آیا ایران نسبت به سوریه منعطف شده است؟

نویسنده: لورا روزن 

دیپلماسی ایرانی: وزیر امور خارجه ایران در هفته گذشته در اسلو به طور ضمنی اشاره کرد که اختیاراتش در مورد سوریه گسترده تر از گذشته شده و این احتمال وجود دارد که ایران آماده نشان دادن انعطاف بیشتر برای پیشبرد راه حل سیاسی باشد.

تغییر در سیاست گذاری ایران در موضوع سوریه همزمان با انتقادات داخلی از دولت اوباما در مورد سیاست خارجی در همین زمینه شده است. 50 تن از دیپلمات های وزارت امور خارجه از دولت ایالات متحده خواسته اند که علیه دولت بشار اسد اقدام به حمله هوایی کرده تا وی ناگزیر به واگذاری امتیازات جدی در مذاکرات متوقف شده در تغییر سیاسی با مخالفان شود.

فشارهای داخلی در تهران و واشنگتن برای تسریع توافق سیاسی در مورد سوریه در حالی افزایش یافته است که ظریف و جان کری در حاشیه نشست اسلو در پانزدهم ژوئن در مورد اجرای توافق هسته ای و وضعیت در سوریه با یکدیگر دیدار کردند.

به گفته یک منبع غیردولتی آمریکایی که در حاشیه نشست اسلو با ظریف دیدار کرده و خواسته نامش فاش نشود، به نظر می رسد که ظریف سعی دارد نشان دهد که حوزه اقتدارش در مورد سیاست ایران مقابل سوریه گسترده تر از قبل شده است. به گفته این منبع، به نظر می رسد که ایران آماده نشان دادن انعطاف بیشتر در مورد سرعت رسیدگی به وضعیت بشار اسد است.

ظریف در نشست خبری مشترک با همتای نرژی خود اعلام کرد که بحران سوریه تنها به روش سیاسی حل خواهد شد و راه حل بحران سوریه با ابزارهای نظامی به دست نخواهد آمد.

ظریف در پاسخ به سوال المانیتور در مورد پیشنهادهای خود برای پیشبرد راه حل سیاسی در سوریه گفته : «من همواره اعلام کرده ام که اگر روی فرد تمرکز کنیم، به راه حلی نخواهیم رسید، زیرا در این صورت بازی تبدیل به بازی با حاصل جمع جبری صفر می شود و ناگزیر ختم به بن بست می شود. راه حل، تمرکز روی توزیع نهادی قدرت و شکل حکمرانی در آینده است که بر اساس آن می توان محوریت هر فرد یا قومیتی را کاهش داد یا حتی حذف کرد.»

جان کری در نشست اسلو در مورد گفت و گوهای خود با همتای ایرانی در مورد سوریه گفت: «واضح است که آتش بس در معرض خطر نابودی قرار دارد و برقراری کامل آن ضروری است. روسیه باید بفهمد که خویشتن داری آمریکا ابدی نخواهد بود. در واقع، صبر و تحمل آمریکا هم اکنون بستگی به این دارد که آیا بشار اسد سرانجام مسئول شمرده خواهد شد یا نه.»

جان کری زمان حاضر را برهه ای بسیار حساس خوانده و اعلام کرده که همه سخت در تلاش هستند تا طی یک الی دو هفته آینده به توافقی دست یابند که بتواند آتش بس را در کشور برقرار کند و امکان دسترسی بشردوستانه را به نحوی فراهم کند که فرصت به پای میز مذاکره نشاندن طرفین درگیر و آغاز صحبت در مورد انتقال قدرت را به وجود آورد.

کری در سخنان خود اعلام کرده که صحبت هایش با ظریف نشان دهنده احتمالات موجود برای دستیابی به انتقال قدرت است. وی در ادامه گفته: «امیدوارم که بتوانیم فضایی سیاسی بگشاییم تا یکی از مهم ترین چالش های بین المللی پیچیده که حداقل یک نسل است با آن مواجهیم، حل و فصل کنیم.»

این ملاحظه که اختیارات ظریف در حوزه سیاستگذاری در مورد سوریه افزایش یافته و تمرکز مجدد روی راه حل سیاسی برای پایان بحران، اندکی پس از اعلام انتصاب علی شمخانی به عنوان هماهنگ کننده ارشد امور امنیتی، سیاسی و نظامی با روسیه و سوریه مطرح شد.

شمخانی پس از دیدار با وزیر دفاع روسیه در تهران در دهم ژوئن اعلام کرد که گفتگو میان طرفین سوری و جایگزینی آن به جای جنگ و خون ریزی ضروری است.

انتصاب شمخانی و قرار دادن موضوع سوریه در روند سازمانی ایران می تواند نشان دهنده این باشد که ایران راه حل سیاسی در سوریه را نسبت به ادامه تعارض با منافع خود سازگارتر می بیند.

تحول در ایران برای رسیدن به راه حل سیاسی در حالی صورت پذیرفته که دولت اوباما با انتقادی بی سابقه برای تقویت موضع خود علیه اسد و تسریع راه حل سیاسی مواجه شده است.

رابرت فورد، سفیر سابق آمریکا در سوریه معتقد است که انتقاد اخیر از نظر تعداد افرادی که آن را امضا کرده اند و اجماع روی شکست سیاست فعلی دولت برای مقابله با داعش، بی سابقه بوده است.

به گفته فورد که هم اکنون عضو موسسه خاورمیانه است، اجماعی گسترده روی لزوم اتخاذ رویکردی جدید که بتواند به دولت اسد فشار بیاورد، وجود دارد. به گفته وی این اجماع نشان می دهد که لیستی از خواسته ها شامل حملات هوایی محدود و کمک به مخالفان، اما با هدف امتیاز گرفتن از دولت سوریه برای رسیدن به توافق سیاسی وجود دارد.

فورد در مورد احتمال تغییر سیاست ایران در سوریه گفته: «ایران در سوریه تلفات زیادی داده و واضح است که آنها روی تلفات خود حساس هستند. اما نمی توان انتظار یک تغییر صد و هشتاد درجه ای در دیدگاه ایران داشت. این تغییر می تواند به خاطر درک پیچیدگی های بحران باشد. اما ایرانیان بهترین مذاکره کنندگان جهان هستند و از خویشتن داری استراتژیکی برخوردارند که آمریکایی ها تنها می توانند آرزوی آن را داشته باشند. بنابراین من به دنبال تغییری رادیکال در نگاه ایران نیستم.»

در این میان جان کربی، سخنگوی وزارت امور خارجه اعتراض دیپلمات ها به سیاست دولت در مورد سوریه را تایید کرده، اما از بحث پیرامون محتوی آن اجتناب کرد. به گفته وی نویسندگان این یادداشت خواسته اند که محتوی آن محرمانه بماند.

کربی نیز تعداد نفرات امضا کننده این یادداشت را خارج از حد معمول خوانده و اعلام کرده که هیچ کس از وضع موجود در سوریه راضی نیست و جان کری هم از دیدگاه های مخالف استقبال می کند.

منبع: المانیتور / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25