چرا شینزو آبه نمی‌خواست اوباما عذرخواهی کند؟

نویسنده: ابیگل لئونارد

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما در ماه های پایانی هشت سال ریاست جمهوری به هیروشیما رفت و یاد قربانیان حملات هسته ای کشورش به شهرهای هیروشیما و ناکازاکی را گرامی داشت. او در این مراسم بدون عذرخواهی از حملات سهمگین کشورش که بیش از 140 هزار تن قربانی گرفت، از لزوم یک انقلاب اخلاقی و پایان عصر تسلیحات هسته ای سخن گفت.

برخی ناظران معتقدند در شرایطی که اغلب بازماندگان قربانیان حملات هسته ای هیروشیما و ناکازاکی خواستار عذرخواهی رسمی باراک اوباما بوده اند، احتمالا دولت شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، تمایل چندانی به این امر نداشته است.

پایگاه اینترنتی وکس می نویسد: ترومی تاناکا 13 ساله بود، وقتی که یک بمب هسته ای در فاصله یک مایل و نیمی از خانه وی در ناکازاکی منفجر شد. او بی هوش شد و به طور معجزه آسایی جان سالم به در برد. اما اعضای خانواده اش اینقدر خوش شانس نبودند. او به یاد می آورد که اجساد عمه و عمه زاده اش را سوخته در خارج از منزل یافتند، عمه دیگرش نیز به شدت سوخته بود و چند روز پس از انفجار جان خود را از دست داد. تاناکا مانند اغلب بازماندگان بمباران هسته ای که در ژاپن «هیباکوشا» خوانده می شوند احساسات شدید و پیچیده ای نسبت به سفر هفته گذشته باراک اوباما به هیروشیما داشت. تاناکا که اکنون 84 سال دارد در گفت وگو با گروه کوچی از خبرنگاران می گوید که می خواست باراک اوباما با بازماندگان حمله هسته ای دیدار کرده و اعتراف کند که ایالات متحده مرتکب جنایت علیه بشریت شده و قوانین بین المللی را نقض کرده است.

شیزوکا کامه یی که خواهرش را در آن واقعه از دست داده و اکنون یکی از اعضای محافظه کار کابینه دولت است، صریح تر صحبت می کند. او به خبرنگاران می گوید: «اگر اوباما نمی خواست عذرخواهی کند اصلا نباید به هیروشیما می آمد.»

در حالی که اغلب بازماندگان ژاپنی خواستار عذرخواهی اوباما برای حمله هسته ای ایالات متحده به هیروشیما و ناکازاکی در سال 1945 هستند، دولت ژاپن ترجیح می داد که اوباما عذرخواهی نکند.

بر اساس اسناد طبقه بندی شده وزارت خارجه ایالات متحده که در سال 2011 توسط ویکی لیکس منتشر شد، در واقع، میتوجی یابوناکا، معاون وزیر امور خارجه ژاپن، بارها به جان روس، سفیر آمریکا در ژاپن گفته که سفر اوباما به هیروشیما برای عذرخواهی نسبت به حملات هسته ای در جریان جنگ جهانی دوم نوعی "در جا زدن" است.

اما چرا دولت شینزو آبه نمی خواست که آمریکا برای ارتکاب چنین فاجعه وحشتناکی در ژاپن عذرخواهی کند؟ به نظر می رسد که دو دلیل عمده وجود دارد:

1- اعمال فشار و درخواست برای عذرخواهی متقابل

عذرخواهی باراک اوباما می توانست شینزو آبه را مجبور کند که بابت جنایات جنگی که ژاپن در جنگ جهانی مرتکب شده، عذرخواهی کند: جنایاتی چون "کشتار نانجینگ" که در جریان آن سربازان ارتش سلطنتی ژاپن صدها هزار تن از اهالی این شهر چینی را کشته و به 80 هزار زن تجاوز کردند؛ یا قتل عام اقلیت های چینی در مالزی و سنگاپور که به گفته یوکی تاناکا، پروفسور دانشگاه هیروشیما، به دست سربازانی از هیروشیما انجام شد.

مایکل سوک، استادیار دانشگاه تمپل ژاپن، در این باره می گوید: «عذرخواهی اوباما احتمال مساله عذرخواهی ژاپن را نیز مطرح می کرد. و این چیزی بود که شینزو آبه قویا به دنبال جلوگیری از آن بود.»

شینزو آبه بارها گفته که ژاپن باید خود را از احساس گناه مربوط به وقایع گذشته و خودآزاری برهاند. نخست وزیر ژاپن دسامبر برای استفاده از زنان کره ای به عنوان برده های جنسی در طول جنگ عذرخواهی کرد اما گفت که زمان در گذر است و "ما نباید مسائل گذشته را به نسل بعدی بکشانیم."

از نظر دولت ژاپن، این مساله درباره فاجعه هیروشیما نیز صدق می کند. زمانی که بمب هسته ای بر فراز این شهر رها شد، ده ها هزار زن کره ای به عنوان کارگر در این شهر کار می کردند. ارزیابی ها حاکی از آن است که حدود 40 تا 50 هزار تن کشته شدند. هفته گذشته گروهی از بازماندگان کره ای از اوباما و شنزو آبه خواستند که عذرخواهی کنند. آن ها در نامه ای خطاب به رئیس جمهوری ایالات متحده نوشتند: «امیدواریم سفر شما به هیروشیما باعث نشود که دولت آبه، از ژاپن تصویر یک قربانی را ارائه کند.»

تاناکا، مورخ، می گوید که ژاپن می توانست از این گونه اتهامات خود را مبرا کند اگر که رفتار آلمان پس از جنگ را در پیش می گرفت. آلمان تمام مسئولیت های اعمال خود را برعهده گرفت و همواره از گذشته ای سخن می گوید که نباید تکرار شود. تاناکا می گوید: «اگر به موزه هولوکاست در برلین بروید، همواره گروهی از دانشجویان را می بینید که در حال صحبت در این باره هستند. اما وقتی به هیروشیما می آیید، به جز مباحث مربوط به قربانی شدن این شهر، هیچ چیز درباره گذشته (و جنایاتی که ژاپن مرتکب شد) نمی شنوید.»

2- تسلیحات هسته ای و شعله ور شدن آتش مخالفت با نیروی هسته ای

کیوچی ناکانو، استاد علوم سیاسی دانشگاه سوفیا در توکیو، می گوید، عذرخواهی اوباما برای استفاده از تسلیحات هسته ای در ژاپن، می توانست پرونده جنجالی برنامه هسته ای ژاپن را که مدت هاست به عاملی برای کشمکش های سیاسی تبدیل شده، دوباره باز کند.

از زمان فاجعه اتمی نیروگاه هسته ای فوکوشیما در ژاپن در سال 2011، شینزو آبه به سختی تلاش کرده تا جنبش ضدهسته ای که در این کشور به راه افتاده است را محدود کند. او در پنجمین سالگرد این فاجعه با تاکید برتعهدات خود گفت که ژاپن نمی تواند از توان هسته ای خود چشم بپوشد.

به نوشته وال استریت ژورنال، ژاپن به عنوان کشوری که جزء قدرت های هسته ای نیست، در حال حاضر بزرگترین ذخایر پلوتونیوم را در اختیار دارد و این به برخی جنگ طلبان ژاپنی جسارت زیادی داده است. به عنوان مثال، شینتارو ایشیهارا، فرماندار سابق توکیو و یکی از فرماندهان ارشد و تندروی نظامی هفته گذشته به خبرنگاران گفته است: «اگر ژاپن می خواست تسلیحات هسته ای داشته باشد، می توانست به سرعت این کار را عملی کند. اصلا چرا ژاپن نباید تسلیحات هسته ای خود را داشته باشد؟»      

در حالی که کره شمالی تنها به فاصله چند صد مایل، تسلیحات هسته ای خود را آزمایش می کند، این دیدگاه می تواند در ژاپن جذابیت خود را داشته باشد. ماه آوریل و مدت کوتاهی پس از این که دونالد ترامپ، نامزد جمهوری خواه انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا از احتمال توقف تعهدات ایالات متحده نسبت به تامین امنیت ژاپن صحبت کرد، شینزو آبه با انتشار بیانیه ای گفت که قانون اساسی ژاپن به این کشور اجازه می دهد که تسلیحات هسته ای خود را توسعه داده و از آن استفاده کند.

ناظران سیاسی معتقدند که شینزو آبه در آستانه انتخابات تابستان، سفر اوباما را به عنوان فرصت سیاسی قلمداد کرده و نمی خواست که عذرخواهی او این فرصت را از میان ببرد. چرا که آبه این شانس را دارد تا در انتخابات پیشرو اکثریت پارلمان را کسب کند و قانون اساسی صلح طلبانه ژاپن را تغییر دهد.  

منبع: وکس / تحریریه دیپلماسی ایرانی/30