پس از پایان مهلت توافق هسته‌ای چه می‌شود؟

دیپلماسی ایرانی: مخالفان توافق هسته ای با ایران از ترس جدیدشان رونمایی کرده اند: پس از غروب توافق، مفاد آن موجب دستیابی ایران به سلاح هسته ای می شود و این یک تهدید برای موجودیت اسرائیل است. این نگرانی بر یک سوءتفاهم استوار است. تمام نشانه ها مبنی بر این است که فقط تعداد کمی از مفاد این توافق به پایان می رسد و به طور قطع ایران تعهدات خاصی را به صورت دائم خواهد پذیرفت: این که هرگز به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای نباشد و به طور مثال هرگز مانع از بازرسی های آژانس بین المللی انرژی اتمی نشود و تضمینی معتبر درباره عدم وجود مواد و فعالیت های هسته ای اعلام نشده در هر نقطه ای از ایران بدهد.

وقتی جزئیات توافق مشخص شود، تعجب آور خواهد بود که سطح غنی سازی ایران محدود به 5 درصد نشده باشد، میزانی که بسیار پایین تر از 90 درصد غنی سازی مورد نیاز برای سلاح است. پس آن چه به عنوان غروب توافق یاد می شود، زمانی است که احتمالا در اواخر دهه 2020 و اوایل دهه 2030 آغاز می شود، یعنی زمانی که ایران آزاد خواهد بود تا بسیاری از سانتریفیوژهایش را نصب و راه اندازی کند.

این مسئله برای مخالفان توافق یک چشم انداز شوم است. آنها فرض می کنند که ایران هزاران سانتریفیوژ نسل جدید را نصب خواهد کرد و در مدت کوتاه چند هفته ای مواد مورد نیاز برای ساخت سلاح هسته ای لازم برای نابودی اسرائیل را به دست خواهد آورد. اما مشخص است که این بدترین سناریویی است که می توان فرض کرد. در 12 سال اخیر، همین بدترین فرض ها تلاش ها برای حل و فصل این اختلاف را به شکست کشانده است. آیا ایران عجله ای برای استفاده از پایان محدودیت در زمینه نوع و تعداد سانتریفیوژها دارد؟

تلاش ایران برای کسب اطمینان

مذاکرات با ایالات متحده و اتحادیه اروپا برای ایران، به منزله کسب احترام به حق حاکمیت یک کشور مستقل است. همچنین مبارزه برای به دست آوردن اعتماد به نفس است. ایران می خواهد این توانایی را داشته باشد تا با تکیه بر منابع خارجی، سوخت نیروگاه هایش را تامین کند. همچنین می خواهد این نکته را هم ثابت کند که اگر تامین کنندگان خارجی امتناع کنند، خودش سوخت را تولید می کند.

براساس توافق هسته ای، به حقوق ایران احترام گذاشته خواهد شد و ایران این اطمینان را کسب خواهد کرد که می تواند نیروگاه های اتمی بیشتری بسازد. البته ممکن است پس از رفع محدودیت ها ایران بخواهد به جای انتقال پرهزینه سوخت دست به تولید آن بزند. در نوامبر 2014، سازمان انرژی اتمی ایران با شرکت روس اتم روسیه توافقی را امضا کرد. براساس این توافق روسیه، هشت نیروگاه بزرگ اتمی خواهد ساخت و سوخت آن ها را به صورت مادام العمر تامین خواهد کرد.

کسانی که بدترین فرض ها را در نظر می گیرند، می گویند اگر ایران زمان گریز هسته ای را به چند هفته کاهش داد و رهبران آن تصمیم گرفتند که برای نابودی اسرائیل سلاح هسته ای تولید کنند، آن وقت باید چه کار کرد؟

دیپلمات ها و سیاستمدارانی که از سال 1989- یعنی زمانی که رهبران ایران تصمیم گرفتند با غرب همزیستی داشته باشند- با همتایان ایرانی شان ارتباط داشته اند، می توانند شهادت دهند که قدرت تحلیل آنها چه میزان است و چه اقداماتی را براساس منافعشان انجام می دهند و چه اقداماتی را انجام نمی دهند.

محاسبات ایران

کسانی که به بدبینانه ترین فرض ها چسبیده اند همچنین اهمیت رهبران ایران نزد محافل غیرغربی را دست کم گرفته اند. نخبگان ایران می خواهند که کشورشان مورد تحسین دیگر اعضای جنبش عدم تعهد قرار بگیرد. آنها نمی خواهند روابطشان با چین و روسیه به مخاطره بیفتد.

بنابراین دلایل خوبی برای اعتماد در در دوره پس از غروب توافق وجود دارد. ارزیابی ای که در این زمینه وجود دارد (نه توسط خودشان بلکه توسط نهادهای اطلاعاتی ایالات متحده) نشان می دهد که تصمیم گیری نخبگان ایران مبتنی بر محاسبات منطقی و هزینه-فایده است.

مخالفان توافق علاقه دارند که سخت افزار مورد نیاز برای سلاخت سلاح (سانتریفیوژها) از بین برود. اما این گزینه ای عملی نیست. با گذشت زمان این سخت افزارها هستند که بیشترین اهمیت را خواهند داشت.

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند   

انتشار اولیه: دوشنبه 18 اسفند 1393 / انتشار مجدد: یکشنبه 24 اسفند 1393