تعبیر بازی دو گانه روسیه در خاورمیانه چیست؟

دیپلماسی ایرانی: در آن زمانی که بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه در جلسه اول مجلس ملی منتخب سوریه سخنرانی می کرد، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل از مسکو دیدن می کرد. دیداری تاریخی که به مناسبت بیست و پنجمین سال احیای روابط دو طرف انجام شده بود.

هم زمانی این دو رویداد نشان می دهد که افق روشنی را نمی توان در روابط دو متحد روسی و سوری دید، به ویژه در سایه افزایش نقش روسیه در منطقه، و نگرانی ای که ممکن است از روس ها در ورود به سطح درگیری های عربی – اسرائیلی یا ترسیم آینده سوریه در سایه درگیری های منطقه ای وجود داشته باشد. با علم بر این که هر چه برای آینده سوریه ترسیم شود به نوعی می تواند بیانگر آینده کل منطقه باشد.

در حال حاضر شاهد نوعی تناقض در انتخاب های روسیه در منطقه هستیم که چندان هم روشن نیستند، این مساله سبب شده است تا رئیس جمهوری سوریه بیشتر پیام های خود را قبل از آن که متوجه دشمن کند متوجه متحد و هم پیمان خود سازد، از جمله:

• با وجود این که اسد در سخنرانی خود از ایران و روسیه و چین تشکر کرد، و از گزینه "توقف عملیات مسلحانه" که مسکو بر همه، و قبل از هر کس بر دمشق تحمیل کرد، و در طی آن خطوط عریض و طویل سیاست آینده سوریه را ترسیم کرد، ستایش کرد اما به مسکو حد و مرزهایی که دمشق می تواند بپذیرد و خطوط قرمزی که نمی تواند بپذیرد را یادآور شد.  
• در تکرار و تاکید آن چه در گذشته در مناسبت های مختلف گفته بود اسد بار دیگر تاکید کرد که تجزیه سوریه را به هیچ وجه نمی پذیرد و جنگ حلب را نبردی سرنوشت ساز می داند (او قبلا در سخنانی خطاب به پوتین این نبرد را مشابه نبرد استالینگراد دانسته بود)، اسد همچنین تاکید کرد که ارتش سوریه وجب به وجب خاک سوریه را آزاد خواهد کرد و همان طور که در تدمر توانست موفق عمل کند به موفقیت های خود ادامه خواهد داد.
• با وجود این که به نظر می رسد اسد کمی کوتاه آمده و تشکیل دولت وحدت ملی را ممکن دانسته است، اما کاملا روشن است که درگیری سیاسی حقیقی بر سر بازنویسی قانون اساسی آینده سوریه و نه سهم خواهی ها از حکومت یا تقسیم وزارت خانه ها بین حکومت و مخالفان است. شاید رد صریح سهم بندی های طایفه ای تحت شعار "توافق" پیامی به مسکو باشد که اخباری از آن به بیرون درز کرد مبنی بر این که در حال بازنویسی قانون اساسی سوریه است، دمشق این اقدام روسیه را رد کرده و گفته است که چنین چیزی را به هیچ وجه نمی پذیرد. اسد به روشنی بیان کرد که حکومت طایفه ای مثل لبنان که بعضی ها در سوریه به دنبال آن هستند به معنای تجزیه سوریه است و این دقیقا همان چیزی است که طرف های خارجی دنبال می کنند و از جانب حکومت سوریه کاملا مردود است.

با وجود این پیام های اسد به روسیه، مسکو پیام های روشنی را از طریق کنفرانس مطبوعاتی رئیس جمهوری اش با نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل خطاب به محور مقاومت بیان کرد، به گونه ای که پوتین در ستایش از نقش "اسرائیل" در مبارزه با تروریسم اغراق کرد و گفت که اسرائیل این مظهر را به خوبی می شناسد، با آن می جنگد و روسیه و اسرائیل "دو متحد در این مقوله" هستند.

رئیس جمهوری روسیه اسرائیل را تا مرتبه ای بسیار بالاتر از اروپایی ها و امریکایی ها بالا برد و بر خلاف اظهارات همیشگی آنها که روابطشان با اسرائیل را با "شریک" توصیف می کنند، او از واژه "متحد" استفاه کرد. در این دیدار پوتین بسیار بیش از آن چه اسرائیل به روسیه امتیاز داد، به طرف اسرائیلی امتیاز داد، وی ابراز تمایل کرد که نقش سیاسی بزرگتری به اسرائیل در خاورمیانه داده شود و تلاویو بپذیرد که وارد گروه چهار جانبه امنیتی خاورمیانه شود. همچنین ابراز تمایل کرد که روسیه وارد مذاکرات حل و فصل مشکلات با فلسطینیان شود، مساله ای که به هیچ وجه نتانیاهو تمایلی به آن ندارد.

سوال مهم: چگونه می شود پوتین متحد حزب الله در جنگ علیه تروریست ها در سوریه باشد و هم زمان متحد اسرائیل در مبارزه با تروریسم هم باشد (در حالی که اسرائیل حزب الله و مقاومت فلسطینی را تروریست می داند در حالی که به هیچ وجه چنین نگاهی نستب به جبهه النصره و داعش ندارد، اسرائیلی ها از گروه های تروریستی در جولان حمایت می کنند و به آنها خدمات پزشکی و کمک های دیگر می رسانند)؟  

می توان خطر نزدیکی روسیه – اسرائیل را تلاشی از سوی اسرائیلی ها بر تاثیر بر مسکو دانست تا به این ترتیب منافع "اسرائیلی ها" در هر گونه توافقی بر سر آینده سوریه، لحاظ شود. این مصالح از مفهموم اسرائیل به این معنا است: کاستن از نقش آفرینی ایران در سوریه، تضعیف حزب الله و توقف کمک های تسلیحاتی به آن، ممانعت از رسیدن مقاومت به جولان، این چیزی بود که قبل از آن دی میستورا در برگه توافقی خود با گفتن "پایبندی مقاومت مسالمت آمیز در جولان" روی آن انگشت گذاشته بود.

به این ترتیب، دو متحد در یک روز به یکدیگر پیام رساندند، هر کدام نظر خود را از درگیری ها و آینده منطقه بیان داشت، اما آن چه روس ها به خوبی محاسبه نکرده اند سکوت پنج ساله سوریه در برابر تصمیم آنها برای مداخله نظامی است، همچنین دستاوردی که روس ها به آن "طوفان سوخو" می نامند به آنها قدرت بلامنازعی نداده که دیگران نیز خواستار آن شوند. از این رو بهتر است هر قدرتی در منطقه در توانایی های خود مبالغه نکند و شرایطش را تحمیل نکند، بلکه به خوبی محاسبه کند و آن را به سکولوژی مردم خاورمیانه تهمیم دهد، اعراب مشرق قرن و بیست و یکم اعراب ابتدای قرن بیستم نیستند که از آنها به عنوان سوختی برای توطئه های خارجی علیه کشورشان استفاده شود، حتی اگر بنا باشد صد سال بجنگند.

منبع: نیو اورینت نیوز / ترجمه: علی موسوی خلخالی