تهران-مسکو، یک گام پس از توافق جامع

دیپلماسی ایرانی-حامد شفیعی: ایران با شرکت دولتی اتم روس قرارداد ساخت دو راکتور اتمی جدید را امضا کرد. رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در سفر یک روزه خود به مسکو، قراردادی با روسیه به امضا رساند که بر اساس آن نیروگاه بوشهر گسترش می یابد و دو نیروگاه دیگر تاسیس می شود. امضای قرارداد در حالی صورت می گیرد که ایران و 1+5 در مرحله تدوین توافق جامع و امضای آن قرار گرفته اند. غرب همواره بر محدود کردن فعالیت های صلح آمیز هسته ایران تاکید داشته است. اما دو پرسش اصلی مطرح می شود. در میان مذاکرات ایران و گروه 1+5 برای حصول نتیجه، هدف از عقد این قرارداد چیست؟ آیا این قرارداد می تواند تاثیر مثبت یا منفی بر مذاکرات اتمی ایران بگذارد؟ علی اکبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی در اظهارات خود مبنی بر امضای قرارداده بیان کرده است:" درباره ساز و کارهایی برای مبادله سوخت هسته ای با طرف روسی تبادل نظر خواهیم کرد." پیش از این نیویورک تایمز در گزارشی مدعی شده بود که ایران ظرفیت غنی سازی محدود 5 درصد خود را پذیرفته و قرار است مابقی را برای تبدیل میله سوخت به روسیه منتقل کند. این ادعا از سوی مسئولان ایران تکذیب شد. البته مقامات شرکتی دولتی روس اتم اعلام کرده اند که ساخت این نیروگاه های جدید و نیز انتقال سوخت و تجهیزات برای این نیروگاه ها به طور کامل تحت نظارت و کنترل آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود. از طرفی بر اساس توافقنامه ژنو، ظرفیت غنی سازی در ایران می تواند منطبق با احتیاجات باشد. از این رو ایران می تواند با استفاده از این بخش، و با بیان این مساله که احدات این نیروگاه ها بر اساس نیازها و احتیاجات داخلی است، بر حق خود پافشاری کند. به همین دلیل این مساله می تواند برگ برنده ایران محسوب شود. در حال حاضر نیروگاه اتمی بوشهر قدرت تولید هزار مگاوات برق را دارد. در این راستا علی اکبر صالحی در آستانه سفرش به مسکو تصریح کرده بود که تولید ۲۰ هزار مگاوات برق اتمی از تکالیفی است که مجلس شورای اسلامی برای دولت قرار داده است. وی گفته بود که در سفر خود به مسکو قراردادی برای ساخت دو نیروگاه اتمی دیگر با مشارکت طرف روس امضا می کند. این اظهارات را می توان در قالب توسعه و احداث نیروگاه ها منطبق با نیازهای داخلی توضیح داد.

 اما در خصوص این مساله که تا چه حد این امضای قرارداد تعهد آور و ضمانت اجرایی داشته، صحبتی به میان نیامده است. از این رو شاید این یک قرارداد تنها در حد ابزار تمایل همکاری میان روسیه و ایران بوده باشد. نکته دیگر آنکه شاید ایران با این اقدام خود همچنان این تعهد را به روسیه می دهد که حتی در صورت حصول توافق نهایی، روابط خود را در حد گسترده با روسیه حفظ خواهد کرد. زیرا به نظر می رسد غربی ها چندان تمایلی نسبت به همکاری با ایران در خصوص احداث نیروگاه های این چنینی ندارند. به همین دلیل این قرارداد می تواند تضمینی برای روسیه باشد. از طرفی در حال حاضر روسیه با تحریم هایی از سوی غرب مواجه است و به دلیل عدم پرداخت های مالی به منظور تامین مایحتاج خود در حوزه های مختلف، اقدام به یک قرارداد پایاپای با ایران کرده است و از این طریق اقدام به تاسیسی نیروگاه در ایران کرده است.

با این حال شرکت روس اتم تصریح کرده آژانس بین المللی انرژی اتمی بر پروژه سرهم بندی سوخت هسته ای نظارت خواهد کرد و انجام این پروژه با تبعیت کامل از معاهده ان پی تی و سایر معاهده ها و توافقنامه های بین المللی که ایران و روسیه آنها را امضا کرده اند صورت خواهد گرفت. همچنین دو طرف بر لزوم پایبندی به موارد مورد توافق در مذاکرات 1+5 هم تأکید کرده اند. از این رو با توجه به نوع قرارداد- تامین برق داخل با استفاده از نیروگاه هسته ای - و موضوع اشاره شده در توافق ژنو مبنی بر توسعه ظرفیت غنی سازی منطبق با نیازهای داخلی، چندان اثری بر مذاکرات پیش رو نخواهد داشت.