انگلیسی‌ها به میراث تاچر نه می‌گویند؟

نویسنده: کارل بیلت*

دیپلماسی ایرانی: در 1963 ژنرال دوگل پیشنهاد بریتانیا برای پیوستن آن به جامعه اقتصادی اروپا یعنی سلف اتحادیه اروپا را رد کرد. منطق دوگل برای نپذیرفتن انگلیس ساده بود؛ انگلیس به قدر کفایت اروپایی نبود.

دوگل در تشریح مواضع خود گفت: «انگلیس در عمل منزوی است. انگلیس از طریق مبادلات، بازار و خطوط تامین به کشورهای مختلف و بعضا بسیار دوری پیوند خورده است. این احتمال وجود دارد که روزی انگلیس خواهان تغییر خود و نزدیک شدن به اروپا باشد. در آن صورت فرانسه مانع پیوستن آن به جامعه اقتصادی اروپا نخواهد شد.»

مخالفت فرانسه با پیوستن انگلیس به جامعه اقتصادی اروپا در طول حیات دوگل یعنی تا 1973 ادامه پیدا کرد. در بازه 40 ساله ای که از عضویت انگلیس در جامعه اقتصادی اروپا و پس از آن در اتحادیه می گذرد، این کشور تلاش های زیادی برای همگرایی اروپا انجام داده و به طور همزمان به یکی از قوی ترین و رقابتی ترین اقتصادهای جهانی تبدیل شده است.

شاید کمتر کسی به یاد آورد که مارگارت تاچر، نخست وزیر سابق انگلیس بود که همگرایی اروپا را پس از حدود یک دهه رکود، جانی تازه بخشید. تاچر حتی قانون دوگل مبنی بر برخورداری هر یک از اعضا از حق وتو در کلیه قوانین را شکست و رای گیری بر مبنای رای اکثریت را جایگزین آن کرد.

به همین ترتیب، کمتر سیاستمداری در اروپا به صراحت تونی بلر، نخست وزیر پیشین بریتانیا در مورد سیاست امنیتی و سیاست خارجی اروپا سخن رانده است. در بیست و سوم ژوئن مردم انگلیس در همه پرسی سرنوشت ساز باقی ماندن بریتانیا در اتحادیه شرکت خواهند کرد. اگر شهروندان انگلیسی خروج از اتحادیه را برگزینند، نه تنها به موفقیت های اقتصادی خود نه گفتند، بلکه بنیان های اروپای متحد را نیز با چالش روبه رو می کنند.

خروج بریتانیا می تواند ضربه ای سنگین به کل قاره تلقی شود. در دهه های 1970 و 1980 وعده همگرایی توانست به تثبیت دموکراسی در یونان، اسپانیا و پرتغال کمک کند. در دهه 1990 زمانی که ده ها کشور با نزدیک به 100 میلیون جمعیت از اتحاد جماهیر شوروری جدا شدند، وعده الحاق به اروپا آنها را تشویق به پیوستن به اردوگاه غرب کرد. قدرت نرم اروپای واحد الهام بخش اصلاحات دموکراتیک در ترکیه برای چندین دهه و در اوکراین برای دو سال گذشته بوده است.

اگر بریتانیا از اتحادیه خروج کند، این قدرت نرم از میان خواهد رفت. تکه پاره شدن اروپا نه تنها آن را ضعیف تر می کند بلکه آسیب پذیری آن را در مقابل نیروهای بی ثبات کننده ای که در درون مرزهای آن جمع شده اند، بیشتر می کند.

تنها کشورهای اروپا با همکاری یکدیگر می توانند ثبات را در قاره اروپا تامین کند. بدون انگلیس از وزن اروپا کاسته شده و از هم پاشیده می شود. حداقل می توان گفت که خروج اروپا از اتحادیه، اروپا را با سال ها عدم قطعیت مواجه خواهد کرد. مذاکره برای تنظیم روابط با انگلیس جدا شده از اتحادیه می تواند انرژی سیاسی زیادی را صرف کند و این موضوع می تواند تمرکز اروپا را روی موضوعات مهم دیگر، نظیر تجاوزات روسیه، بی ثباتی در خاورمیانه و وضعیت بد اقتصادی کم کند.

برای ایالات متحده، خروج بریتانیا از اتحادیه می تواند به مثابه خیانت به سیاستی باشد که از زمان آیزنهاور تشویق شده است. این در حالیست که تصمیم به جدایی از اتحادیه بدون شک پوتین را خشنود نخواهد کرد. نیروهای ناسیونالیست اروپایی نیز از این تصمیم خشنود می شوند.

حامیان جدایی انگلیس از اتحادیه حاضر نیستند دلایل خود را برای حمایت از این تصمیم توضیح دهند. به نظر می رسد که دیدگاه آنها به طور سلبی و در مخالفت با دیدگاه مقابل تبیین می شود. سوالی که حامیان جدایی از اتحادیه اروپا باید بدان پاسخ دهند این است که آیا آنگلیس پس از خروج از اتحادیه می تواند همچنان بخشی از میراث تاچر - بازار مشترک - باقی بماند؟ ترک بازار مشترک می تواند اقتصاد بریتانیا و بویژه بخش مالی آن را با عدم قطعیت جدی مواجه کند. حتی آمریکا نیز اعلام کرده که مایل به مذاکره در مورد توافق تجارت آزاد دوجانبه با انگلیس نخواهد بود.

بدون شک اظهارات دوگل در مورد فرهنگ سیاسی مردم انگلیس و تفاوت آن با فرهنگ سیاسی فرانسه اشتباه نبود. اما همین گزاره در مورد سوئد، لهستان یا اتریش نیز صادق است. پروژه اتحاد همگرایی اروپا به معنای نادیده انگاشتن تفاوت ها و یا مجبور کردن شهروندان همه کشورها به روی آوردن به الگویی واحد نیست، بلکه تفاوت ها در اروپا می تواند خود منشاء قدرت باشد.

همه چیز بستگی به رای مردم در ماه ژوئن دارد. انگلیس جدا شده از اتحادیه می تواند در آستانه تراژدی قرار بگیرد و جهان بدون اروپایی واحد و قوی نیز از امینتی کمتری برخوردار خواهد بود.

* وزیر خارجه سوئد در سال های 2006 تا 2014 و نخست وزیر در سال های 1991 تا 1994

منبع: پراجکت سیندیکیت / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25

انتشار اولیه: یکشنبه 9 اسفند 1394 / انشتار مجدد: چهارشنبه 19 اسفند 1394