اما و اگرها در آینده برجام

دیپلماسی ایرانی – بعد از ظهر دیروز نشست "آینده برجام" با حضور فواد ایزدی، استاد دانشگاه تهران و حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین المللی در دفتر سایت دیپلماسی ایرانی برگزار شد. نشستی که با تمرکز بر سرنوشت برجام در پایان وعده 120 روزه ترامپ (13 می/22 اردیبهشت ) انجام شد. متن پیش رو گزارشی از نشت یادشده است که در روزهای آتی متن کامل آن در سایت دیپلماسی ایرانی منتشر خواهد شد. 

در این نشست دکتر فواد ایزدی در پاسخ به این سوال که اقتضائات کنونی و آینده برجام را چگونه ارزیابی می کند، گفت که در دوره اوباما چون سرعت پیشرفت هسته ای ایران زیاد بود و در مقابل اثرگذاری تحریم ها کم بود، آمریکایی ها پروسه مذاکره با ایران آغاز کردند که نتیجه آن برجام شد. نکته مهم اینجا بود که در دوران مذاکرات سعی شد تا مسائلی مانند توان دفاعی و موشکی و یا دیپلماسی منطقه ای ایران را به پرونده هسته ای گره نزنند، چرا که این کار به پیچیده تر شدن گفت وگوها و نهایتا بی نتیجه ماندن مذاکرات می انجامید. اما در همان دوره اوباما مخالفین برجام که اکثریت کنگره آمریکا را شامل  می شد، اعتقاد داشتند به دلیل تاثیرگذار بودن تحریم ها بر اقتصاد ایران و نیز دیدگاه دولت جدید (دولت یازدهم) می توان از تهران امتیاز بیشتری گرفت. اما اتفاقی که امروز در حال رخ دادن است این است که ترامپ هم مانند اکثریت کنگره معتقد است هنوز می توان امتیاز بیشتری را در دو حوزه توان موشکی و دیپلماسی منطقه ای افزون بر محدود کردن توان هسته ای از دولت دوازدهم گرفت. چرا که آقای روحانی به انجام برجام دو و سه باور دارد. همین مواضع هم موجب شده که تیم ترامپ به خصوص بعد از حضور بولتون و پمپئو که بیشتر به تغییر نظام در ایران معتقدند، تمایل دارند که علاوه بر ایران حتی از اروپایی ها هم به عنوان مدافعین برجام  امتیازات خود را بگیرند. به تبع این مسائل ترامپ در سایه برخی مشکلات داخلی کشور بنای افزایش فشارها بر ایران را دارد تا توان ما و بعد میزان همراهی اروپا با برجام را بسنجد؛ اگر این فشارها سبب دادن امتیاز بیشتر از جانب تهران شد که ترامپ در برجام خواهد ماند، اما اگر با مقاومت رو به رو شد طبیعتا با خروج آمریکا از توافق هسته ای روبه و رو خواهیم بود. در صورت خروج آمریکا از برجام امکان افزایش شدید تحریم ها به منظور ساقط کردن نظام در ایران محتمل است و برخی از اعتراضات داخلی هم این باور امریکایی ها را تقویت کرده است. در این خصوص هم اگر این فشارها به تغییر نظام در ایران انجامید که آمریکا و شخص ترامپ به اهداف خود دست یافته اند، اما اگر چنین نشد دوباره بحث مذاکره را پیش خواهند کشید. اما این بار دیگر مانند برجام تنها به حوزه هسته ای اکتفا نخواهند کرد و به توان موشکی و دیپلماسی منطقه ای هم وارد خواهند شد.

در مقابل دکتر حسن بهشتی پور بیان داشت که اساسا تمامی گفته ها و اعمال ترامپ و تیم او نه در قالب یک برنامه ریزی دقیق که بر مبنای یک تشتت بی سابقه در ساختار حاکمیتی کاخ سفید در حال انجام است. او معتقد بود که ترامپ در ساختار دولت خود با معضلات بسیار جدی روبه رو است که تغییر بیش از 34 نفر در کابینه و ساختار دولت، آن هم در کمتر از 15 ماه نشان از بی ثباتی جدی در درون آمریکا دارد.

این کارشناس روابط بین الملل در ادامه گفت که اگر تمامی مواضع ترامپ به برجام ختم می شد، می توانستیم تا حدودی حرف آقای دکتر ایزدی را قبول کنیم، اما زمانی که ترامپ به راحتی از پیمان آب وهوایی پاریس خارج می شود و یا قرارداد نفتا (NAFTA) را زیر سوال می برد، نمی توان سخنان دکتر ایزدی را در خصوص خروج ترامپ از برجام درست دانست. اگر چنین بود در همین 15 ماه این کار انجام شده بود. اتفاقا چون که برجام با رای مثبت آمریکا ذیل قطعنامه 2231 به تضمین شورای امینت سازمان ملل رسیده و مضافا این که آژانس بین المللی انرژی اتمی هم بارها تائید کرده که ایران به برجام متعهد بوده است، ترامپ به راحتی توان خروج از توافق هسته ای را در پایان وعده 120روزه خود ندارد. پس خروج ترامپ همه واقعیت نیست، بلکه بخشی از یک سناریوی احتمالی است که می تواند وقوع آن بسیار کم رنگ باشد. چون که تمامی اقدامات و مواضع تند ترامپ در خصوص برجام نمایشی برای گرفتن امتیاز بیشتر است. این مواضع تند تنها تا مرز شعار خروج از برجام به منظور تهدید ایران پیش خواهد رفت، نه بیشتر از آن؛ چرا که ترامپ می داند تبعات منفی خروج از برجام برای ایالات متحده آمریکا چیست؛ این کارشناس در ادامه اعلام داشت که آمریکایی ها و به خصوص شخص ترامپ طرف خود را آقای روحانی نمی دانند، بلکه مقام معظم رهبری می دانند چون می دانند تصمیم گیری در حوزه اختیارات ایشان است؛ چنانکه مذاکرات از اسفند ۹۱ قبل از دولت روحانی شروع شده بود. مساله ای که اکنون برای سرنوشت برجام در حال رخ دادن است، گره خوردن مسائل توان دفاعی و دیپلماسی منطقه ای به توافق هسته ای است. البته در این خصوص نباید توان دفاعی کشور با مذاکره ضعیف شود. چون که دستورکار کنونی آمریکا برای ایران فروپاشی از درون با تمرکز بر فشارهای اقتصادی و معیشتی است که بیشترین فایده را با کمترین هزینه برای آنان خواهد داشت.