ارتقا جایگاه ایران در عرصه بین الملل

دیپلماسی ایرانی: نگاهی واقع بینانه به برجام، طی یک سال اخیر گویای آن است که این سند توانسته بهانه را از دست دشنان ایران بگیرد. بهانه هایی که در قالب پرونده سازی ها علیه ایران بی پایه و اساس بوده اما در جامعه بین الملل پذیرفته شده بود. بر اساس همین بهانه ها ایران متهم به تولید سلاح هسته ای شده و برای جلوگیری از فعالیت های ایران، 12 قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی و 6 قطعنامه ذیل فصل هفتم منشور در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسیده بود. قطعنامه هایی که بار سنگین و منفی علیه ایران داشت. آنها ایران را تهدیدی علیه صلح و امنیت بین الملل قلمداد کرده بودند. هرکدام از این قطعنامه ها به ناحق علیه ایران به تصویب رسید. با این حال برجام چند دستاورد بسیار مهم برای ایران به همراه داشته است:

نخستین دستاورد این بود که برجام توانست، قطعنامه های شورای حکام آژانس را ملغی کرده و آژانس عملا 12 قطعنامه خود را باطل شده اعلام کرد. از طرفی پرنده PMD ایران که به مساله ابعاد احتمالی نظامی اشاره داشت نیز خاتمه یافت. شورای امنیت نیز طی قطعنامه 2231 خود که به ماده 25 اشاره داشته، ذیل فصل ششم، و همچنین یازده مورد که به بند 41 اشاره می کند را لغو کرد. به عبارتی همه 6 قطعنامه شورای امنیت ملغی شد. مساله باقی مانده، تئوری ماشه بود، که بر اساس آن اگر هر زمان طرف مقابل اراده کند، امکان بازگشت پذیری به وضعیت قبل وجود خواهد داشت. که با توجه به فضای بین المللی، تعهدات اجرایی و مجموعه رفتارهایی که ایران از خود نشان داده، عملا زمینه موفقیتی نخواهد داشت.

دومین دستاورد، مساله غنی سازی است. طی سال ها مقاومت توانستیم چرخه کامل سوخت هسته ای را در کشور ایجاد کنیم. آنها این چرخه را پذیرفتند. گرچه ما نیز در مقابل محدودیت هایی را از جمله در حوزه کنترل و نظارت پذیرفیتم ولی با این حال ادامه اصل غنی سازی در ایران پذیرفته شده است.

سومین دستاورد، تغییر جایگاه جمهوری اسلامی ایران قبل و بعد از برجام است که به طور کلی این جایگاه در جهت مثبت تغییر کرده است. برخی اصرار بر این دارند که بگویند این تغییر جایگاه ارتباطی به برجام ندارد. در حالی که با نگاه واقع گرایانه مشاهده می شود که ایران توانسته با 6 قدرت جهانی مذاکره و به بخشی از خواسته های خود دست یابد. گرچه طرفین به آنچه مطلوبشان بوده نرسیده اند اما به آنچه مقدور بوده دست یافته اند. این موفقیت بزرگی است. به همین دلیل عربستان، اسرائیل و دیگر کشورها به تکاپو افتادند تا به نحوی جلوی اجرای برجام گرفته شود. اگر چنین موفقیتی وجود نداشت، آنها از خود حساسیتی نشان نمی دادند. باید توجه داشت که جایگاه ایران در منطقه ارتقا یافته است.

چهارمین دستاورد، همکاری های جدید بین المللی در زمینه صنعت هسته ای است. پیش از برجام، با وجود صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران، همه فرایندها به دلیل ایجاد مزاحمت ها و مشکلات، به صورت مخفانیه انجام می شد، اما امروز به راحتی با کشورها وارد مذاکره شده و با صورت شفاف و علنی قرارداد همکاری هسته ای امضا می شود. برای مثال با چین درباره بازسازی رآکتور آب سنگین قرارداد امضا شده تا این رآکتور گواهی نامه بین المللی دریافت کند. زیرا اگر رآکتور گواهی نامه بین المللی نداشته باشد، تولیدات آن صرفا مصرف داخلی خواهد داشت. در حالی که اکنون می توانیم پس از تولید رادیو ایزوتوپ های دارویی، آن را به خارج نیز صادر کنیم. اکنون ایران می تواند با طرف های خارجی مانند فرانسه و آمریکا و آلمان وارد گفت وگو شود. اما در گذشته به دلیل وجود تحریم ها، گفت وگو معنا ن داشت و هر کشوری که با ایران درباره همکاری های بین المللی هسته ای مذاکره می کرد، مجازات می شد.

حال پرسش این است که در برجام چه چیزهایی را داده ایم؟

1. تا پیش از برجام تعداد سانتریفیوژهای ایران 19 هزار عدد بود که بر اساس آخرین گزارش آقای آمانو، فقط 9 هزار و 500 عدد آن کار غنی سازی را انجام داده و به آنها گاز تزریق می شد. حال بعد از برجام تعداد سانتریفیوژهای زیر بار، 5 هزار و 60 عدد خواهد بود. با توجه به اینکه عمده مصرف ایران از سال 2021 خواهد بود، بنابراین در حال حاضر کمبودی احساس نمی شود.
2. تا پیش از این ذخایر اورانیوم ایران 11 تن بوده که بعد از برجام به 300 کیلو کاهش یافت. اما در مقابل نزدیک به 197 تن کیک زرد وارد ایران می شود. ارزش این مقدار برابر با 1 به 10 بوده و ایران توانسته مقدار قابل توجهی اورانیوم طبیعی به دست آورد. زیرا ذخایر اورانیوم محدود است و ایران با توجه به بومی سازی صنعت هسته ای می تواند از این میزان کیک زرد برای غنی سازی و همچنین  اشتغال استفاده کند. بنابراین پیش از خارج شدن ذخایر از ایران، ده برابر آن به صورت طبیعی وارد کشور شده است. اکنون ایران می تواند منابع خود را از روسیه و قزاقستان تامین کند.
3. بر اساس برجام، ایران یک سری نظارت ها را پذیرفته و همچنین طی این مدت پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا می کند. این درحالی است که بعد از گذشت 8 سال، مجلس می تواند _ به صلاح دید_ با بررسی این موضوع که اگر تمام مراحل برجام به خوبی پیش رفت، آن را تایید نهایی کند. ایران همانند بسیاری از کشورهای بزرگ دنیا مانند آلمان، فرانسه، چین و آمریکا پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا می کند. در حال حاضر نزدیک به 126 کشور دنیا این پروتکل را اجرا می کنند اما هر کدام پیوست اجرایی را برای آن قرار داده اند. بخش هایی نیز در قالب فراپروتکلی در نظر گرفته شده که مثلا مربوط به خروجی معادن اورانیوم ایران در گچین و ساقند طی یک محدوده 20 ساله است. نظارت نیز بدین صورت خواهد بود که منابع خروجی این معادن به جای دیگر نرفته باشد. این مساله نه تهدید امنیت ملی و نه تهدید استقلال ایران است.

در نهایت آنکه ایران در راستای فعالیت های صلح آمیز هسته ای هیچ ضرری به ایران وارد نمی شود و ما به ازای آن همکاری های بین المللی و زمینه مناسب برای توسعه صنعت هسته ای صورت خواهد گرفت.