پایان کار ژنرال مردمی

مصطفی زندیه، کارشناس ارشد  مسائل جنوب آسیا

دیپلماسی ایرانی: با وجود شایعات و حمایت های همراه با چاپلوسی بسیار (که در فرهنگ اجتماعی و سیاسی شبه قاره هند امری معمول و عادی به شمار می رود)، ژنرال راحیل شریف بر عکس فرماندهان گذشته ارتش پاکستان، ماموریت خود را به پایان رسانده و با منصب فرماندهی ارتش خداحافظی کرده است. دو فرمانده پیش از او حدود 16 سال در این سمت ماندند اما ژنرال راحیل شریف با تمدید ماموریت خود موافقت نکرد. او با جسارتی بی سابقه، علیه تحریک طالبان پاکستان، لشکر جنگوی و تروریست های حزب جنبش قومی متحده (MQM) اقدام کرد.

منشاء اصلی قدردانی مردم پاکستان از ژنرال راحیل شریف و اصرار بر تمدید ماموریت او نیز بر همین اساس بود. ترددهای ژنرال راحیل شریف به کابل نشان می داد که او قصد دارد تا با جدیت با اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان همکاری کرده و به دنبال آوردن طالبان افغانستان به پای میز مذاکرات است، اما بنا به ادعای برخی منابع پاکستانی برخی نهادهای محرمانه افغانستان و پاکستان اجازه ندادند که این اقدام به موفقیت برسد. نتیجه این که هم زمان با پایان ماموریت ژنرال راحیل شریف روابط میان پاکستان و افغانستان در سطح بسیار پایین قرار دارد.

سیاست ژنرال راحیل شریف پیرامون هند، مانند گذشته بود. چنان چه چیزی به ضرر هند باشد به نفع پاکستان خواهد بود. ولی نگاه نواز شریف، نخست وزیر پاکستان به روابط با هند به گونه ای دیگر بود: توسعه مناسبات اقتصادی. به نظر وی صلح با هند برای توسعه و ثبات منطقه آسیای جنوبی ضروری است. هر زمان نواز شریف برای بهبود روابط با هند قدم پیش گذاشت با انتقادات شدید رسانه ها مواجه شد. رسانه های پاکستانی دلیــل اصــلی انتقــادات خود از  نگاه نواز شریف را این گونه اعلام می کنند که اوج گیری سیاست تجاوزکارانه ی هند در خط کنترل مرزی (LOC) و نیز ایالت بلوچستان، پاکستان را تحت فشار قرار داده است. از این رو دلیلی برای روی خوش نشان دادن به هند وجود ندارد.

از سوی دیگر ژنرال راحیل شریف، ژنرالِ ژنرال ها لقب گرفت. گفته شد او تمایلی به ورود به صحنه سیاسی ندارد، اما واقعیت این است که در این دور نیز روابط ارتش با حزب مسلم لیگ نواز مانند روابط ژنرال کیانی با دولت حزب مردم بود. در واقع بسیاری از رخدادهای سیاسی برجسته سازی شدند و این گونه وانمود شد که عواملی (منظور تشکیلات امنیتی ارتش ISI) در پشت صحنه در آن دست دارند.

قبل از اوج گیری تحصن عمران خان و طاهر قادری در سال 2014 شایعاتی پیرامون دخالت ارتش در پاکستان منتشر شد. درعین حال واقعیت این است که ژنرال راحیل شریف فردی دارای اراده قوی و مصمم بود. افکار عمومی پاکستان و جامعه مدنی این کشور اهداف او را صادقانه و حرفه ای ارزیابی کردند. چرا که او تمایلی به ماندن بیشتر در منصب قدرت و ورود به عرصه سیاسی قدرت از خود نشان نداد. به همین دلیل اقشار مختلف مردم در پاکستان انتظار دارند تا ژنرال قمر باجوا، فرمانده جدید ارتش اقدامات مثبت ژنرال راحیل شریف را ادامه داده و از میراث او دفاع کند: تروریسم از سطح پاکستان ریشه کن شود، در مناسبات با افغانستان، کابل را از زیر دست هند خارج کرده و همراه خود کند. چشم انداز این انتظارات با توجه به واقعیت های موجود در هر دو سطح مبهم به نظر می رسد.

همچنین اقشار مختلف مردم پاکستان به خصوص جامعه مدنی این کشور انتظار دارند تا در مبارزه با فساد مالی سیاستمداران از یک سو و ارتباط آن با تروریسم وقفه ایجاد نشود. پاکستان کشوری پیچیده است. در این کشور سرعت انتشار شایعات بسیار بالاست. این کشور از تاریخی طولانی از دخالت های نظامی در صحنه سیاسی برخورداراست. به نظر می رسد این کشور باید خود را از سردرگمی میان طالبان خوب و بد و تروریست خوب و بد خارج کند.

در عرصه کشمیر نیز گرچه پاکستان از منظر حقوقی دست بالا را در قیاس با هند دارد اما هند بنا به دلایل مختلف سعی دارد تا موضوع را در مسیری دوجانبه و حتی الامکان یک طرفه و به نفع خود قرار دهد. مسیری که باعث شده تا کشمیر را به موضوعی ملال آور و پر ابهام و تاریک تبدیل کند.

انتشار اولیه: چهارشنبه 17 آذر 1395 / انتشار مجدد: سه شنبه 30 آذر 1395