انگیزه های ایران و روسیه در همکاری جدید

نویسنده: مارک کاتز 

دیپلماسی ایرانی: در تحولی بزرگ، روسیه تصمیم گرفته است برای بمباران مواضع داعش در سوریه از پایگاه هوایی ایران واقع در همدان استفاده کند. انگیزه روسیه از این اقدام مشخص است: پرواز به سوی سوریه از شمال غرب ایران به مراتب کوتاه تر از پرواز به سوی سوریه از جانب جنوب روسیه است. این موضوع به جنگنده های روسی این امکان را می دهد که با کاهش مصرف سوخت؛ بازدهی خود را بالا ببرند. به علاوه، مسکو در پیامی کوتاه به واشنگتن اطلاع داد که جنگنده های آن از ایران به سوی عراق و سوریه به پرواز در خواهند آمد و به نیروهای ائتلاف هشدار داد که در مسیر جنگنده های آن قرار نگیرند. شاید این موضوع را بتوان یکی دیگر از راه های مورد استفاده پوتین برای این دانست که به اوباما بفهماند چندان اهمیتی برای وی قائل نیست و بدین ترتیب اعتبار روسیه را به عنوان یک قدرت بزرگ بالا ببرد.

اما انگیزه ایران از صدور مجوز استفاده از پایگاه نظامی خود چندان روشن نیست. طبق اصل 146 قانون اساسی ایران، تاسیس پایگاه نظامی از سوی هر کشور خارجی در خاک ایران، ولو با اهداف صلح آمیز، ممنوع است. پاسخ تهران این است که تنها اجازه استفاده روسیه از یکی از پایگاه های خود را صادر کرده و اجازه تاسیس پایگاه به مسکو نداده است. با این وجود، خشم ایرانیان از الحاق بخش هایی از خاک ایران به روسیه، مداخلات متعدد آن در ایران و حمایت روسیه از صدام حسین در جریان جنگ 8 ساله میان عراق و ایران باعث شده است که استفاده روسیه از پایگاه نوژه چندان با اقبال عمومی مواجه نشود. بنابراین سوالی که مطرح می شود این است که چه چیزی می تواند انگیزه ایران را توجیه کند؟

یکی از دلایل مبرهن این است که تهران هم مانند مسکو نگران قدرت یابی نیروهای معارض در حلب است که مقابل دولت سوریه مقاومت می کنند. بنابراین هم روسیه و هم ایران پرواز جنگنده های روسی از سوی ایران را گامی در راستای حمایت از بشار اسد و شکست مخالفان می بینند. با این که هزینه پرواز جنگنده ها از سوی ایران کمتر است، اما تفاوتی که این سبک عملیات می تواند ایجاد کند، قطعی نیست. با این وجود مسکو و تهران به این نتیجه رسیده اند که این گزینه ارزش آزمودن را دارد.

یک دلیل دیگر هم برای صدور این مجوز از سوی ایران می توان ذکر کرد. ایران زمانی این تصمیم را اتخاذ کرد که جمعی از کشورهایی که مخالف ایران هستند و مواضعشان با ایران متفاوت است، روابط خود را با مسکو افزایش دادند.

ترکیه که پیشتر به سوی غرب گرایش داشت و روابطش با روسیه پس از سرنگونی جنگنده روسی در مرز ترکیه و سوریه قطع شده بود، مجددا به بهبود روابط با روسیه متمایل شده است. مقامات دو کشور با هم دیدار کرده و در مورد موضوعات مختلف از جمله سوریه با یکدیگر گفتگو کردند.

با وجود آن که روابط اسرائیل و آمریکا در دوران اوباما با مشکلاتی مواجه شده، اما رابطه اسرائیل با روسیه بهتر شده است.

عادل الجبیر نیز از سوی عربستان در صدد بهبود روابط کشورش با روسیه است. از طرف دیگر جان کری هم به نمایندگی آمریکا در حال مذاکره با همتای روس خود در مورد سوریه است.

ترکیه، عربستان و آمریکا همگی خواهان برکناری اسد هستند. اسرائیل نه از ادامه حکومت اسد در سوریه و نه از حضور ایران در این کشور حمایت می کند.

بنابراین تصمیم ایران برای صدور مجوز استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه را می توان به منزله ارسال پیامی به دشمنان ایران خواند که اکنون در صدد نزدیک شدن به روسیه هستند؛ شاید روسیه با همه شما در مورد سوریه به گفتگو بنشیند، اما در مقام عمل، ایران شریک واقعی روسیه است.

منبع: لوبلاگ / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25