روسیه شیعه نیست

دیپلماسی ایرانی: نشست وین درباره بحران سوریه عملا شاهد شکاف روشنی بود. بالاخره مسئولان عربستانی و ایرانی زیر یک سقف در زمانی پرتنش و خشونت آمیز گردهم آمدند. اما کاملا روشن است که جوهر و عمق اختلافات نه فقط بر سر بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه بلکه بر سر نقش ایران در جهان عرب نیز هست.

کنفرانس وین تلاش کرد بعد منطقه ای چند وجهی جنگ در سوریه را درمان کند. اما این تلاش ضروری، شکافی دو وجهی را به خوبی نشان داد: اول در بعد سنی – شیعی و دوم در بعد بعد عربی – فارسی. لازم نیست انگشت اتهام را به سوی کسی نشانه برویم و کسی را متهم به ایجاد این وضعیت کنیم. همین کافی است که بگوییم وضعیت جهان عرب هیچ گاه به این بدی نبوده و این وضعیت بغرنج این امکان را برای جمهوری اسلامی به وجود آورده که بتواند بهره برداری سیاسی و نظامی و استراتژیک از این وضعیت کند و خود را به قطب و رهبر اقلیت های منطقه به ویژه شیعیان و تمامی اقلیت های برآمده از مذهب امامی در منطقه تبدیل کند. در مقابل اهل سنت در برابر دستاوردهای تاریخی ایران در کمال تعجب هیچ دفاعی نتوانسته اند از خود بکنند و شاهدیم که اکثریت اهل تسنن منطقه در حال امتیاز دادن و ضعیف تر شدن هستند.

این شکاف به ابعاد بین المللی نیز رسیده و تا پیمان غربی – عربی گسترش یافته که در یک سوی آن ایالات متحده ایستاده و سوی دیگر آن روسین و چین و طرف های دیگر متمایل به آنها ایستاده اند. این اختلافات به خوبی خود را در استفاده روسیه و چین از حق وتو برای ناکام گذاشتن تمامی طرح های غربی و اروپایی و عربی در شورای امنیت نشان داده است. به نظر می رسد این اختلافات عمیق بین المللی هیچ وقت تا زمانی که واشنگتن و مسکو در چارچوب تلاش برای یافتن راه حلی برای پایان دادن به بحران های منطقه ای به توافق نرسیده اند و به جنگ چهار سال و نیمه سوریه پایان نداده اند، حل نخواهد شد.  

با ورود مستقیم نظامی روسیه در جنگ سوریه بر پیچیدگی های بحران سوریه افزوده شده است. بعضی ها در غرب تلاش می کنند برای اهل سنت این گونه وانمود کنند که کرملین در کنار مسائل دیگر از پیمان شیعی دفاع می کند، انگار که روسیه شیعه است.

علی رغم این که جنگ سوریه به جنگی بین المللی علیه تروریسم و شاخه های آن در سوریه گسترش یافته و داعش و گروه های تندرو کنترل و سیطره خود را در خاک سوریه گسترش داده اند، اما دخالت نظامی قدرت های بین المللی و منطقه ای به اشکال مختلف باعث تهسیل در جنگ داخلی سوریه می شود که هزینه آن را همه گروه های نیابتی محلی پرداخت خواهند کرد. این دو بعد منطقه ای و بین المللی از شدت انفجار داخلی سوریه که از سال 2011 علیه 40 سال حکومت حزب بعث عربی سوریه به رهبری بشار اسد ایجاد شده است، نمی کاهد. این همان اختلاف اصلی میان همه قدرت های بین المللی و منطقه ای و محلی است.  

اگر مشارکت ایران و حزب الله در جنگ در حالتی برای دفاع از اسد و جلوگیری از سرنگونی او بود، دخالت روسیه تا الآن باعث نشده موازنه های قدرت به روی زمین دگرگون شوند. از نگاه عربستان، نباید اجازه داد ایران پیروزی ای به این بزرگی در قلب جهان عرب به دست آورد. در این صورت دو طرف چگونه می خواهند آینده سوریه را بدون توافق بر سر سرنوشت اسد درک کنند؟

منبع: النهار / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: سه شنبه 12 آبان 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 25 آبان 1394