اوباما کنگره را دور می‌زند؟

نویسنده: کالم لینچ

دیپلماسی ایرانی: ماه مارس پیش، 47 جمهوری خواه به رهبری سناتور «تام کاتن» نامه ای به رهبر ایران نوشتند و گفتند که رئیس جمهور آینده آمریکا قانوناً می تواند توافق هسته ای حاصله توسط دولت اوباما را با یک چرخش قلم باطل کند. قطعاً آنها نمی دانستند که کاخ سفید نقشه ای دارد که این کار را برایشان دشوار کند.

سامانتا پاور، سفیر آمریکا در سازمان ملل، روز دوشنبه پیش نویس قطعنامه الزام آوری را به 15 عضو شورای امنیت سازمان ملل ارائه کرد که اگر تصویب شد، به معنای حمایت این شورا از توافق هسته ای تاریخی است، توافقی که در مقابل اجازه نظارت بین المللی بر برنامه هسته ای ایران، تحریم ها را لغو و میلیاردها دلار در اختیار ایران قرار می دهد. این توافق همچنین از همه کشورها می خواهد از هر اقدامی که توافق را خدشه دار می کند خودداری کنند. پیش نویس 14 صفحه ای تهیه شده، احتمالاً در اوایل هفته بعد به رأی گذاشته خواهد شد.

این تصمیم، یعنی بردن توافق نزد شورای امنیت پیش از اینکه کنگره آن را بررسی کند، وضعیت بغرنجی برای قانونگذاران ایجاد می کند، زیرا رأی منفی آنها به معنای تخطی از قطعنامه سازمان ملل تلقی خواهد شد. راهبرد دولت اوباما برخی از قانونگذاران جمهوری خواه را عصبانی کرده است و این تصور را در آنها به وجود آورده که دولت در حال دور زدن آنها است.

در تماس تلفنی روز سه شنبه «اد رویس»، رئیس کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا با «تونی بلینکن»، معاون وزارت خارجه، این نماینده جمهوری خواه از معاون وزیر درخواست کرد که رأی گیری در شورای امنیت سازمان ملل را لغو کند. کنگره در حال حاضر مشغول سبک سنگین کردن بحث توافق است. بر اساس قانونی که سال پیش تصویب شد، قانونگذاران می توانند مانع از برداشته شدن تحریم های کنگره علیه ایران توسط رئیس جمهور شوند. این اقدام، توافق را به کل ملغی خواهد کرد. با این حال، اگر قطعنامه هفته بعد توسط شورای امنیت تأیید شود، هر رئیس جمهوری در آمریکا سر کار باشد، چه دموکرات و چه جمهوری خواه، قانوناً موظف به تبعیت از آن است. به گفته جان کری، اگر ایران به تعهدات خودش به صورت کامل عمل کند و نشان بدهد که «آماده یا حاضر به ساختن بمب نیست»، آن وقت توافق در واشنگتن با اقبال بیشتری روبرو خواهد شد. وی افزود: «من مطمئنم که رئیس جمهور بعدی هر کسی که باشد، متوجه عقلانیت بکارگرفته شده در این توافق خواهد شد و به آن دست نخواهد زد.»

در کنگره آمریکا، در حال حاضر دو نگاه نسبت به ارائه قطعنامه به شورای امنیت پیش از بازبینی آن توسط کنگره وجود دارد. برای برخی جمهوری خواهان، این اقدام مخالف استقلال و حق اعمال حاکمیت ایالات متحده و توهینی به نقش نظارتی کنگره است. گروه دیگر، که در میان آن مخالفان و بدبینان نسبت به توافق نیز حضور دارند، ترجیح می دهد که شورای امنیت مسئله را اول بررسی کند تا کنگره بهتر متوجه شود چه توافقی را می خواهد تأیید یا رد بکند.

ایالات متحده و شرکایش در مذاکره برخی از بندهای جنجالی –از جمله بندهای مربوط به لغو تحریم های موشکی و تسلیحاتی در سال های آینده- را در توافق هسته ای که قرار است توسط کنگره بازبینی شود نگنجانده اند. در عوض، این بندها در قطعنامه شورای امنیت لحاظ شده اند که کنگره امکان رد آن را ندارد. پیش نویس قطعنامه جدید محدودیت های وضع شده علیه برنامه موشکی ایران را کمتر می سازد. در حالی که قطعنامه پیشین مربوط به برنامه موشکی، «هر گونه فعالیت مربوط به موشک های بالستیک که قابلیت حمل سلاح های هسته ای دارند» را برای ایران ممنوع می کرد، در پیش نویس قطعنامه جدید، فقط از ایران «می خواهد» (call upon) که دست به چنین اقداماتی نزند. این قطعنامه همچنین شامل هیچ ممنوعیت صریحی در مورد پیشبرد و توسعه یا واردات فناوری موشکی متعارف نیست. یعنی ایران می تواند برنامه موشک های بالستیک متعارفش را ادامه بدهد، بدون اینکه از مصوبه های شورای امنیت سازمان ملل تخطی کرده باشد.

با این حال، توافق ایران را در تهیه تجهیزات برنامه موشکی اش از طریق دیگر کشورها محدود می سازد. یکی از مقامات دولت آمریکا که با جزئیات امر آشنایی دارد خاطرنشان کرد که بر اساس پیش نویس، شرکت هایی که می خواهند فناوری های موشکی به ایران بفروشند باید تأییدیه کمیته متشکل از نمایندگان قدرت های جهانی، از جمله آمریکا، را داشته باشند. این مقام آمریکایی که نخواست نامش فاش شود گفت که واشنگتن از موقعیت خود برای وتوی کردن واردات تجهیزات موشکی حساس به ایران استفاده خواهد کرد. به گفته این شخص، «اثر عملی» قطعنامه جدید همانند قطعنامه های قبلی است: قطعنامه «به صورت موثری انتقال هر گونه فناوری موشکی، چه متعارف و چه هسته ای را منع می کند».

به گفته یکی از افراد در جریان مذاکرات، مصالحه بر سر تحریم های تسلیحاتی و موشکی در آخرین لحظات مذاکرات وین رخ داد. ایران که مورد حمایت روسیه بود، اصرار داشت که در توافق نهایی همه تحریم های مربوط به سلاح های متعارف و موشک های بالستیک فوراً برداشته شود. کری برای شکستن این بن بست «بین ایرانی ها و روس ها دست به مانور دیپلماتیک زد و در نهایت به مصالحه 5 سال و 8 سال رسید» که بر اساس آن تحریم سلاح های متعارف برای 5 سال و تحریم فناوری موشک های بالستیک برای 8 سال دیگر ادامه خواهد داشت. این مقام مطلع افزود: «این مصالحه دستاورد شخصی کری بود».

پیش از به پایان رسیدن مذاکرات هسته ای، جمهوری خواهانی مانند سناتور کلی آیوت (Kelly Ayotte) اوباما را به دلیل خطر برداشته شدن تحریم های تسلیحاتی و موشکی علیه ایران مورد انتقاد قرار داده بودند. مارتین دمپسی، رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا که تا چند وقت دیگر مقام خود را ترک می کند، در پاسخ به این انتقاد به کمیته نیروهای مسلح سنا گفته بود: «ما تحت هیچ شرایطی نباید فشار روی ایران را در زمینه انتقال سلاح و قابلیت موشک های بالستیک کم کنیم». وقتی در کنفرانس خبری روز چهارشنبه با اوباما این اظهارات دمپسی توسط خبرنگاران مطرح شد، رئیس جمهور گفت: «ما بنا نداریم در زمینه سلاح و موشک های بالستیک فشار روی ایران را کم کنیم». او تأکید کرد که در قطعنامه جدید محدودیت ها پابرجا خواهند ماند، و واشنگتن در عین حال«به صورت یکجانبه و چندجانبه با مقامات دیگر در مقابل اقدامات ایران در این زمینه خواهد ایستاد، چه 6 سال دیگر باشد، چه 10 سال دیگر».

منبع: فارن پالیسی/ مترجم: علی عطاران