منافعی که چین در خاورمیانه می‌جوید

نویسنده: جین پرلز

دیپلماسی ایرانی: هنگامی که شی جین پینگ، رئیس جمهور چین در ماه جاری به خاورمیانه و ایران و عربستان سعودی، دو رقیب منطقه ای سفر کرد، خیلی از رهبران جهان نمی توانستند این اقدام را انجام دهند. سعودی ها یک روحانی شیعه را اعدام کردند و ایرانی های عصبانی سفارتخانه سعودی ها را به آتش کشیدند. اما در این شرایط آقای شی سفرش را برای افزایش مناسبات تجاری انجام داد.

زمان بندی سفر آقای شی که اولین بازدید وی از منطقه در سه سال اخیر بود که به تمام نقاط گوشه و کنار جهان سفر کرده، دارای منافعی بوده است. وی سال گذشته سفرش را به خاطر جنگ عربستان سعودی با شورشیان حوثی در یمن لغو کرد و سفر جدیدش همزمان با لغو تحریم های بین المللی علیه ایران شد.

خطر انجام سفر آن هم در میانه تنش گسترده میان سعودی ها و ایرانی ها موجب نشد تا آقای شی درباره جایزه مهمی که می خواهد به دست بیاورد، به شک بیفتد. وی در تلاش است تا اعتبار چین در خارج از کشور را گسترش دهد.

جین پینگ اولین رهبر جهان بود که پس از اجرای توافق هسته ای ایران که ایالات متحده، روسیه و چین بر سر آن با یکدیگر همکاری کردند، به ایران سفر کرد. انجام این سفر آن هم درست پس از لغو تحریم ها موجب ایجاد فرصتی برای چین شد تا درباره توافق های آینده وارد بحث شود.

منافع اقتصادی عمیق چین در خاورمیانه در حالی است که کشورهای اروپایی از لحاظ تاریخی در این منطقه نفوذ داشته اند. سوریه مستعمره فرانسه بود، بریتانیا، عربستان سعودی را تحت نفوذ داشت و ایالات متحده در دهه 1950 در ایران مداخله می کرد و با انقلاب 1979 این دو کشور تبدیل به دشمن شدند. چین که کشوری ضعیف و درگیر مسائل داخلی خودش بود، در تمام این تحولات غایب بود.

اما این به این معنا نیست که چین همیشه از تحولات خاورمیانه، دور بوده است. چین یکی از مهمترین تامین کنندگان تسلیحاتی تهران در جریان جنگ ایران و عراق بود یعنی زمانی که ایالات متحده و اروپا، ایران را تحریم تسلیحاتی کرده بودند.

اما در این مقطع، چین بر روی خرید و فروش در خاورمیانه و بازی با ریاض و تهران بر سر توافق های نفتی بهتر تمرکز کرده است. چین مراقب داعش است، اما چندان اشتیاقی به ورود به درگیری سوری ها ندارد. لی شائوشیان، معاون سابق موسسه روابط بین الملل معاصر چین می گوید: «خاورمیانه قبرستان قدرت های بزرگ است. چین واقعاً اهمیتی نمی دهد که چه کسی در آینده به ریاست جمهوری سوریه می رسد، ما موافق کسی هستیم که بتواند موجب ثبات و توسعه این کشور شود.»

آقای شی سفرش را از عربستان سعودی، یعنی بزرگترین تامین کننده نفت این کشور آغاز کرد. عربستان با افزایش فروش نفت به چین به دنبال جبران کاهش خرید نفت توسط ایالات متحده است، البته به خاطر کاهش رشد اقتصادی چین، رسیدن به چنین هدفی دشوار است. آقای شی به همراه ملک سلمان از پالایشگاه یاسرف، که بزرگترین پروژه سرمایه گذاری چین در عربستان است بازدید کرد.

آقای شی در قاهره با عبدالفتاح السیسی، مرد نظامی قدرتمند که به شورش های بهار عربی پایان داد دیدار کرد. تجربه ای که دولت چین هم از دچار شدن به آن هراس دارد. چین 1 میلیارد دلار در بانک مرکزی مصر سرمایه گذاری کرد و 700 میلیون دلار هم به بانک ملی دولتی مصر وام داد.

ایران مهمترین مقصد سفر آقای شی بود. وی در بدو ورود در مقاله ای که در روزنامه ایران نوشت، از ضرورت احیای جاده ابریشم سخن گفت و با عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای که یک گروه امنیتی منطقه ای است موافقت کرد.

در هنگام تحریم های نفتی ایران توسط ایالات متحده، چین یکی از کشورهایی بود که مورد استثنا قرار گرفته بود و حالا با لغو تحریم ها آنها می خواهند که در صف اول خرید نفت و گاز ایران باشند. در عین حال چین در بلندمدت قصد دارد تا در زمینه تسلیحات نظامی هم با ایران وارد معامله شود.   

با این حال ایران می خواهد در میان سرمایه گذاری های جدید از سوی غرب و آسیا، توازن ایجاد کند. در جریان سفر اخیر رئیس جمهور حسن روحانی به اروپا قراردادهای گسترده ای با توتال، پژو سیتروئن و ایرباس بسته شد.

منبع: نیویورک تایمز/ مترجم: حسین هوشمند