ایران در حال کیش و مات کردن آمریکا در مذاکرات است

نویسنده: آونر گولو *

دیپلماسی ایرانی: شطرنج به عنوان یکی از بهترین بازی ها برای تمرین استراتژی محسوب می شود. هدف اصلی این بازی حذف گزینه های رقیب و کاهش تعداد گزینه های موجود تا زمانی است که هیچ چیزی وجود نداشته باشد و رقیب کیش و مات شود. شطرنج ریشه در منطقه ای دارد که امروز قسمتی از ایران است.

از این رو می توان استراتژی مذاکره ایران با قدرت های جهانی بر سر برنامه هسته ای را با توجه به منطق بازی شطرنج توضیح داد. اگر این تحلیل بتواند موضع ایران را مورد ارزیابی قرار دهد، مشخص می شود که مخالفت ایران با بازرسی های جامع از سایت های نظامی نباید به عنوان خط قرمز ایران دیده شود. در عوض این موضع نشان دهنده استراتژی پیچیده ای با هدف تضعیف سیاست آمریکا در جهان پس از توافق هسته ای است. تهران در حال آماده کردن خودش برای آخرین حرکت است، کیش و مات.

از زمانی که بیانیه مشترک توسط فدریکا موگرینی، نماینده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران در 2 آوریل 2015 قرائت شد، رهبر معظم ایران به صراحت بازرسی از تاسیسات نظامی به عنوان بخشی از توافق نهایی را رد کردند. به طور مثال یک هفته پس از اعلام بیانیه لوزان رهبر ایران اعلام کرد که تاسیسات نظامی قسمتی از بسته بازرسی ها نخواهد بود. کمی پس از آن آیت الله خامنه ای مجدداً تاکید کرد که «اجازه بازرسی از هیچ تاسیسات نظامی یا مصاحبه با دانشمندان هسته ای داده نمی شود.»

این نشان دهنده تغییر فکر رهبر ایران نیست، بلکه نشان دهنده حرکتی خوب از سوی ایشان است. هدف اول ایران تضمین حق غنی سازی اورانیوم توسط ایران بود که پنج عضو دائم شورای امنیت آن را رد کرده بودند. ایران بر اساس توافق موقت سال 2013 که اظهار می دارد راه حل جامع، شامل برنامه غنی سازی ایران می شود، به طور دو فاکتو به این هدف دست یافته است. این مسئله آغاز نبرد بعدی، یعنی وسعت برنامه هسته ای ایران را نشان می دهد.

پس از توافق موقت، اعلام شد که آمریکا خواستار برنامه هسته ای بسیار محدود شده ای است که قابلیت های ایران را به عقب بازگرداند و زمان گریز هسته ای را به چندین سال افزایش دهد. هدف ایران به حداقل رساندن دادن امتیازات به طرف مقابل و جلوگیری از تعطیلی سایت های هسته ای و راکتورها بود.

بیانیه لوزان و فکت شیت که توسط کاخ سفید منتشر شده است، نشان می دهد که ایران برخی امتیازات بسیار مهم را به دست آورده است. همچنین این اسناد نشان می دهد که ایران به هدف دوم خودش هم رسیده است. براساس سند آمریکایی ها، هیچ کدام از تاسیسات ایرانی ها بسته نخواهد شد و زمان گریز هسته ای فقط یک سال خواهد بود. آن گونه که خود رئیس جمهور اوباما هم گفته است این زمان در دو دهه پس از امضای توافق به حدود «صفر» خواهد رسید.

بیانیه لوزان آخرین حرکت در استراتژی ایران را مشخص کرد و آن حرکت بر لبه رژیم بازرسی ها است. این سیستم نظارتی بر پایه استراتژی پیشگیری آمریکایی ها پس از توافق با ایران است. بازرسی های سرزده موجب می شود تا از نقض توافق توسط ایران جلوگیری شود و در صورت وقوع آن توسط جامعه بین المللی تشخیص داده شود و فرصت کافی برای پاسخ به آن وجود داشته باشد. این یک عنصر حیاتی در تلاش واشینگتن برای متقاعد کردن دشمنان ایران در منطقه برای جلوگیری از انجام اقدام یکجانبه است که می تواند منجر به تشدید اوضاع منطقه ای شود.

رهبر معظم ایران این موضوع را درک کرده است به همین دلیل در حال فشار آوردن به آمریکا برای دادن امتیازات در زمینه جزئیات نهایی بازرسی ها است. پس از موفقیت در کشیدن سیاست آمریکا به بن بست، رهبر ایران به دنبال کیش و مات می رود. به همین دلیل نبرد بر سر بازرسی های بین المللی، نبرد بر سر کل مذاکرات است.

* محقق مرکز امنیت آمریکای جدید و استاد دانشگاه تافتس

منبع: نشنال اینترست/ مترجم: حسین هوشمند