رابطه ایران و امریکا پیچیده‌تر می‌شود

نویسنده: تریتا پارسی، بنیانگذار و رئیس فعلی شورای ملی ایرانیان آمریکا (نایاک)

دیپلماسی ایرانی: آمریکا هرگز در مورد یک رئیس جمهور انتخاب شده آن قدر کم نمی دانست. پس از این که ترامپ کمپینی را به راه انداخت که تقریبا خالی از هر چیزی بود، گمانه زنی ها در مورد مواضع او به خصوص مسائلی کلیدی مانند امنیت ملی روی چیزهایی در حد شعارها و توییت ها استوار است. این را می دانیم که او اختیاری بسیار گسترده دارد، اگر نه روی همه چیز، حداقل روی میراث باراک اوباما از جمله توافق تاریخی با ایران.

اشتباه نکنید، معامله ایران در معرض خطر شدیدی است. ترامپ قبلا آن را به عنوان «بدترین معامله ای که تاکنون بر سر آن مذاکره شده» خوانده است و سال جاری در کنفرانس روابط عمومی کمیته آمریکا و اسرائیل وعده داد که نخستین اولویت او «از بین بردن» این توافق خواهد بود.

معامله با ایران هم اکنون نیز در زمینه ای شکننده در جریان است، در حقیقت حتی اگر هیلاری کلینتون هم پیروز می شد احتمال آسیب پذیری این توافق وجود داشت. اما با وجود ترامپ و با حضور دو سناتور جمهوری خواه مارکو روبیو یا تد کروز ـ دونفری که برخلاف ترامپ وعده داده اند که در نخستین روز کاری خود توافق را پاره خواهند کرد در حالی که ترامپ تنها قول مذاکره مجدد را داده است (یک گزینه کاملا غیرواقعی) ـ سرنوشت این توافق به مراتب پیچیده تر شده است. در همین حال، شکایت هایی درباره این که برخلاف معامله، تحریم های اولیه آمریکا در مورد ایران برداشته نشده است، وجو دارد (همان تحریم هایی که شرکت های خود ترامپ را از انجام معامله با ایران بازمی دارند.)

حتی اگر ترامپ، در نظر داشته باشد تا تغییری در معامله ایجاد کند، گزینه های او برای انجام این کار بسیار محدود است. این یک معامله دو طرفه نیست که تغییری در موقعیت یک طرف، آن را از درجه اعتبار ساقط کند. بلکه این قرار داد شامل روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا و آلمان می شود و با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل، مدون شده است. آمریکا یک جانبه نمی تواند این قرارداد را از اعتبار ساقط یا شرایط آن را بدون نقض قوانین بین المللی اصلاح کند. هر گونه تلاش مستقیم برای از بین بردن معامله و یا حتی مذاکره مجدد، آمریکا را منزوی خواهد کرد نه ایران.

برای سخت تر کردن مسیر برهم زدن معامله باید علاوه بر ریسک های سیاسی، شرکت های غربی را نیز که به بازار ایران وارد شده اند، اضافه کنید.کسب وکارها در حال حاضر برای ورود به بازار ایران مردد هستند، چراکه تا حدی از این که ایالات متحده برای رفع تحریم ها نظم و انضباطی ندارد، می ترسند. در نتیجه مجبور کردن شرکت هایی که به تازگی وارد بازار ایران شده اند به خروج مجدد، هزینه های سنگینی در پی خواهد داشت. القای شک در مورد دوام معامله، تمایل کسب وکارها برای ورود به ایران را کاهش خواهد داد.

در چنین سناریویی، ایران قادر نخواهد بود که به منافع اقتصادی ای دست یابد، که قرار بود از نظر فنی از خلال معامله هسته ای در دسترس باشند. از آنجایی که بسیاری از ایرانی ها انتظار داشتند شرایط اقتصادی بسیار سریع تر از این رشد پیدا کند، در شرایط حاضر ناامیدی از توافق در ایران بسیار گسترده است. این تهدیدی قابل توجه برای معامله است چرا که این نارضایتی چشم انداز انتخاب مجدد رئیس جمهور حسن روحانی را در سال 2017 خراب خواهد کرد.

به عبارت دیگر این چرخه معیوب ضد طرفداران توافق در ایران کار خواهد کرد. اگر وجود روحانی بر صدر کار از دست برود یکی از قوی ترین حامیان توافق که اطمینانی برای ادامه تعهدها در تهران بود، دیگر وجود نخواهد داشت. حتی اگر برداشته شدن کند تحریم ها اثری بر انتخاب مجدد روحانی نداشته باشد، با ادامه این وضع احتمال خروج تهران از این معامله افزایش خواهد یافت، چرا که ایجاد محدودیت در برنامه هسته ای از لحاظ سیاسی قابل دفاع نیست.

اگر ترامپ بخواهد سیاستی به کلی منزوی چه از نظر دیپلماتیک و چه از نظر اقتصادی را اجرا کند، حرف زدن در این مورد از اجرا کردن آن آسان تر است. ساختن یک ائتلاف بین المللی علیه ایران برای دولت کلینتون که در این امور ماهر است، کاری ساده تر بود. به عنوان مثال، ایجاد یک ائتلاف قوی علیه ایران توسط دولت اوباما ممکن بود چراکه در آن زمان جامعه بین المللی متقاعد شده بود که ایران خطاکار است. اما امروز این ایران نیست که از مذاکره بیرون رفته است، بلکه ترامپ و جمهوری خواهان به دنبال این کار هستند.

از نظر تندروها در ایران انتخاب ریاست جمهوری در آمریکا بین دو نامزدی بود که یک اندازه سیاست خصمانه ای دارند: یک نفر با سابقه ایجاد یک ائتلاف قوی علیه ایران در برابر کسی که هیچ تجربه بین المللی ندارد. البته شانسی هم وجود که دولت ترامپ علاقه ای به وخیم تر کردن روابط ایالات متحده و ایران نداشته باشد. دلایلی وجود دارد که ممکن است او به دنبال دشمنی با تهران یا چالش توافق هسته ای نباشد. با توجه به عملکرد او در مناظره ها، در اصل سازمان دهی دیدگاه جهانی ترامپ، رویارویی با روسیه وجود دارد. و در بعد منطقه ای اصل دیدگاه ترامپ این است که هرکسی که با داعش مبارزه می کند خوب است و اگر مبارزه نمی کند بد است.

با دنبال کردن این منطق، ترامپ اذعان دارد که تهران در به زانو درآورد سازمان افراطی داعش مصمم است. ترامپ در طول مناظره ها گفت: «من اسد را اصلا دوست ندارم اما اسد داعش را می کشد. روسیه داعش را می کشد و ایران داعش را می کشد.» قابل توجه است که او به عربستان سعودی یا ایالات متحده یا سایر متحدان سنتی در خاورمیانه اشاره نمی کند. اگر اولویت او در منطقه شکست دادن داعش باشد او فقط به همکاری با روسیه و ایران احتیاج ندارد بلکه نیاز دارد تا توافق و معامله با ایران را نیز حفظ کند.

با این حال ما هنوز بسیار کم درباره ترامپ و اولویت های او درباره ایران می دانیم. اولویت اول داعش خواهد بود یا معامله هسته ای؟ ما می دانیم که برخی متحدان و اعضای بالقوه کابینه او افرادی مانند نیوت گیگریچ و رودی جولیانی خواهند بود که از حامیان اصلی جنگ با عراق بودند درحالی که خود ترامپ ادعا دارد که با آن جنگ مخالف بود. اگر نمایندگان ترامپ، در عرصه سیاست خارجی نخواهند نظرات خویشتن دارانه ترامپ را به اشتراک بگذارند، آنگاه بازگشت به رویکرد جورج دبلیو بوش نسبت به ایران احتمال بیشتری پیدا می کند.

رابطه ایران و آمریکا همواره پیچیده بوده است و این پیچیدگی در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ بیشتر هم خواه شد.

منبع: فارن پالیسی/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 32