سیاست تعامل دوجانبه اوباما جواب داد

نویسنده: آنه ماری اسلاتر*

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده در اولین سخنرانی تحلیفش، پیشنهاد تعامل با چندین کشور جهان را داد. وی گفت: «ما دستمان را دراز می کنیم، اگر شما حاضر باشید که مشتتان را باز کنید.» در این بیانیه سیاست خارجی مبتنی بر «تعامل» را که در دوره اول ریاست جمهوری اش از آن حمایت می کرد، می توان مشاهده کرد. این رویکرد با وجود برخی کاستی ها، همچنان شایسته تقدیر است.

اوباما سیاست منزوی کردن «کشورهای سرکش» سلفش جورج دبلیو بوش را رد کرد و تنها راه را تعامل مستقیم در زمینه ای دوجانبه دانست. به عنوان یک استراتژی دوجانبه، تعامل به طرز حیرت انگیزی موفق بوده و منجر به گشایش های تاریخی شده است. اول در میانمار و حالا در کوبا، پیشرفت ها برای رسیدن به توافق هسته ای با ایران هم ادامه دارد.

دولت اوباما از آغاز مشخص کرده است که تعامل راه پایانی ندارد، اما اهداف مختلفی از جمله دوجانبه و منطقه ای را برآورده می کند. در میانمار، اهداف دوجانبه شامل حرکت به سوی آزادی بیشتر و دموکراسی است - چیزی که بدون شک اتفاق افتاده است- آنگ سان سوچی، رهبر طرفدار دموکراسی و برنده جایزه نوبل از حبس خانگی آزاد شد و حزبش توانست کرسی هایی در پارلمان به دست بیاورد و میلیون ها نفر از اهالی میانمار هم اکنون در حال مطالعه قانون اساسی کشورشان و خواستار اصلاح آن هستند.

البته هنوز اقداماتی برای انجام دادن باقی مانده است. آن طور که مارتین وولاکوت، روزنامه نگار می گوید میانمار در «میانه راه حکومت نظامی و غیرنظامی قرار دارد.» اما این مسئله نباید موجب شود که پیشرفت ها در این کشور را نادیده بگیریم. این درحالی است که در سال 2009 و زمانی که اوباما به قدرت رسید، میانمار و سیاست هایش قابل به رسمیت شناختن نبودند.

درباره کوبا به نظر می رسد هدف اولیه اوباما تقویت احترام به حقوق بشر مردم عادی بوده است، نه تغییر رژیم. در حالی که هنوز زود است درباره تاثیر این اقدام ارزیابی ارائه دهیم، اما فرصتی برای مردم کوبا است تا با آمریکایی ها تعامل -اول تعامل خانوادگی و سپس تعامل تجاری- داشته باشند. از لحاظ واژه شناسی منطقه ای عادی سازی روابط با کوبا توسط اوباما در کتاب های تاریخ در کنار اقدام ریچارد نیکسون و هنری کیسینجر در قبال چین، ثبت خواهد شد.

توافق هسته ای با ایران هم به طور مشابه تاثیری مهم بر خاورمیانه و آسیای جنوب غربی خواهد داشت. چشم اندازی که مخالفان سرسختی از جمله اسرائیل و عربستان سعودی هم دارد. درحالی که توافق بر سر به عقب راندن بخش هایی از برنامه هسته ای ایران است، همچنین می تواند درهای جدیدی به سوی مذاکرات دوجانبه بر سر منافع مشترک از جمله پایان جنگ سوریه و نابودی قاچاق مواد مخدر در افغانستان، باز کند. سیاست تعامل اوباما منجر به بیشترین رابطه دوجانبه با ایرانی ها پس از بحران گروگان گیری در سال 1979 بوده است.

با وجود این که حزب جمهوری خواه سعی دارد در انتخابات ریاست جمهوری سال 2016 به این موارد انتقاد کند، سیاست تعامل اوباما کار کرده است. با این وجود چرا برخی از تحلیلگران همچنان در حال بحث بر سر این موضوع هستند که نفوذ جهانی آمریکا کاهش یافته است؟ (همین هفته پیش یکی از مقامات سابق وزارت خزانه داری در روزنامه نیویورک تایمز نوشت: «ما از مرکز صحنه بین المللی کنار کشیده ایم.»)

پاسخی که وجود دارد این است که اختلال در صحنه سیاست داخلی به شدت توانایی رئیس جمهور در مذاکرات بین المللی را کاهش می دهد. به عنوان مثال کنگره ایالات متحده تغییرات در زمینه تخصیص سهمیه کشورها در صندوق بین المللی پول را مسدود کرده است و یا می توان به نامه 47 سناتور جمهوری خواهان به رهبران ایران اشاره کرد.

تعامل دوجانبه یکی از مهمترین میراث اوباما در زمینه سیاست خارجی است. اما اطمینان حاصل کردن از این که ایالات متحده همچنان می تواند در قرن بیست و یکم نوع دیگری از تعامل را اجرایی کند، مسئله دیگری است. این وظیفه ای دشوار برای رئیس جمهور بعدی آمریکا است.

* مدیر سابق برنامه ریزی سیاسی در وزارت خارجه ایالات متحده (2011-2009)، استاد دانشگاه پرینستون و مدیر بنیاد آمریکای جدید

منبع: پراجکت سیندیکیت/ مترجم: حسین هوشمند     

انتشار اولیه: یکشنبه 6 اردیبهشت 1394 / انتشار مجدد: دوشنبه 14 اردیبهشت 1394