شکست اردوغان و پیروزی دموکراسی در ترکیه

دیپلماسی ایرانی: دیروز یکی از غیرقابل پیش بینی ترین انتخابات در چندین سال اخیر ترکیه برگزار شد و نتایج به دست آمده حاکی از بروز شرایط جدید در ترکیه است. حزب عدالت و توسعه به رهبری داوود اوغلو با کاهش 9 درصدی آراء خود نسبت به انتخابات قبلی مجلس روبه رو شده و این کاهش آراء تا بدانجا رسید که حتی از تشکیل دولت به طور مستقل نیز باز ماند. یکی دیگر از احزاب که با کاهش آرای یک درصدی مواجه شد، حزب جمهوری خلق، جریان سنتی و هسته اصلی لائیسیته است که آرای 24 درصدی این حزب به منزله شکست کمپین انتخاباتی آن حزب تلقی می شود. شگفتی ساز این دوره از انتخابات حزب دموکراتیک خلق ها بود که بعد از دوازده سال از آخرین باری که به عنوان یک حزب در انتخابات شرکت کرد، برای اولین بار از مرز ده درصدی انتخابات عبور و هشتاد کرسی از صندلی های مجلس را همانند حزب حرکت ملی از آن خود کرد.

حکایت قبل از انتخابات با توجه به پوشش رسانه ای که اکثر رسانه های جهان و خصوصا رسانه های فارسی زبان  انجام دادند عیان است و همه شاهد بودیم که حزب عدالت و توسعه با تمامی نیرو و امکانات سازمانی و دولتی کمپین های سنگین انتخاباتی راه انداخته بود، رقابت موثر و تاثیرگذار از آن حزب دموکراتیک خلق ها به رهبری دمیرتاش بود، که با وعده های خوش رنگ و قابل توجه برای اکثر اقلیت های دینی، مذهبی، قومی و دگرباشان جنسی و فکری، جذاب و قابل قبول بود. او در راستای سیاست ورزی در ترکیه با عبور از خط قومیتی و ورود به عرصه عمومی تر و سراسری در ترکیه توانست گام مهمی در راستای عبور از فضای خشونت ورزی، تنش و برخورد با حاکمیت برداشته و وارد دوران جدیدی شود. اما موقعیت ها و سناریوهای محتمل بعد از انتخابات در ترکیه نیز اهمیت به سزایی در آینده ترکیه و منطقه دارند. الان با وضعیت فعلی اگر تا 45 روز دولت تشکیل نشود، به دستور رئیس جمهور انتخابات زود هنگام برگزار می شود.

از سه وجه ائتلاف ها را بررسی خواهم کرد، این سه وجه اقتصاد، سیاست و جامعه است.

اگر ائتلاف به هر طریقی صورت گیرد، یعنی حزب عدالت با یکی از احزاب برای تشکیل دولت هم پیمان شود، دولت ائتلافی تاسیس می شود، اما مساله توافق بر سر اصول مورد نظر دو طرف ائتلاف است. تا جایی که شعارها و وعده های انتخاباتی در چند ماه گذشته برای عموم اعلام می شد، احزاب سنتی ملی گرا و جمهوری خلق، سیاست واکنشی و تا حدی کنشی در مقابل حزب عدالت در پیش گرفته بودند، البته CHP (حزب جمهوری خواه خلق) بیشتر با ارائه وعده های اقتصادی سعی در جذب طبقاتی داشت که رای آنها مبتنی بر شرایط اقتصادی بود. دیدیم که نتوانست موفقیتی کسب کند، حزب ملی گرا در مخالفت با فرایند صلح با کردها و مساله فساد و دزدی اقدام به طراحی سیاست های خود کرده بود که با توجه به ریزش آرای حزب عدالت به سمت حزب ملی گرا و دموکراتیک خلق ها، شاهد افزایش نزدیک به 4 درصدی آرای حزب ملی و افزایش چشمگیر آرای حزب اتنیکی شد؛ اما حزب HDP (حرکت ملی) در این مبارزه با سیاست کنشی وارد میدان شد که چپ گرایی، مساله فرایند صلح، مبارزه با اقتدارگرایی و انحصارگرایی اردوغان و هم تولید ادبیاتِ دموکراتیک نوین در دستور کار این حزب قرار داشت. با همه این توصیفات نیز پیروز این انتخابات نیز به نظر اکثر کارشناسان، این حزب است. اکثر رسانه های حزب عدالت و کارشناسان آن هنوز این شکست و کاهش آراء را باور نکرده اند و شروع به فرافکنی وعدم قبول مسئولیت خویش در این افت محبوبیت کرده اند. نقش اردوغان در این شکست غیرقابل انکار است، ادبیات اقتدارگرا و انحصارگرا، حقوق محور نبودن رفتار های سیاسی در مقابل جریانات اجتماعی، وقایع پارک گزی، پرونده فسادهای مالی وزرای حزب، انشعاب و برخورد با شریک قدیمی یعنی جماعت و شخص گولن و خیلی از موارد باعث افت آرای حزب وی شد.

سناریوهای ائتلاف و تحلیل شرایط بعد از انتخابات:

حکومت اقلیت حزب عدالت: اگر این حزب کمتر از 276 نماینده داشته باشد، با کمک سایر احزاب می تواند دولت اقلیت تشکیل دهد، اما تا چه حد در پیشبرد اهداف میان مدت و بلند مدت توسعه می تواند موفق باشد، قابل پیش بینی نیست.

ائتلاف حزب عدالت با حزب حرکت ملی: با سخنرانی رهبر حزب ملی گرا، فعلا امکان ائتلاف با عدالت و توسعه به کمترین حد خود رسیده است. اما اگر ائتلاف صورت گیرد شاید کم تنش ترین ائتلاف باشد. بایستی دید شرط ائتلاف از دو طرف چه گزینه هایی است، شرط محتمل آقای دولت باحجه لی، رهبر حزب ملی گرا، رسیدگی به تخلفات مالی فاسدین اقتصادی حزب عدالت می تواند باشد.

ائتلاف حزب دموکراتیک خلق ها با عدالت: قبل از انتخابات این گزینه محتمل به نظر می رسید اما اکنون این امکان سخت به نظر می رسد، با توجه به شعارهای تبلیغات و لزوم پایبندی دمیر تاش به مساله اخلاقی و ارتباط با مخاطبان جدید که شرط حمایت خود را جبهه گیری اساسی مقابل حزب عدالت گذاشته بودند، آنها به قول خود عمل کردند و اکنون نوبت دمیرتاش است.

ائتلاف عدالت و توسعه با جمهوری خلق: از نظر محاسبات ریاضی یکی از قوی ترین ائتلاف ها این ائتلاف است، اما رهبر حزب کلیج دار اوغلو در قبل از انتخابات به طور قطع این وضعیت را امکان ناپذیر قلمداد شده بود.

ائتلافMHP, HDP  وCHP: این ائتلاف از نظر رای دهندگان دو حزب ملی و اتنیکی دموکراتیک خلق ها خیلی سخت به نظر می رسد.

 اما شرایط کلی بعد از ائتلاف و تشکیل دولت.

شرایط اقتصادی بعد از ائتلاف:

• ادامه برنامه های توسعه با آهنگی مناسب و بازی اکثر گروه های ذینفع در پروسه توسعه و رشد ترکیه
• افزایش محدود یک الی دو درصدی واحد تورم و نرخ بیکاری و برابر ارز با لیر ترکیه در کوتاه مدت و میان مدت، البته کاهش نرخ ارز باعث تداوم صادرات ترکیه در میان مدت و کاهش بیکاری در میان مدت خواهد شد.
• بودجه بندی مناسب و جلوگیری از ریخت و پاش بودجه در بوروکراسی دولتی، بازگرداندن توازن ردیف بودجه های استان ها
• ادامه اجرای پروژه های بزرگ با نظارت بیشتر و بار تعهدی بیشتر برای مجریان طرح ها.
• ادامه مذاکرات و فرایند الحاق ترکیه به اتحادیه اروپا و تعامل بیشتر با اروپا
• محدودیت نسبی کارتل های اقتصادی وابسته به حزب عدالت و توسعه
• کاهش نامحسوس سرمایه گذاری خارجی با احتساب اینکه سرمایه گذاران قبل از انتخابات سناریوی دولت ائتلافی را نیز پیش بینی نموده اند.
• استقلال بیشتر بانک مرکزی و عدم دخالت های سیاسی

در صورت عدم ائتلاف و تاسیس دولت بعد از انتخابات زودهنگام با اکثریت حزب عدالت و تصویر تقریبی شرایط اقتصادی:

• ادامه برنامه توسعه با آهنگی سریع و تمرکز مدیریتی در امر توسعه
• افزایش قدرت کارتل های اقتصادی وابسته به حزب عدالت
• تثبیت نرخ تورم و بیکاری و افزایش نسبی ارزش لیر
• اجرای پروژه های بزرگ بدون محدودیت های نظارتی در اکثر مراحل اجرا
• افزایش محسوس سرمایه گذاری خارجی
•  

شرایط سیاسی بعد از ائتلاف:

• افزایش مشروعیت سیاسی رژیم سیاسی جمهوری ترکیه
• برقراری عدالت در میزان نمایندگی اقشار مختلف جامعه و تزریق امید و حس مشارکت در مدیریت عمومی جامعه
• تقویت روحیه جمعی و ملی
• توسعه و رشد کیفی دموکراسی و مردم سالاری
• تقسیم قدرت در جریان اجرای برنامه ها و قانون گذاری
• کاهش فشار سیاسی حزب عدالت و شخص اردوغان بر روی قوه قضائیه و نیروی نظامی
• تغییر در سوگیری سیاست های خارجی و ورود به دوران اعتدال در روابط خارجی و بخصوص منطقه ای
• احقاق حقوق اقلیت های دینی، مذهبی، قومی، و دگرباشان جنسی و فکری
• تحدید و مهار قدرت اردوغان و پایان کاریزمای شکست ناپذیری اردوغان
• ورود حزب عدالت به دوران اعتدال و میانه روی و ظهور نخبگان جدید در حزب
• حل سیاسی مسایل مربوط به کردها بعد از چهار دهه تنش
• رسیدگی به پرونده های چهار وزیر متهم به فساد جهت پاکسازی فضای آلوده سیاسی
• جدایی های غیرقابل پیش بینی در احزاب خصوصا در حزب عدالت و حزب جمهوری خلق
• تغییر احتمالی در قانون اساسی و عبور احتمالی به ساختار فدرال با تبصره ها و شرایط خاص

شرایط عدم ائتلاف و تاسیس دولت بعد از انتخابات زودهنگام با اکثریت حزب عدالت و تصویر تقریبی وضعیت سیاسی:

• کاهش مشروعیت اجتماعی اقتدار حاکم، یعنی حزب عدالت و افزایش قطب بندی در جامعه
• عدم تامین عدالت نسبی در نمایندگی اقشار مختلف جامعه
• تمرکز بیشتر قدرت در حیطه اقتدار اردوغان
• ورود به سیستم ریاست جمهوری و مدیریت متمرکز حزب عدالت
• افزایش فشار سیاسی حزب بر تمامی نهاد های عمومی و خصوصی در سطح ترکیه
• افزایش سیاست های تنش زا در منطقه با ترکیب سیاست خارجی صدور بحران
• عدم احقاق حقوق اقلیت ها در عرصه سیاست

شرایط اجتماعی بعد از ائتلاف:

• عبور از وضعیت قطب بندی شده در جامعه
• تزریق نشاط اجتماعی و افزایش امید به آینده
• بسط فرهنگ گفتگو و مدارا در سطح جامعه و خصوصا بین احزاب
• انتقال فضای سرد و خشونت های کلامی به سمت رسانه ها و دیالوگ های دو طرفه
• کاهش ناهنجاری های اجتماعی و ارتقاء سطح فرهنگ سیاسی عمومی مردم

شرایط عدم ائتلاف و تاسیس دولت بعد از انتخابات زودهنگام با اکثریت حزب عدالت و تصویر تقریبی وضعیت اجتماعی:

• تشدید قطب بندی خصوصا بین قومیت ها و جامعه ترکیه
• ورود جامعه به یک دوره شوک اجتماعی خصوصا در بین طبقه متوسط، سکولار، لائیک و فرهنگی جامعه
• کاهش مدارای اجتماعی بین گروه های اجتماعی و برخوردهای خشونت آمیز با یکدیگر در ساحت های مختلف جامعه
• بسته شدن هر چه بیشتر فضاهای اجتماعی و فرهنگی در ترکیه
• رواج رانت خواری و گسترش ناهنجاریهای اجتماعی
• استفاده ابزاری از دین در جهت رسیدن به مشروعیت دینی در جامعه و عبور به وضعیت قدسی و غیرقابل نقد اصحاب دین و مومنین

و موارد دیگری که محدودیت، تحلیل متغیرهای مختلف و یک جا باعث می شود که در اینجا ذکر نگردند.

در منطقه ای که فلاکت های محیط زیستی، بشری و خشونت های فرقه ای و تروریستی گروه های مختلف، چهره ای ویران و نابسامان از آن به دنیا نشان داده است، اکثر کارشناسان بی طرف، این انتخابات را پیروزی دموکراسی و تمرین مدارای اجتماعی در یک چنین منطقه ای می دانند.

انتشار اولیه: دوشنبه 18 خرداد 1394 / انتشار مجدد: یکشنبه 24 خرداد 1394