آخرین نسل پادشاهان جهان

دیپلماسی ایرانی: جهان تنها دارای چند پادشاه مدل قدیمی است، کسانی که همه باید از دستوراتشان پیروی کنند. این درحالی است که پادشاهی های اروپا از مدت ها قبل دارای قانون اساسی و دولت منتخب هستند، کشورهایی همانند ژاپن و تایلند. تمام پادشاهی های مطلقه باقی مانده در کشورهای نفتی ثروتمند خلیج فارس، یکی از آشفته ترین مناطق جهان، قرار دارند.

مسئله ای که باید مورد تمرکز قرار بگیرد، وضعیت این پادشاهان مسن است. مسئله جانشینی خطری برای ثبات و ائتلاف این کشورها از جمله در مبارزه با گروه های شورشی اسلام گرا است. در حالی که جهان عرب با تهدیدات و درخواست ها برای مدرن شدن روبه رو است، پادشاهی های خلیج فارس همچنان براساس سنت های چند صد ساله، در زمینه انتقال قدرت محدود شده اند.

عربستان سعودی پس از مرگ ملک عبدالله 90 ساله در 23 ژانویه و نشستن برادر ناتنی اش، سلمان 79 ساله به جای وی در حال به وجود آوردن یک نسل جدید از شاهزادگان است. سلطنت از زمان عبدالعزیر آل سعود، بنیانگذار پادشاهی که در سال 1953 درگذشت، از برادری به برادر دیگر و به بزرگترین آنها می رسید. جوان ترین فرزند، شاهزاده مقرن 69 ساله بود که از ولیعهدی برکنار شد و برادرزاده اش شاهزاده محمد بن نایف به جای وی منصوب شد تا اولین بار یکی از نوه های عبدالعزیز به حکومت برسد.

امارات متحده عربی و عمان هم نگرانی هایی درباره پادشاهان بیمار و جانشین آنها دارند. در امارات متحده عربی، شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان 67 ساله در ژانویه 2014 دچار سکته شد. از آن جایی که وی بر ابوظبی، ثروتمندترین امارت از میان هفت امارت این کشور حکومت می کند، بسیاری از تحلیلگران سیاسی انتظار دارند که رهبران شش امارت دیگر خواستار به قدرت رسیدن ولیعهد وی شوند.

پادشاه عمان، سلطان قابوس بن سعید 74 ساله در جولای 2014 برای معاینات پزشکی به آلمان سفر کرده بود. هیچ ولیعهدی برای وی تعیین نشده است چون وی ازدواج نکرده و هیچ فرزند و برادری هم ندارد.

جانشینی در پادشاهی های عرب اغلب مربوط به ارشد بودن فرزندان نیست ولی هیچ وقت امکان ندارد که دختران به این سمت دست پیدا کنند. این انتخاب بعضی اوقات توسط خانواده سلطنتی پشت درهای بسته با سوگند وفاداری قبایل و چهره های مذهبی صورت می گیرد.

عبدالعزیز درحالی عربستان سعودی را تشکیل داد که با زنانی از قبایل مشهور ازدواج کرد تا وفاداری آنها را مستحکم کند و بیش از 40 پسر داشت. عمان و عربستان سعودی سعی کرده اند تا فرآیند جانشینی را از طریق شورای خانوادگی سلطنت به رسمیت برسانند. درحالی که تغییر قدرت های اخیر آرام بوده است، در طول تاریخ مشکلاتی هم به وجود آمده است.

قابوس در سال 1970 از طریق کودتایی که علیه پدرش انجام داد، وی را سرنگون کرد و او را برای زندگی در تبعید به سوئیتی در هتل دورچستر لندن فرستاد، جایی که دو سال بعد در آن درگذشت. در قطر، وارث سلطنت، عمویش را در سال 1972 سرنگون کرد و سپس خودش هم در سال 1995 توسط پسرش سرنگون شد. ملک فیصل، پادشاه عربستان سعودی هم در سال 1975 توسط برادرزاده اش ترور شد. دیگر پادشاهی های مطلقه در جهان شامل بحرین، برونئی و سوازیلند می شود.

خانواده های سلطنتی می توانند منبع ثبات باشند، امری که موجب نگرانی مهمی در خاورمیانه است که نیمی از منابع نفتی جهان در آن وجود دارد. خلاء سیاسی می تواند خطرناک باشد. پادشاهی های عرب به همراه یکدیگر درحال مبارزه با داعش هستند. عربستان سعودی و امارات متحده عربی به ائتلاف ایالات متحده در این زمینه پیوسته اند. عمان از لحاظ استراتژیکی در مجاورت مهمترین کریدور انرژی جهان قرار گرفته است و روابط نزدیکی با ایران شیعه دارد.

وقتی بهار عربی در سال 2011 شروع به سرنگونی دیکتاتورهای خاورمیانه کرد، درخواست برای تغییر در بحرین و با شدت کمتر در عمان به وجود آمد. چالش نقاط ضعف در این سیستم های موروثی موجب شده است تا پادشاهان این کشورها با استفاده از ثروت نفت به دفع تهدیدهای حکومتشان دست بزنند. این رهبران نیاز به رسمیت شناختن نوسازی و تشکیل مجامع منتخب با قدرت محدود دارند. با این حال نگرانی درباره امنیت منطقه، به حفظ این پادشاهان سنتی کمک کرده است.

منبع: بلومبرگ ویو/ مترجم: حسین هوشمند