آیا توطئه ای در قطع رابطه با قطر وجود دارد؟

دیپلماسی ایرانی: رفتار کشورهای عربی در برخورد با قطر ناگهانی بود. برخوردی شدید که در نوع خود در روابط داخلی کشورهای عربی بی سابقه بوده است. بهانه برخورد، حفظ رابطه با ایران و اظهارات شیخ تمیم در تعریف و تمجید از ایران بود. البته گفتند که چون قطر از گروه های تروریستی چون داعش و جبهه النصره یا جفش و به زعمشان اخوان المسلمین حمایت می کند و از حزب الله که در فهرست گروه های تروریستی آنها قرار دارد، پشتیبانی می کند، چنین برخورد تندی با او شده است. آنها قطر را متهم می کنند که در وحدت عربی شکاف ایجاد می کند و حاضر نیست در کنار آنها در برابر ایران بایستد. کشورهای عربی گفته اند که کاسه صبرشان در برابر قطر لبریز شده و دیگر بیش از این نمی توانند رفتارهای دوحه را تحمل کنند. بهانه رابطه با ایران را نمی توان به سادگی باور کرد چرا که کدام کشور عربی است که با ایران رابطه نداشته باشد؟ حتی عربستان سعودی که همه روابطش را با ایران قطع کرده، در اوپک تن به همکاری با ایران داد و در بحث زائران بیت الله الحرام حاضر به همکاری با ایران شد. مراودات امارات متحده عربی با ایران دست کم 6 میلیارد دلار در سال است. روابط اقتصادی ایران با مصر، تونس، لبنان، کویت، عمان و عراق نیز قابل توجه است. بنابراین صرف داشتن رابطه با ایران نمی تواند بهانه خوبی برای برخوردی این چنینی با قطر باشد.

در این میان نکاتی وجود وجود دارد که تامل برانگیز است. نگاهی به سیر تحولات سه هفته اخیر بیندازیم: 20 می، قطر اعلام می کند که در آستانه سفر ترامپ به منطقه حمله برنامه ریزی شده و مغرضانه ای علیهش به راه افتاده که آن را متهم به همکاری با تروریسم می کند. 21 می: شیخ تمیم بن حمد، امیر قطر با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده امریکا در ریاض دیداری دو جانبه انجام می دهد. 22 می: سفر ترامپ به منطقه پایان می یابد در حالی که اخباری درباره ناخرسندی کشورهای عربی اردن، قطر و عراق از نشست عربی – اسلامی – امریکایی در ریاض و رفتارهای عربستان سعودی در این نشست منتشر می شود. 23 می: وزیر امور خارجه قطر به عراق می رود و در بغداد ضمن دیدار با مقامات عراقی خواستار تشکیل گروهی سه جانبه متشکل از قطر، ایران و عراق برای حل مشکلات منطقه می شود. 24 می: اظهاراتی به نقل از امیر قطر منتشر می شود که گفته است ایران یکی از کشورهای بزرگ منطقه است و کشورهای عربی باید با آن در جهت حل مشکلاتشان گفت وگو کنند. وی همچنین به تمجید حزب الله پرداخته و برخورد برخی کشورها با اخوان المسلمین را نیز ناروا دانسته است. عصر همان روز دولت قطر اعلام می کند که خبرگزاری رسمی قطر که این حرف ها را منتشر کرده مورد هجوم هکرها قرار گرفته و اظهارات منسوب به امیر قطر عاری از صحت است. اما تکذیب دولت قطر فایده نمی کند و حمله همه جانبه ای به ویژه از سوی امارات متحده عربی و عربستان سعودی علیه قطر آغاز می شود. مطبوعات و رسانه های این کشورها دولت قطر را آماج حملات خود قرار می دهند و به افشاگری علیه امیر قطر و دولت این کشور می پردازند. 25 می: شبکه خبری الجزیره و تمامی خبرگزاری های وابسته به قطر در امارات و یک روز بعد در عربستان فیلتر می شوند. در همین روز شیخ حمد بن عبدالرحمان آل ثانی، وزیر امور خارجه قطر آن چه «حملات توهین آمیز» به کشورش دانست را محکوم می کند و اعلام می دارد که کشورش در برابر این حملات خواهد ایستاد. 26 می: برخی رسانه های عربستانی ادعا می کنند که ظرف سه ماه گذشته قطر برای کودتا در کویت و امارات متحده عربی تلاش کرده است. 28 می: انور قرقاش، وزیر دولت امارات در امور خارجه تاکید می کند که شورای همکاری خلیج فارس وارد بحران شدیدی شده و فتنه خطرناکی در کمین آن نشسته است. 2 ژوئن: محمد بن زاید، ولیعهد امارات و حاکم ابوظبی، به طور ناگهانی به عربستان سفر کرد و گفته شد درباره مسائل مورد دغدغه دو طرف بحث و تبادل نظر شد. هیچ چیز از جزئیات این سفر منتشر نشد. 3 ژوئن: روزنامه نیویورک تایمز گزارش می دهد که مایکل دی آندریا که سابقه طولانی در مبارزه با تروریسم دارد و مسئول تعقیب اسامه بن لادن، رهبر سازمان القاعده بوده و تجربه فرماندهی نه چندان موفق حمله پهپادهای امریکایی به تروریست ها در پاکستان را بر عهده داشته مسئول میز ایران در سی آی ای شده است. نیویورک تامیز همچنین در این گزارش خود تاکید می کند که انتخاب دی آندریا برای این سمت نشان از رویکرد سختگیرانه دولت دونالد ترامپ در قبال ایران دارد. این روزنامه همچنین می نویسد، سیا رسما این گونه انتصاب ها را اعلام نمی کند و آقای دی اندریا مامور مخفی به حساب می آید. 5 ژوئن: حمله از قبل هماهنگ شده دیپلماتیک عربستان، امارات، بحرین و مصر علیه قطر آغاز می شود و اقدام به اخراج سفیر و دیپلمات های قطری از خاک خود می کنند، به اتباع قطر نیز 48 ساعت فرصت می دهند که خاک کشورشان را ترک کنند، مرزهای زمینی و دریایی و هوایی را نیز به روی قطر می بندند، مراودات بانکی میان این کشورها با قطر همگی متوقف می شوند، تمامی پروازها به و از قطر لغو می شوند و عربستان هر گونه میانجی گری را رد می کند. البته از دیروز دوشنبه کویت میانجی گری هایی را آغاز کرده و شیخ احمد الصباح، امیر این کشور به عربستان رفته است تا شاید بتواند به بحران پیش آمده پایان دهد. اما دولت قطر اعلام کرده است که امیر شیخ تمیم نطقی را آماده کرده که در صورت شکست پا در میانی های کویت قرائت کند. در حالی که عمان هیچ واکنشی از خود نشان نداده گویی که می داند پا در میانی ها راه به جایی نخواهد برد.

به نظر می رسد آمدن و رفتن ترامپ، تعیین فردی به ریاست میز ایران در سیا با حملات دیپلماتیک ناگهانی کشورهای عربی به قطر و دیگر تحولات گفته شده همگی به نوعی به هم مرتبط است. قطر از کشورهای عربی است که روابط خود را با ایران حفظ کرده و حتی در سوریه تلاش کرده است تا باب همکاری با ایران را باز کند. همچنین قطر در پرونده سوریه، یمن، مصر و لیبی سازی مخالف با ساز عربستان سعودی کوک کرده و حاضر نشده است در زمین عربستان بازی کند.

نمی توانیم به ضرس قاطع بگوییم کاسه ای زیر نیم کاسه است و توطئه در کار است، اما بی شک این طور هم نیست که گمان کنیم سیری طبیعی در پس پرده این حملات نهفته و یکی کار بدی کرده و دیگری جواب محکمی به آن داده است. شکی نیست که قطر از تروریست های جبهه النصره و دیگر گروه های تروریستی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله در سوریه و لبنان و عراق و حتی در آفریقا حمایت می کرده اما سوال این است که چه شد بعد از این همه سال ناگهان عربستان و امارات فهمیدند که قطر از گروه های تروریستی حمایت می کند؟ اختلاف در چگونگی حمایت از مخالفان در سوریه از همان ابتدا میان قطر و عربستان وجود داشته اما هیچ گاه دو کشور اختلافات خود را علنی نکرده بودند. حتی در بحران قبل در روابط عربستان و قطر که به فراخواندن هم زمان سفرای کشورهای شورای همکاری از قطر انجامید نیز هیچ گاه تیرگی روابط به این سطح نرسید. با وجود این که اختلافات میان آنها سنگین بود.

از سوی دیگر اسرائیل می گوید این تغییر رویکرد کشورهای عربی در قبال قطر به سود روابطش با کشورهای عربی است. در حالی که می دانیم قطر با اسرائیل رابطه تجاری دارد و این مساله بر کسی پوشیده نیست، این اظهار نظر اسرائیل عجیب به نظر می رسد. در عین حال این را هم می دانیم که روابط تنگاتنگی میان سی آی ای با سازمان امنیت و وزارت امور خارجه قطر از دیرباز وجود داشته است.

قطعا روزهای آینده و تحولات پیش رو حقایق بسیاری را نشان خواهد داد و پرده از روی بسیاری از اسرار برخواهد داشت.