تکرار تجربه ایران در برخورد با روسیه

دیپلماسی ایرانی: اگر روندی که در حل پرونده هسته ای ایران طی شد، نتواند برای حل سایر موضوعات بین المللی -آن گونه که برخی انتظار دارند- جوابگو باشد، چه اتفاقی می افتد؟

در کنفرانس امنیتی مونیخ 2016 بسیاری از شخصیت های سیاسی از جمله فدریکا موگرینی مدعی بودند که تجربه توافق هسته ای با ایران نشان داده که رویکرد برد-برد ممکن است و باید در سایر موارد نیز مورد استفاده قرار بگیرد.

اگرچه موگرینی مشخصا در مورد استفاده از این رویکرد در حل بحران اوکراین و مصالحه با روسیه سخنی به میان نیاورد، اما منظور وی کاملا روشن بود. بیش از یک سال است که وی از اتخاذ رویکردی متفاوت در مقابل روسیه حرف می زند که ممکن است به لغو تحریم ها منجر شود. رویکردی که بتواند پوتین را متقاعد کند که تانک ها و سربازان خود را از شرق اوکراین خارج کند. حملات نظامی روسیه، اولین تلاش های موگرینی برای بنیان گذاری این رویکرد را بی نتیجه گذاشت، اما موضع وی تغییر نکرد. تحریم های اتحادیه اروپا در صورت عدم رای اعضای اتحادیه به تمدید آن، پایان خواهد یافت. با توجه به اینکه آمریکا و آلمان بر حفظ تحریم ها اصرار دارند، احتمال می رود که در صورت عدم تغییر شرایط در اوکراین، تحریم ها تمدید شود.

فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان نیز نسبت به مرکل، رویکرد مثبت تری به روسیه دارد و مواضع وی در این خصوص به موگرینی نزدیک است. اشتاین مایر مدعی است که مدودف از سخنان خود مبنی بر اینکه هم اکنون در جنگ سرد دیگری هستیم، منظوری نداشته است. وزیر خارجه آلمان در خصوص رابطه روسیه و غرب گفته: «تفکیک به سیاه و سفید و خوب و بد هیچ گاه به ما کمک نکرده است. ما می توانیم برای احیای روابط خود از نو آغاز کنیم و منظور مدودف نیز همین بوده است.»

از آنجایی که روسیه شریک تجاری بزرگ اروپا است، این کشورها خواهان تکرار تجربه توافق با ایران، این بار با روسیه هستند. با گذشت چند هفته از اجرای برجام، میلیاردها دلار قرارداد تجاری و سرمایه گذاری میان شرکت های اروپایی و ایران به امضاء رسیده است.  مدودف به خوبی این واقعیت را درک کرده است، بنابراین پس از سخنان خود در مورد بازگشت به دوران جنگ سرد به رژیم تحریم ها حمله کرد و گفت: «من اخیرا با تعدادی از تجار آلمانی دیدار کرده ام و در مورد معاملات تجاری گسترده ای که به خاطر تحریم ها از دست رفته است، بحث و گفتگو کردیم. آیا ما به درستی هزینه های مستقیم و غیرمستقیم تحریم ها را بر تجارت روسیه و اروپا محاسبه کرده ایم؟ آیا اختلافات ما ارزش این هزینه ها را دارد؟»

در مورد سوریه نیز روسیه سعی دارد خود را یک شوالیه معرفی کند که قصد دارد اروپا را از بحران مهاجرت نجات دهد و در همین حال به کاهش تحریم ها برای موضوع اوکراین چشم دارد. مدودف در همین زمینه گفته است: «صدها و بلکه هزاران نفر از افراطیون، تحت عنوان مهاجر وارد اروپا شده اند. خود مهاجران متعلق به فرهنگی کاملا متفاوت از فرهنگ اروپا هستند و صرفا به دنبال کسب سود مالی، بدون تلاش برای بدست آوردن آنند. این وضعیت می تواند تهدیدی جدی برای اقتصاد باشد. هدف بعدی فرهنگ و بلکه هویت اروپا است. ما شاهد از میان رفتن سازوکارهای باارزشی مانند سازوکار منطقه شنگن هستیم. روسیه به سهم خود مشتاق است تا همه تلاش خود را برای حل بحران مهاجرت بکار ببرد. یکی از این اقدامات تلاش برای عادی سازی وضعیت در مناطق جنگی است که عمده مهاجران به آن تعلق دارند. »

دعاوی مدودف در مورد سوریه  و تصویری که وی از جنگ داخلی اوکراین ارائه می دهد، وجهه ای سوررئالیستی دارد. مدودف موضوع اوکراین را جنگی داخلی می داند که به واسطه تلاش های اتحادیه اروپا برای ایجاد همسایه ای با ثبات با امضای قراردادهای مودت بوجود آمده است. مدودف به گونه ای صحبت می کند که گویا اقدامات روسیه هیچ نقشی در بحران های به وجود آمده نداشته است.

پترو پروشنکو، در پاسخ به سخنان مدودف گفته است: «اوکراین درگیر جنگ داخلی نیست. این سربازهای روسیه هستند که در خاک اوکراین قرار دارند، این روسیه است که خاک اوکراین را تصرف کرده است. در سوریه هم جنگ، جنگ داخلی نیست. این هواپیماهای روسی هستند که در حال بمباران غیرنظامیان هستند و این نشان می دهد که ما و روسیه در دو دنیای کاملا متفاوت به سر می بریم. با این وجود اظهارنظرهایی به گوش می رسد مبنی بر این که تحریم ها به درد نمی  خورد، تحریم ها بیش از آنکه به روسیه لطمه بزند، به اروپا ضربه وارد می کند. این اظهارات غلط است. تحریم ها یک ابزار تنبیهی است، ابزاری است که روسیه را پای میز مذاکره نگه می دارد و هیچ ابزار دیگری وجود ندارد.»

به گفته سرگئی کاراگانوف، یکی از تحلیلگران مهم روس در عرصه سیاست خارجی، اعضای ناتو در کنفرانس مونیخ سال گذشته همگی علیه روسیه بودند، اما امسال بسیاری از آنها هم گیج شده بودند و نمی دانستند باید چه موضعی اتخاذ کنند.

اوکراین نمی تواند بدون پایبندی به تعهدات خود بر طبق توافق مینسک ۲ به حل موضوعات کمک کند. اما اوکراین در روسیه سرباز ندارد، تحریم ها برای اینکه روسیه را پای میز مذاکره بیاورند، وضع نشده اند. پروشنکو در مورد اینکه امتیاز دادن به روسیه در اوکراین به امید پایان دادن به بمباران ها در سوریه اشتباه محض است، حق دارد.

این خطری است که در کمین استفاده از مدل توافق با ایران، به عنوان الگویی همگانی برای حل سایر موضوعات وجود دارد. تحریم ها ایران را به پای میز مذاکره کشاند و در ازای تعلیق بخش های مهمی از برنامه هسته ای آن و رفع نگرانی ها در مورد دستیابی ایران به سلاح هسته ای لغو گردید. در مورد روسیه و تجاوز آن به اوکراین که به مرحله فعلیت رسیده است، چه معادلی را می توان به کار برد؟ تنها گزینه ای که وجود  دارد، خروج نیروهای روسیه از اوکراین و واگذاری کنترل مرزها به دولت مرکزی اوکراین است. لغو تحریم ها، بدون برآورده شدن این شرایط را نمی توان رویکردی برد-برد تلقی کرد و تنها نشانه ضعف اروپا خواهد بود.

منبع: بلومبرگ/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25