مسکو و فرصت ها و منافع خروج انگلستان از اتحادیه اروپا

دیدبان روسیه: مردم انگلیس پنجشنبه (23 جولای) به پای صندوق های رای رفتند تا برای ماندن یا خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا تصمیم گیری کنند. انتخاباتی که با اعلام نتایج آن در صبح روز جمعه (24 جولای) بریتانیا با 52 درصد رای تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا گرفت؛ تصمیمی که با واکنش مختلف کشورهای جهان به ویژه روسیه مواجه شد. واکنش روس ها که البته نمی توان خوشحالی آنها را نادیده گرفت بیشتر به تحریم های اتحادیه اروپا نسبت به کشورشان باز می گردد تا جایی که شهردار مسکو نیز در این رابطه گفت: "بدون انگلیس در اتحادیه اروپا، کشور دیگری نخواهد ماند که سرسختانه  تحریم ها علیه روسیه را دنبال کند."

از همین رو سایت دیدبان روسیه مصاحبه این هفته خود را به فرصت ها و چالش های خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا برای فدراسیون روسیه اختصاص داده و با دکتر "علی بمان اقبالی زارچ" سفیر اسبق ایران در رومانی و کارشناس ارشد معاونت اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه از سال 1389 به گفتگو پرداخته است.
 

► نگاه روسیه به خروج انگلستان از اتحادیه اروپا تا قبل از خروج انگلستان چگونه بود؟

روسیه همانند رهبران سایر کشورهای مهم دنیا از چند هفته قبل در مورد این همه پرسی موضع گیری داشت. مسکو در این زمینه موضعی اعلامی داشت و بیان نمود در مورد مسائل داخلی انگلیس و تعاملات این کشور با اتحادیه اروپا چندان نظر خاصی نداشته و دخالتی نخواهد کرد و به تصمیم مردم انگلیس احترام خواهد گذاشت. اما روابط مسکو و لندن همواره از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و روسیه در هر دو حالت اهمیت خاصی برای روابط با انگلیس قائل می باشد. در عین حال برخی از مقامات روسیه از جمله وزیر امور خارجه تلویحاً اشاره کرده اند که خروج انگلیس از اتحادیه اروپا می تواند به معاملات تجاری روسیه و اروپا و انگلیس لطمه وارد کند. ولی تحلیل و موضع گیری های کلی بیشتر حاکی از این امر بود که خواست واقعی روسیه و پوتین رأی آوردن همه پرسی و آمادگی انگلیس جهت خروج از اتحادیه اروپا بود.

                                   
► با توجه به نشانگان رفتاری، رسانه ای و سیاسی کرملین پس از همه پرسی خروج انگلستان، به نظر شما روسیه چه نوع رویکردی را در قبال این مسأله در پیش گرفته است؟

روس ها از سال 1989 و پس از فروپاشی شوروی سابق برای چنین روزهایی لحظه شماری می کردند و منتظر ورود چنین شُوکی به اتحادیه اروپا بودند. چنانچه بارها آقای پوتین در موضع گیری نسبت به فروپاشی شوروی سابق اظهار تأسف و از آن تحت عنوان خسران یاد کرده است. طبیعی است که اتحادیه ای چند پارچه برای روسیه مطلوب تر می باشد. خصوصاً در دو سه سال اخیر با توجه به تحولات اوکراین و نوع حضور نظامی روسیه در منطقه خاورمیانه روابط اتحادیه اروپا و این کشور با چالش هایی همراه و اتحادیه تحریم های قابل توجهی را علیه روسیه تدوین و تألیف کرده بود که قطعاً با خروج انگلیس از اتحادیه تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.

خصوصاً اتحادیه ملزم خواهد بود دوره ی قابل توجه و به تعبیری دوران ترانزیت یا گذر را سپری نماید تا بتواند در شرایط جدید خود را بازیابی نماید. در عین حال روس ها همواره نگاهی ویژه در روابط با انگلیس داشته و سرمایه داران روسی در این کشور سرمایه گذاری قابل توجهی داشته اند. شاید این سرمایه گذاران اکنون از نتیجه انتخابات خرسند بوده و روی خوش نشان می دهند، چرا که بیشتر سرمایه گذاری روسیه در انگلیس به دلار می باشد و سرمایه آن ها به صورت اتوماتیک با توجه به کاهش ارزش پوند و افزایش برآوری نرخ دلار در انگلیس افزایش یافته و طبیعتاً ادامه فعالیت اقتصادی در این کشور برای آن ها راحت تر خواهد بود.
          
                     
► جدا از آنچه ذکر شد چه تهدیداتی در قبال خروج انگلستان از اتحادیه اروپا برای منافع روسیه در حوزه های مختلف می توان متصور شد؟

در ماه های اخیر نوعی جنگ روانی و جنگ نرمِ شدت یافته بین رهبران اروپای جوان و روسیه در گرفته است. کشورهایی (که بعد از فروپاشی به ناتو منتقل شدند) خصوصاً لهستان، رومانی و کشورهای بالتیک نگرانی شدیدی را نسبت به امکان توسعه حضور روسیه در منطقه ابراز داشته اند. در اجلاس های متعدد منطقه ای و بین المللی ناتو خصوصاً در آخرین اجلاس پارلمانی در تیرانا به شدت نسبت به این موضوع ابراز نگرانی نمودند و در چند اجلاس چند جانبه، از جمله اجلاس میان وزرای خارجه رومانی، لهستان و ترکیه، و چند نشست سه جانبه خواستار حضور فعال تر نیروهای دفاعی ناتو در منطقه شرق اروپا به منظور مقابله با روسیه شدند.

در این راستا می توان به موقعیت بهره برداری از سامانه دفاع موشکی ناتو در رومانی اشاره کرد که حدود یک ماه پیش انجام پذیرفت و نوعی جنگ روانی و تبلیغاتی را بین طرفین ایجاد نمود. در عین حال روس ها نیز نسبت به ابراز نگرانی کشورهای شرق اروپا واکنش نشان داده و اعلام نموده اند که هیچ تهدیدی وجود نداشته و اقدامات ناتو بیش از حد حساسیت برانگیز شده است. در همین راستا اخیرا وزیر امور خارجه آلمان در یک مقاله خواستار پایین کشیدن فتیله تبلیغات روانی اعضای ناتو علیه روسیه شد.

مجموعه آن چه ذکر شد حاکی است که روس ها از نتایج همه پرسی از نظر سیاسی و ژئواستراتژیک استقبال می کنند، هر چند ممکن است ضررهای اقتصادی محدودی را در حوزه کاهش قیمت انرژی، بورس و ... داشته باشد. چرا که قطعاً اتحادیه اروپا به زودی وحدت، یکپارچگی و انسجام لازم برای مقابله با روسیه را اخذ نخواهد نمود. چنان که حتی قبل از رأی و همه پرسی انگلیس نیز اتحادیه در موضع گیری راجع به تحریم روسیه مشکلاتی داشته و نظرات در این ارتباط متفاوت بود. اکنون با خروج انگلیس شرایط متفاوت تر خواهد شد. طبیعی است که روس ها از این شرایط استقبال خواهند کرد . در عین حال نقش انگلیس به عنوان شریک راهبردی آمریکا در اتحادیه اروپا دچار چالش شده و اکنون اروپا بایست دنبال قدرت برتر دیگری باشد تا بتواند به عنوان عضو اتحادیه نقش آفرینی کند.
 

► با توجه به بحث صادرات گاز روسیه به اتحادیه اروپا و همچنین قیمت نفت که شاید تحت تأثیر قرار گیرد، خروج بریتانیا در حوزه اقتصادی چه ضررهای دیگری می تواند برای روسیه داشته باشد؟

خروج بریتانیا آثار کوتاه مدت زیادی داشته و خواهد داشت. آرامش بازارهای مالی و بورس های دنیا نیازمند گذر زمان است و اتفاقات اخیر وضعیت سرمایه گذاری را تحت الشعاع قرار خواهد داد. مجموع مبادلات روس ها با کشورهای اصلی اتحادیه اروپا مانند آلمان، انگلیس و ایتالیا چندان بالا نیست، بیشترین مبادلات روسیه با کشورهای بالتیک و بلغارستان و رومانی می باشد. ولی در حوزه ی تأمین انرژی نقش مهمی را داشته و تعدادی از  پروژه های انتقال انرژی روسیه مثل نورث استریم و ... که به منظور انتقال گاز این کشور از طریق دریا به آلمان و از آن جا به سایر کشورهای اروپایی از جمله انگلیس  طراحی شده بود مسلماً دچار چالش های جدی خواهد شد. چرا که خروج انگلیس از اتحادیه معادلات مبادله انرژی گاز و ... بین کشورهای اتحادیه اروپا خصوصاً از آلمان به انگلیس را با تغییرات جدی مواجه خواهد کرد. تعریف تعرفه های جدید و ... موضوعی است که از نظر اقتصادی می تواند تا حدودی برای روسیه مخاطره آمیز باشد. ولی روس ها به ویژه در دو سه سال اخیر در بحران اوکراین نشان دادند که منافع امنیتی و سیاسی را بر منافع اقتصادی ترجیح می دهند.

 
► با توجه به اهمیت بالکان برای روسیه و با توجه به احتمال جدا شدن کشورهای دیگر از اتحادیه اروپا و متوقف شدن روند عضویت در این اتحادیه، از دیدگاه ژئوپولیتیک چه تأثیر، چه منافع و چه فرصت های جدید برای روسیه در حوزه ای مثل بالکان یا دریای سیاه یا اروپای شرقی خواهد داشت؟

کشورهای حوزه بالکان و دریای سیاه وزن و جایگاه و شاخص های اقتصادی، سیاسی، امنیتی خیلی بالایی نسبت به موتور محرکه اتحادیه اروپا یعنی مثلث آلمان و انگلیس و فرانسه ندارند. بعید به نظر می رسد که همه پرسی انگلیس باعث شود کشورهای دیگری نیز در اقدامی مشابه از اتحادیه اروپا خارج شوند. شاید  در این حوزه کشوری که مقداری دغدغه برای چنین اقدامی دارد، مجارستان باشد. اما مجارستان نقش و وزن برجسته و بالایی در اتحادیه اروپا ندارد. در نتیجه این موضوع چندان تأثیرگذار نخواهد بود. در عین حال یک وجه بسیار مهم خواهد داشت که اتحادیه پس از همه پرسی انگلیس در برنامه توسعه به شرق، الزاماً با تأخیر کندی و دشواری مواجه خواهد شد. این انگیزه ی جدیدی به کشورهای حوزه بالکان و شرق اروپا خواهد داد تا روابط جدی تر اقتصادی را با روسیه طراحی کنند و مقداری فضا را برای حضور اقتصادی روسیه در کشور خود فراهم تر نمایند.

 
► در شرایط کنونی با توجه به جدایی انگلستان از اتحادیه اروپا و اعتقاد به اینکه نفوذ آمریکا بر اتحادیه اروپا کاهش خواهد یافت، تا چه حد این امر به نفع روسیه خواهد بود؟

روس ها به طور کلی از این بی ثباتی و ورود یک ضربه اساسی به ساختار اتحادیه اروپا خرسند هستند. از دست دادن مهره کلیدی آمریکا در اتحادیه اروپا برای روسیه، خوب و مورد استقبال مسکو می باشد. البته نباید فراموش کرد در اتحادیه کشورهای دیگری هستند که علاقه مند به ایفای  نقش نمایندگی آمریکا هستند و به تعبیری کشورهایی که علاقه مندند کاتولیک تر از پاپ برای آمریکا در اتحادیه اروپا نقش بازی کنند.