اشتباه نکنید، برجام مانع برنامه‌های موشکی ایران نمی‌شود

نویسنده: ریموند تانتر 

دیپلماسی ایرانی: صورت توافق هسته ای با ایران ساده بود؛ لغو تحریم های اقتصادی علیه ایران، مقابل محدودیت برنامه هسته ای این کشور. اما همه مشکلات مربوط به جزئیات توافق است. موضوعاتی از قبیل توانایی موشکی ایران یا دعوی حمایت از تروریسم در زمره این جزئیات مشکل ساز است.

نزدیک شدن به چهاردهم جولای، تاریخ امضای توافق فرصت مناسبی برای بررسی ابعاد سیاسی، اقتصادی و فنی برجام است.

در واشنگتن روز به روز به منتقدان اوباما و متهم کردن آن به عدم توانایی در ملزم کردن ایران به پایبندی به توافق و نادیده گرفتن تاثیر رفع تحریم ها بر رفتار منطقه ای ایران افزوده می شود.

منتقدان به اشتباه انتظار داشتند که توافق هسته ای بتواند برنامه موشکی ایران را نیز محدود کند. مسئولیت این امر به جای توافق به قطعنامه شورای امنیت سپرده شد.

در پاراگراف سوم الحاقیه دوم قطعنامه 2231 شورای امنیت از ایران خواسته شده است که از فعالیت هایی اجتناب کند که با هر گونه موشک بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای مرتبط باشد. از آنجایی که برجام هیچ سخنی در مورد برنامه موشکی ایران به میان نیاورده، زبان ضعیف قطعنامه مشکل ساز شده است.

در سی و یکم ماه مارس سه تن از سناتورهای جمهوری خواه به جان کری یادآوری کردند که وی به کنگره اطمینان داده بود که دولت پاسخی قدرتمند به آزمایشات موشکی ایران خواهد داد.

پیش از برجام نیز ایران صراحتا از سوی قطعنامه های سازمان ملل از آزمایش موشک های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای منع شده بود. به طور مثال می توان به قطعنامه 1929 شورای امنیت اشاره کرد.

دولت اوباما در مقابل پذیرش برجام از سوی ایران، نسبت به برنامه موشکی آن انعطاف نشان داد. قطعنامه 2231 با تصدیق برجام، زبانی منعطف و ضعیف را جایگزین زبان قاطع و با صراحت قطعنامه 1929 مبنی بر منع آزمایش موشک بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای از سوی ایران کرده است.

همان طور که پیشتر اشاره شد، ترتیبات جدید به اندازه ترتیبات قبلی ایران را محدود نکرده و به همان اندازه الزام آوری ندارند. به عبارت دیگر قطعنامه 2231 راه گریزی در اختیار ایران قرار می دهد که به موجب آن می تواند بدون خطر نقض قطعنامه شورای امنیت به توسعه برنامه موشک های بالستیک میان برد و دوربرد خود بپردازد. از سوی دیگر  قطعنامه جدید این موضوع را که به راستی چه موشک هایی قابلیت حمل کلاهک دارند، پیچیده تر کرده است.

افزون بر این، دولت برای متقاعد کردن کنگره و جلب نظر آنها نسبت به برجام اظهار کرد که امیدوار است این توافق بتواند رفتار منطقه ای خود و به زعم آنها حمایت از تروریسم را تغییر دهد.

گزارش وزارت امور خارجه در مورد تروریسم طی سه سال اخیر مرتبا ایران را در صدر لیست کشورهای حامی تروریسم قرار داده است. تهران در تعارضات عراق و سوریه و همچنین بحرین حضور دارد.

رابرت اینهورن به طور خلاصه دیدگاه منتقدان رفع تحریم ها به موجب توافق را بیان می کند. به ادعای وی: «وجوه  گسترده ای که ایران به موجب لغو تحریم ها به دست می آورد، این کشور را قادر می سازد که  منابع قابل توجه بیشتری را به بر هم زدن ثبات در کشورهای همجوار و گسترش نفوذ منطقه ای خود اختصاص دهد.»

در این میان حمایت مداوم دولت اوباما از ادامه روند لغو تحریم ها مشکلات را بیشتر کرده است.

رئیس جمهور جدید و مسیر پیش رو

صرف نظر از اینکه در نهایت چه کسی به کاخ سفید راه می یابد، رئیس جمهوری جدید باید برای مقابله با اقدامات ایران با شرکای آمریکا همکاری کند. این اقدامات می تواند شامل ممانعت از ارسال تسلیحات به صورت قاچاق و تحریم تامین مالی تروریسم از سوی ایران باشد. خلاء موجود در برجام نیز باید تغییر کند. در توافق حاضر هیچ جریمه مورد توافقی برای تخطی احتمالی ایران از توافق، به جز  بازگشت دوباره تحریم های سازمان ملل نیامده است.

نمایندگان کنگره نیز خواهان تجدید قانون تحریم ها علیه ایران شده اند. سناتور تیم کین و کریس مورفی با وجود این که از حامیان توافق بودند، طرحی را برای گسترش قانون تحریم ها علیه ایران ارائه داده اند. بر طبق این قانون تحریم هایی به ایران به خاطر برنامه هسته ای آن و حمایت از تروریسم تحمیل می شود.

سناتور رابرت منندز دموکرات و سناتور مارک کورک جمهوری خواه نیز در 2015 طرحی را ارائه دادند که به موجب آن تحریم های ایران برای 10 سال دیگر تمدید می شود. سناتور کلی آیوت نیز به همراه 18 سناتور جمهوری خواه دیگر طرحی جداگانه برای تمدید این قانون تا 2031 و تصویب تحریم های جدید به خاطر برنامه موشکی ایران ارائه داده اند.

منبع: فارن پالسی / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 25