کلید صلح سوریه در دست روسیه است

دیپلماسی ایرانی: طرح آتش بس در سوریه از سوی نیروهای معارض مورد استقبال قرار گرفته است، اما موفقیت آن بستگی به روسیه و تصمیم آن دارد.

توافق صورت گرفته در مونیخ خواهان پایان دادن به تخاصمات برای یک هفته و فراهم کردن امکان سریع ارسال کمک های بشردوستانه به مناطق جنگ زده است.

جان کری نیز در سخنان خود توافق مونیخ را عجالتا توافقی بر روی کاغذ خواند که عملی شدن آن منوط به پایبندی طرفین به این تعهدات در صحنه عمل خواهد بود.

در میان طرف های درگیر در جنگ سوریه، روسیه و تعهد آن از اهمیتی فزاینده برخوردار است. بمباران های این کشور به اسد و نیروهای ارتش و متحدان آن اجازه داده که حلب، مهم ترین پایگاه نیروهای معارض را تقریبا از چنگ آنها بیرون بکشند. تداوم حملات هوایی روسیه برای یک هفته دیگر می تواند ضربه ای اساسی به نیروهای معرض وارد کند و مسیر ارسال تجهیزات به آنها را کاملا قطع کند.

در پایان کنفرانس مونیخ مشخص نشد که آیا ارتش سوریه و نیروهای معارض آمادگی دست کشیدن از جنگ برای ارسال کمک های بشردوستانه به مردم را دارند یا خیر.

یک راه گریز جدی دیگر نیز وجود دارد: این توافق برای داعش و جبهه النصره که دشمن مشترک نیروهای معارض معتدل و رژیم بشار اسد هستند، ماهیتی الزام آور ندارد . همین نکته دست روسیه را برای ادامه بمباران های هوایی خود باز می دارد. بدین ترتیب ممکن است جنگ در بخش هایی از کشور، حتی علی رغم اعلام آتش بس ادامه پیدا کند.

سخنگوی ائتلاف مخالفان بشار با حمایت از توافق مونیخ، آن را واجد نکات مثبت زیادی خوانده است. با این وجود وی تاکید کرده که تحولات صورت گرفته در صحنه میدانی می تواند در ژنو مورد تجدید نظر قرار بگیرد.

جان کری و سایر شرکت کنندگان در مذاکرات صلح سوریه بر این امیدند که اجرای این توافق بتواند سطح کلی درگیری و خشونت را در سوریه پایین بیاورد و ضمن فراهم کردن فرصتی برای کمک به مردم جنگ زده، رسیدن به راه حل سیاسی برای بحران پنج ساله سوریه را ممکن سازد.

احمد فوزی، سخنگوی سازمان ملل نشست مونیخ را یک پیشرفت خوانده است. وی اعلام کرده که سازمان ملل آماده است که به محض رفع محاصره کمک ها را به مردم سوریه برساند.

فوزی اعلام کرده است که سازمان ملل از آمریکا، روسیه و سایر شرکت کنندگان در مذاکرات صلح می خواهد که با اعمال فشار بر طرف های درگیر، آنها را وادار کنند که بمباران این مناطق را متوقف کرده و اجازه ارسال کمک ها را صادر نمایند.

با این وجود شرایط می تواند به گونه ای دیگر پیش برود و در این میان اهرم فشار به دست روسیه است. یکی از مهم ترین ضعف های توافق آتش بس سوریه این است که مشخص نکرده روسیه مجاز است در مقابل اقدام کدام یک از نیروهای معارض حملات خود را از سر بگیرد. توافق کلی بر این است که جنگ با داعش و جبهه النصره، پس از اجرای آتش بس برای ارسال کمک های بشردوستانه ادامه پیدا خواهد کرد. اما در این توافق مشخص نشده است که آیا دیگر گروه های معارض نظیر جبش الاسلام و احرار الشام که از سوی قطر، ترکیه و عربستان حمایت می شوند، از مزایای آتش بس بهره مند می گردند یا خیر. احرار الشام به موازات جبهه النصره با نیروهای اسد می جنگد .

ادامه بمباران مواضع این دو گروه از سوی روسیه می تواند موقعیت اسد را تقویت و رویای معارضین مبنی بر خلع وی را تضعیف کند. روز جمعه گذشته اسد در مصاحبه ای سوگند خورد که تمامی قسمت های سرزمین سوریه را بازپس می گیرد. در اوایل هفته نیز سفیر روسیه در سازمان ملل گفته بود که نیازی به عذرخواهی برای بمباران های هایی روسیه نمی بیند. جنگنده های روسی به بمباران های خود در شمال سوریه ادامه دادند.

برخی از شاهدان معتقدند که توافق نشان می دهد که آمریکا گزینه های چندانی در دست ندارد. به گفته ریچارد گوان، تحلیلگر شورای روابط خارجی اروپا «راهی برای اینکه جلو تشدید اقدامات نظامی روسیه در سوریه گرفته شود وجود ندارد، بنابراین غرب در حال تلاش است تا از طریق دیپلماتیک به روسیه باج دهد.»

یکی از موانع موجود جبهه النصره است که علی رغم پیوستن به نیروهای معارض تحت حمایت غرب، در جنگ با اسد در لیست گروه های تروریستی جای دارد. جبهه النصره از ابزار نظامی لازم برای برهم زدن توافق میان دولت سوریه و نیروهای معارض برخوردار است.

یکی از نگرانی هایی که در مورد روسیه وجود دارد این است که این کشور بار دیگر به تاکتیک قدیمی خود متوسل شود. یعنی در عین تاکید بر آتش بس، در عرصه میدانی حملات خود را برای پیشروی ادامه دهد. در اوکراین شرقی نیز روسیه از همین تاکتیک استفاده کرد.

منبع: فارن پالسی/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25