چه بر سر رستوران‌های ایرانی در عربستان می‌آید؟

نویسنده: ایا برتاوی

دیپلماسی ایرانی: رقابت ایران و عربستان سعودی در منطقه به سطح جنگ نیابتی رسیده و تنش های میان این دو کشور پس از آن که روابط دیپلماتیک و تجاری شان در ماه گذشته قطع شد افزایش یافته است. با این حال در ریاض، پایتخت عربستان، رستوران های محبوب ایرانی فروش خوبی دارند و یادآور زمانی است که دو کشور با یکدیگر رابطه داشتند.

در دهه 1990، آشپزهای ایرانی که در آشپرخانه های ریاض کار می کردند با همکاران خودشان به این فکر افتادند که چگونه غذاهای ایرانی بپزند و این گونه شد که رستوران های ایرانی به نام «شایه» توسط سعودی ها راه اندازی شد. این غذاها 20 سال پس از آن اتفاق هم اکنون محبوب شده اند و شایه 13 شعبه در این پادشاهی دارد که 11 شعبه در شهر ریاض قرار دارند.

تبلیغ شجاعانه ای که این رستوران ها دارند این است که «خانه غذاهای ایرانی» است، این در حالی است که این کشور هم اکنون در عربستان به چشم یک تهدید حیاتی دیده می شود. با وجود تنش های ایرانی-سعودی، دو کشور پیوندهای تاریخی با یکدیگر دارند. برای قرن ها تاجران ادویه و فرش به خلیج فارس سفر می کردند و با توقف در کرانه های شبه جزیره عربستان فرهنگ ایرانی را به زندگی مردم عرب انتقال می دادند.

ترکی فیصل یکی از شاهزادگان بانفوذ و رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی سعودی ها هفته جاری در ابوظبی به خبرنگاران گفت که تنش های سیاسی اعراب و ایرانی ها را که «به یک خدای مشترک، پیامبر مشترک و کتاب آسمانی مشترک اعتقاد دارند» تغییر نمی دهد. وی می گوید: «من فکر نمی کنم خانواده ای در شبه جزیره عربستان به ویژه در خود عربستان سعودی وجود داشته باشد که در گذشته پیوندی با ایران نداشته باشد.»

در بحرین که اکثریت جمعیت آن را شیعیان تشکیل می دهند، بسیاری از روستاها اسم فارسی دارند و مردم زیادی در خانه فارسی صحبت می کنند. در کویت، برخی از خانواده های ثروتمند و تجار اصالتاً ایرانی هستند. امارات متحده عربی مدت ها مکان قابل اطمینانی برای تجار ایرانی بوده است که در آنجا بیمارستان، مجمع تجاری و باشگاه های تفریحی برای خانواده های ایرانی که در دوبی زندگی می کنند، ساخته اند.

حتی با وجود رقابت دیرینه سعودی ها و ایرانی، در دهه 1990 این تنش ها رو به سردی گرایید و مخالفت هر دو کشور با اشغال کویت توسط صدام حسین کمک کرد تا تهران و ریاض در سال 1991 روابطشان را از سر بگیرند. مقامات رده بالای دو کشور در اواخر دهه 1990 سفرهایی که به کشورهای یکدیگر داشتند و این بهبود روابط تا بحران سیاسی یمن در سال 2000 که دو طرف در سمت های مختلف قرار داشتند، ادامه داشت. ۹ سال بعد و مجدداً در سال 2015، عربستان سعودی در یمن مداخله نظامی کرد.

تعدادی از آشپزهای ایرانی در دهه 1990 و اوایل دهه 2000 قادر بودند در عربستان سعودی زندگی و کار کنند. اما امروز نمی توان به این مسئله فکر کرد. بنابر گفته های محمد فرحات، مدیر رستوران شایه، یکی از موانع عدم صدور ویزای کار برای ایرانی ها است. وی می گوید آخرین فرد ایرانی که در ستوران شایه فعالیت می کرد مربوط به پنج سال پیش بود.

قبل از قطع روابط براساس گزارش وزارت صنعت و تجارت ایران، ایرانی ها در نیمه اول سال 2015، 132 میلیون دلار صادرات به عربستان داشتند و 40 میلیون دلار هم واردات از این کشور صورت گرفت.

حتی قبل از قطع رسمی روابط، اکانتی عربی در توییتر وجود داشت به نام «تحریم کالاهای ایرانی» که بیش از 23 هزار عضو داشت. ده ها توییت این اکانت موجب شد با ارسال عکس هایی از محصولات ایرانی همچون بستنی، گلاب، سیب زرد، زعفران، عسل و نوشیدنی انار در فروشگاه های سعودی خواستار تحریم خرید این محصولات شد. رستوران شایه هم تبدیل به هدفی برای این توییت های متعصبانه شد و افرادی خواستار این شدند که کلمه «ایرانی» از تبلیغات و منوی این رستوران حذف شود.

در یک توییت نوشته شده بود: «ما نمی خواهیم که هیچ چیزی در پادشاهی عربستان سعودی به نام ایران وجود داشته باشد.» یکی دیگر گفته بود: «کباب های آنها خوب است، اما من پیشنهاد می دهد کلمه «ایرانی» را حذف کنند و به کارشان ادامه دهند.»

به نظر می رسد هم اکنون تحریم عربستان در رابطه با گوشت بره و زعفران ایرانی موجب حذف این گزینه ها از میز این رستوران شده است.

با این حال برخی از سعودی ها هم هستند که مشکلی با این مسئله ندارند. هاجر محمد 26 ساله می گوید: «وقتی دولت این غذاها را منع نکرده چرا ما نباید استفاده کنیم؟» وی همچنین مشکلی با تبلیغ «غذاهای ایرانی» ندارد.

محمد التمیمی همانند بسیاری از  عربستانی ها می گوید فقط با سیاست های ایران در منطقه مشکل دارد و مشکلی با مردم ایران ندارد.

منبع: آسوشیتدپرس/ مترجم: حسین هوشمند