اوضاع وخیم خاورمیانه در 2015 بدتر خواهد شد

دیپلماسی ایرانی: ملت های خاورمیانه چندان اطمینان ندارند که اوضاع در سال جاری بهبود یابد حتی برخی بر این اعتقادند که اوضاع بدتر و بدتر خواهد شد.

بر روی نقشه هیچ چیز که نشان از بهبود اوضاع در کشورهای عربی بدهد، مشاهده نمی شود، حوادث و آشوب ها عراق، سوریه، یمن و لیبی را در نوردیده است. بعد از این که نیروهای طرفدار ظلمت (داعش) وارد شهرهای بزرگ شدند و هر کدام را به عنوان پایتختی برای خود اشغال کردند، ناامیدی های از آینده خاورمیانه بیشتر شد. این ناامیدی زمانی افزایش یافت که مردم کشورهای عربی به روشنی دیدند که نیروهای غربی دست بسته گوشه ای نشستند و تنها نظاره گر تشدید اوضاع شدند و بی اعتنا به فروپاشی ارتش های عربی به تماشای گسترش بی رحمانه تروریسم در شهرهای خاورمیانه نشسته اند.

آن چه از سال آینده انتظار می رود این است که اوضاع کشورهای عربی از این هم بدتر شود، به ویژه که کشورهای بزرگ رویکرد یکسانی در برابر درگیری های مسلحانه ای که استقلال کشورها را تهدید می کنند، ندارند و این مساله کار را برای رویارویی با چنین گروه هایی بیش از پیش سخت می کند. به خصوص که بعضی از حکومت ها تنها منتظر یافتن فرصتی برای مصالح تنگ نظرانه خود هستند و درک نمی کنند که عواقب چنین رویکردی چقدر زیان آور خواهد بود و می تواند هزینه آن به پای همه نوشته شود. نتیجه چنین رفتاری چیزی جز این نخواهد بود که پای اشغالگران خارجی دوباره به این کشورها باز شود و هزاران نفر را برای حفظ مصالح خود قربانی کنند. در وضعیت فعلی انتظار می رود رفتار گروه های تندرو بیش از پیش وحشیانه شود و آتش آنها دامن دیگر کشورها را نیز بگیرد. امارت های آنها شامل کشورهای دیگر نیز بشود و با ورود به خاک کشورهای جدید استقلال آنها را تهدید کنند. همچنین بسیاری از این نگران هستند که خطر به استخدام گرفتن مزدورها بیش از همیشه افزایش یابد و گروه های تندرو همانند سرطان به مناطق جدید سرایت کنند و هر روز جنایت تازه ای را مرتکب شوند. در این صورت ممکن است حکومت های عربی راه دیگری جز طلب حمایت از کشورهای بزرگ خارجی نبینند و بخواهند که حداقل، حملات هوایی علیه این گروه ها، مثل کاری که نیروهای پیمان بین المللی مبارزه با داعش در عراق و سوریه می کنند، انجام شود. شبیه اتفاقی که اکنون در لیبی شاهدیم و جنگی که میان گروه های درگیر در برقه و طرابلس در جریان است و احتمال مداخله خارجی در این کشور در سایه حمایت گسترده بین المللی بیش از هر زمان دیگری ممکن است تا این که ارتش لیبی بتواند قدرت خود را بر سراسر خاک کشور گسترش دهد و همه اراضی این کشور را تحت اختیار خود بگیرد.

در گیر و دار این آشوب که قطعا محدود به مرزهای فعلی نخواهد بود، گروه های جهادی از طریق شبکه های اجتماعی و به کمک تکنولوژی های مدرن باز هم نیرو جذب خواهند کرد اما این رفتارهای تند آنها سبب خواهد شد تا فضا برای تشدید خطابه های دینی که از سوی افکار تندروها تحت فشار است، باز شود که این مساله خود به تنهایی به گسترش رادیکالیسم کمک خواهد کرد. در این میان نخبگان سیاسی و فرهنگی از آن جا که فضای تبلیغاتی در اختیار ندارند و جایگاهی در میان اکثر حکومت های کشورهای منطقه ندارند نمی توانند پا به پای آنها پیش روند و این مساله باعث خواهد شد تا تندروها همانند بازی های قدیمی بتوانند از آنها پیش بیفتند و در این عرصه بهره های بی شماری ببرند و به اهداف خود بیشتر نزدیک شوند.

این در حالی است که حکومت ها به جای مبارزه با فکر بنیادگرایی تنها به مبارزه با داعش و جبهه النصره، مظاهر این رادیکالیسم، اکتفا کرده اند. حتی اگر این گروه های شبه نظامی تندرو در عراق و سوریه و لیبی توسط نیروهای نظامی سنی مورد حمله قرار بگیرند، این گروه ها کلید مشتعل کردن اوضاع در دیگر مناطق را برای کاهش فشارها بر خود در اختیار دارند، دقیقا مثل چیزی که اکنون در یمن شاهدیم. در عین حال احتمال افزایش شکاف ها میان شیعه و سنی در عراق و سوریه و یمن و همچنین کشورهای عربی حوزه خلیج فارس وجود دارد. در این چارچوب پیش بینی می شود عرصه بازی بین المللی در خاورمیانه محدود به ایران و ایالات متحده شود.

برای این که خاورمیانه از آتشی که در آن دچار شده است، خارج شود، به صراحت بگوییم نیاز به فعالیت بیشتری دارد، استفاده از گزینه نظامی به تنهایی کافی نیست تا زماتی که انقلابی برای آزادی و افکار و اندیشه ها در جوامع مختلف صورت نگیرد و شفاف سازی و عدالت اجتماعی در سایه اصلاحات آموزشی و استفاده از انقلاب اطلاعات صورت نگیرد. ما نمی توانیم از یک سو علم مدرنیسم را بالا ببریم و از سوی دیگر سخنرانی های رادیکال ایراد کنیم. ما باید شکایت از توطئه چینی خارجی را تمام کنیم، باید باور کنیم که کسی بی کار ننشسته است که علیه ما توطئه بچیند بلکه این رقابت میان قدرت های بزرگ است که وقتی می بینند ما عرصه سیاسی خود را در اختیار آنها قرار می دهیم و هر چه ضعیف تر عمل کنیم فضا را برای رقابت های خود مهیا می بینند. باید درک کنیم اگر خود کاری نکنیم این ماراتون آن قدر ادامه خواهد یافت تا نسل های جدید از راه برسند و خود نمایندگان شایسته خود را مطابق با اصول زمانه انتخاب کنند. حقیقت بزرگ این است که ما همیشه به جای حل مشکلات از آنها فرار کرده ایم و حتی انقلاب هایمان نیز کمکی به ما نکرده اند!

منبع: الاهرام / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11