نگرانی اسرائیل از تعهد ایران به اجرای برجام

نویسنده: سوزان مالونی*

دیپلماسی ایرانی: موشه یعلون، وزیر دفاع اسرائیل در گفتگو با دیوید ایگناتیوس (David Ignatius) – نویسنده واشنگتن پست - در دوازدهمین نشست سالانه مرکز سابان بروکینگز به اصرار از دولت آمریکا خواست تا نقش فعالتری در هماهنگی مخالفان سنی برای نبرد با داعش ایفا کند. وی همچنین نسبت به خطرات جان گرفتن دوباره ایران – که به واسطه توافق هسته ای ماه ژوئن قدرت گرفته است – هشدار داد.

یعلون درخواستش برای رهبری آمریکا در جنگ با داعش را مکررا و با اصرار و ابرام اظهار کرد. وی گفت: «اگر شما به کناری بنشینید، خلا موجود در سوریه یا با ایران و یا با محور شیعی تحت حمایت روسیه و یا توسط داعش پر خواهد شد. به این دلیل است که می گوییم ایالات متحده بایستی نقش فعالتری در منطقه ایفا کند.» وی افزود: «اکنون فرصتی وجود دارد...ما از اردوگاه سنی ها برخورداریم که مهمترین اردوگاه منطقه است و در پی داشتن رهبر است.»

یعلون همچنین به تشریح دومین جبهه منطقه ای با محوریت اخوان المسلمین - که رهبری آن را ترکیه و قطر در اختیار دارند – پرداخت. وی بخش عمده اظهاراتش را به آنچه که او از آن تعبیر به اردوگاه سنی ها می کرد اختصاص داد و بر همسویی منافع اسرائیل و شماری از کشورهای عربی از جمله مصر، عربستان، اردن، کویت، بحرین، امارات و مراکش تاکید ورزید.

یعلون اظهار کرد که داعش صرفا یک گروه تروریستی نیست، بلکه یک تفکر پیرامون تشکیل خلافت سنی در کوتاه ترین زمان ممکن است. وی ادامه داد: «ما باید با داعش در هر جایی، خصوصا در سوریه و عراق بجنگیم. به علاوه باید در جهان اسلام، در تلاش برای جذب قلوب و اذهان (به منظور نبرد با داعش) باشیم. چنین چیزی در حرف آسان، ولی در عمل دشوار است.»

وزیر دفاع اسرائیل گفت: «استفاده از پیاده نظام کشورهای غربی و ایالات متحده در نبرد با داعش بایستی به عنوان آخرین – و نه اولین – اقدام باشد. بهتر این است که سربازان بومی منطقه را برای چنین کاری تسلیح و حمایت مالی کنیم تا به خاطر اصول و منافع خودشان بجنگند. ما می دانیم که گروه های زیادی در خود منطقه هستند که حاضرند جانشان را نه به خاطر منافع غرب بلکه به خاطر منافع و آرمان های خود فدا کنند. این افراد می بایست از همان آغاز کار مورد حمایت قرار می گرفتند، اما هنوز هم دیر نشده و فرصت باقی است».

او گفت: «شما بدون استفاده از نیروی زمینی و سرباز پیاده نظام قادر به شکست داعش نیستید و برای اجتناب از حضور نیروی زمینی غرب در عرصه نبرد، لازم است تا سربازان بومی یعنی سنی ها و همچنین اکراد را حمایت کنید. گروه هایی در سوریه حضور دارند که به دنبال چیزی متفاوت هستند. آنها نه خواهان ایران هستند و نه خواهان بشار اسد و یا داعش. این یک فرصت است و اردوگاه سنی ها بایستی برای عملیات بهتر، هماهنگ و رهبری گردند.»

ایران همچنان در پی تبدیل شدن به قدرت نظامی هسته ای است

در جریان این نشست، از یعلون سوال شد که بزرگترین تهدیدی که منطقه با آن روبرو است چه کسی است، اما وی از پاسخ صریح به این سوال طفره رفت و مکررا تاکید کرد که اسرائیل و همسایگانش نبایستی بین هژمون ایران و یک داعش افسار گسیخته، یکی را به عنوان بزرگترین خطر انتخاب کنند. اما به هر تقدیر گفت که مبارزه با داعش در قیاس با مبارزه با ایران، از اولویت بیشتری برخوردار است چرا که به اعتقاد وی داعش شکست خواهد خورد اما مورد ایران متفاوت از داعش است زیرا ایران به واقع یک ابرقدرت (super power) است.

یعلون به صراحت از رژیم ایران به عنوان یک رژیم معتقد به موعود و حوادث آخرالزمان (messianic apocalyptic regime) یاد و همچنین از توافق هسته ای صریحا انتقاد کرد.ⁱ یعلون بار دیگر گفت که نظر دولت اسرائیل درباره توافق هسته ای با ایران هنوز این است که این توافق یک «اشتباه تاریخی» بود. وی تاکید کرد که این توافق جاه طلبی های هسته ای ایران را متوقف نمی کند چرا که ماهیت رژیم ایران همین است. او افزود رژیم ایران همچنان در پی تبدیل شدن به یک قدرت نظامی هسته ای است و این رژیم هنوز جاه طلبی های خود را رها نکرده است. با تمام این اظهارات، نکته جالب این بود که یعلون معتقد بود که تهران متعهد به اجرای مفاد برجام خواهد ماند. از او پرسیده شد چرا فکر می کنید که ایران برجام را اجرا خواهد کرد؟ او در پاسخ گفت: «به خاطر اینکه نیازمند پول هستند.»

یعلون توصیه کرد که ممانعت از ایران هسته ای باید در کانون تلاش های منع اشاعه هسته ای منطقه باشد و سپس با اشاره غیر مستقیم به زرادخانه هسته ای اعلام نشده اسرائیل، گفت: «دلیل نمی شود که چون فلان کشور (اسرائیل) از زراد خانه هسته ای برخوردار است، پس بهمان کشور (ایران) در منطقه هم بایستی صاحب چنین چیزی باشد... آنها (دولت های عربی) نمی توانند ایران هسته ای را تحمل کنند».ⁱⁱ یعلون هشدار داد که توافق هسته ای با ایران، موجب آغاز رقابت تسلیحات هسته ای و همچنین رقابت بر سر سلاح های نظامی متعارف شده است. وی برای اثبات ادعایش به خرید 200 میلیارد دلاری تسلیحات توسط رژیم های سنی اشاره کرد.

به هر حال، کانون دغدغه یعلون درباره ایران پسا توافق، عمدتا بر این موضوع مبتنی بود که ایران پسا برجام به شکل قابل توجهی از تحریم های اقتصادی و محکومیت های بین المللی رهایی یافته است. وی گفت: «ترس من از این است که رژیم ایران در حالی که از پول حاصل از توافق برخوردار می شود، و همچنین در حالی که دیگر در انزوای سیاسی و تحت فشارهای خارجی نیست، از فضای بیشتری برای مانور برخوردار شود. من حتی در عرصه سیاست داخلی ایران شاهد تغییر و تحولی در ایدئولوژی و دیدگاه این کشور نیستم. ایران قرار نیست که تغییر کند. هیچ شانسی برای تاسیس شعبه های مک دونالد در تهران نمی بینم که بخواهم بگویم آینده جدیدی در انتظار ایران است. ما فقط می توانیم برای تغییر و تحول در ایران دعا کنیم اما مطمئن نیستم که دعا کردن جای اتخاذ سیاست در قبال ایران را بگیرد.»

یعلون از آنچه که به تعبیر وی، ارسال روزانه تسلیحات ایرانی به حزب الله و سایر گروه های حاضر در منطقه خواند، اظهار تاسف کرد و گفت: «این کار ایران، نقض قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل است، منتها شورای امنیت از ترس اینکه ایران زیر توافق هسته ای نزند از اعمال این قطعنامه ها خودداری می کند.»

وی در پاسخ به سوال دنیس راس – مقام ارشد سابق دولت اوباما – گفت که با این نظر موافق است که جهان باید از تاخیری که به واسطه برجام در برنامه هسته ای ایران ایجاد شده است بهره ببرد. او افزود ادعاهایی هست مبنی بر اینکه «بهره برداری از این 15 سالی که در برجام ذکر شده، موجب تغییر و تحول داخلی در ایران می شود. واقعیت این است که خود ما، حتی در دهه 90 میلادی به فکر این تغییرات در داخل ایران بودیم. در آن زمان من رئیس دستگاه اطلاعاتی اسرائیل بودم و صحبت بر سر این بود که 70 درصد ایرانی ها دل خوشی از آیت الله ها ندارند.»ⁱⁱⁱ یعلون از سال های برباد رفته اظهار تاسف کرد و گفت از آن زمان تاکنون، جمهوری اسلامی جای پا خود را در حکومت کردن محکم کرد. وی افزود: «به عقیده من موقعیت رژیم حتی پس از برجام مستحکم تر شده است.»

یعلون تاکید کرد که علی رغم اختلاف بین ایالات متحده و اسرائیل بر سر ایران، این دو کشور روابط عالی دفاعی دارند. روابط بین وزرات دفاع اسرائیل و پنتاگون، نیروهای مسلح، و دستگاه های اطلاعاتی این دو عالی – و نه حتی کمتر از عالی – است. وی گفت که دولت اوباما یادداشت تفاهمی را درباره روابط دهه آینده ایالات متحده و اسرائیل تدوین کرده است که ظرف دو ماه آینده تکمیل خواهد شد.

تراژدی سوریه پایان ناپذیر است

از یعلون درباره تلاش های دیپلماتیک جان کری در قبال سوریه و اینکه کری در تلاش های جدیدش ایران را نیز وارد میدان کرده، سوال شد. نظر یعلون در این رابطه به شدت انتقادی بود. وی افزود اسرائیل پیه این را به تنش مالیده که سوریه احتمالا اسیر یک بی ثباتی طویل المدت، آن هم به مدت بسیار بسیار طولانی خواهد بود. از نظر ما، تراژدی سوریه پایانی ندارد.

او با ذکر این مثال که «املت را می توان با تخم مرغ درست کرد، اما تخم مرغ را نمی شود با املت درست کرد»، گفت: به نظر من، سوریه به خاطر تفاوت های مذهبی – طایفه ای درگیر یک وضع بالکانیزه مبهم خواهد شد.^iv نظر یعلون این بود که «تنها گزینه خوب، در حال حاضر این است که امیدوار باشیم که سنی ها با کمک غرب از شر داعش خلاص شوند.»

مشکل با فلسطینی ها، بی رغبتی آنها برای آشتی است

یعلون یک بخش از صحبتش را به موضوع درگیری فلسطینی ها و اسرائیلی ها اختصاص داد. او قاطعانه گفت که از عهده خشونت کنونی فلسطینی ها با موفقیت برخواهند آمد، اما این را هم افزود که «این روند نیاز به زمان طولانی دارد....ما در گذشته با حملات زیانبارتر از حملات کنونی و تهدیدات بیشتری مواجه بودیم و به باور من، می توانیم موج جدید خشونت آنها را شکست دهیم.»

یعلون در کل خوشبینی بسیار کمی در رابطه با فائق آمدن بر چالش های راه حل جامع درگیری های اسرائیل و فلسطینی ها داشت. او اظهار کرد که هرچند من از روند صلح اسلو حمایت می کردم، اما اکنون بر این باورم که رهبری فلسطین از همان اول هم، تعهد اساسی به توافق اسلو نداشته است. «به نظر من، از زمان طلیعه صهیونیسم تا کنون هیچگاه شاهد این نبوده ایم که رهبری فلسطین برای پذیرش حق موجودیت کشور و ملت یهودی آمادگی داشته باشد. ریشه درگیری های ما هم همین است.»

وی تاکید کرد که اسرائیل ترجیح می دهد که بر فلسطینی ها حاکمیت نداشته باشد. ما علاقمندیم که توانایی فلسطینی ها برای حکومت بر خودشان افزایش یابد. خواهان آن هستیم که آنها همسایه قابل اعتماد و مسئولیت پذیر ما باشند. به همین دلیل، نبایستی برای رسیدن به حل و فصل جامع درگیری هایمان عجله کنیم. ما اسم این رویکرد را « رویکرد حل ریشه ای مسائل (bottom up approach)» می گذاریم. اجازه دهید ابتدا در حوزه اقتصادی، امنیتی و سیاسی مشکلات را حل کنیم تا بعد به صلح فراگیر برسیم. وی تاکید کرد که به نظر من رویکرد مزبور، یگانه راه حفظ وضعیت نسبتا با ثبات بین ما و فلسطینی ها است.

*معاون برنامه سیاست خارجی و عضو ارشد بروکینگز

منبع:بروکینگز^v / مترجم: حامد ضرغامی

پی نوشتها