عراق به دنبال توازن منطقه ای

دیپلماسی ایرانی: به طور حتم سفر العبادی به ایران به عنوان نخستین مقصد دیپلماتیک او پیامدهای منطقه ای به خصوص در روابط عراق با عربستان، ترکیه و مصر به وجود خواهد آورد.هرچند که تفسرهای گوناگونی از سفر العبادی به ایران در رسانه های عربی مطرح شده، اما همه آنها به مساله هماهنگی برای مقابله داعش صورت می گیرد. اما آنچه این سفر را مورد اهمیت قرار می دهد، اظهارات مقامات آمریکایی نسبت به حضور العبادی در ایران است. آنها از این سفر استقبال کردند. حتی اهل سنت که همواره نسبت به حضور مقامات عراقی در ایران انتقادهایی را مطرح می کردند، این بار کمتر به این مسائل پرداخته و بعضا حتی استقبال هم کرده اند.در باره اهمیت این سفر و پیامدهای آن با محمد شریعتی دهاقان، نماینده سابق ایران نزد سازمان همکاری های اسلامی به گفت وگو پرداختیم که در ادامه می خوانید:

حضور العبادی در ایران به عنوان اولین کشور منطقه ای با چه منظوری صورت گرفت؟

پس از سفرهایی که العبادی به نیویورک _ برگزاری اجلاس عمومی سازمان ملل و شورای امنیت_ داشت و دیدار با مقامات آمریکایی که صورت گرفت؛ نخسین سفر منطقه ای او به ایران است زیرا مهمترین کشور تاثیرگذار در عراق که کمک های شایانی نیز به منظور مقابله با داعش کرده، ایران است. گرچه عراق تمایل داشت ایران در ائتلاف ضد تروریسم _ داعش _ مشارکت داشته باشد، اما به خاطر مسایلی که خارج از حیطه اختیاراتش بود، میسر نشد. البته این سفر نیز به معنی این نیست که عراق ایران را تنها قدرت منطقه ای می داند. حیدر العبادی بر خلاف مالکی، توازن منطقه ای در خصوص روابط با ایران، عربستان، مصر و دیگر کشورها را رعایت می کند. ایران نیز او را به خاطر تعادل منطه ای که به نفعش نیست، تشویق می کند. عملکرد العبادی طی این مدت در قبال ارتش، نیروهای مردمی در ارتش که با داعش مبارزه می کنند و همچنین روابط با کشورهای خاورمیانه و حساسیت اهل سنت، مثبت بوده است. این برخلاف عملکرد نامناسب مالکی در دور دوم بود.

برخی معتقدند که سفر العبادی به ایران به نوعی اثبات اشتباه آمریکا در خصوص کنار گذاشتن ایران از ائتلاف است. زیرا العبادی پیشتر خطای کنار گذشتن را گوشزد کرده بود.آیا این سفر در این راستا قابل تعریف است؟

نمی توان دقیق گفت. ولی می تواند اشاره ای به این موضوع باشد. پس از ملاقات العبادی با آیت الله سیستانی در نجف، هدف از این سفر همکاری و ایستادگی در مقابل داعش عنوان شد و صحبتی در مورد ائتلاف مطرح نشد. هدف از سفر هماهنگی بود و این طبیعی است. ایران در مورد ائتلاف ملاحظات و اشکلات خاص خود را دارد. این ملاحظات به دلیل حضور کشورها در ائتلاف که هدف واحدی نداشته و همچنین مسایل مطرح شده در رسانه ها بود. بنابراین سفر آقای العبادی در راستای تثبیت قدرت منطقه ای ایران علاوه بر قدرت های دیگر و همچنین حفظ توازن است. از این رو سفرهای آینده او به عربستان و ترکیه در منطقه اثرگذار خواهند بود.

نزدیکی روابط و رفت و آمدهای پی در پی مسئولان عراق و ایران تا چه حد بر روابط عراق و عربستان اثرگذار است؟

می تواند بسیار موثر باشد. زیرا هرچقدر تنش در منطقه کمتر باشد، به طور حتم روابط بهتر خواهد بود. به خصوص اگر العبادی توازن را برقرار کند. ایران هم در این زمینه مانعی ندارد. حتی آمریکا هم در مورد سفر العبادی به ایران اظهارنظر و حتی تشویق هم کرده است. در عین حال پیشتر که انتقادهایی از سوی اهل سنت نسبت به سفر مقامات عراق به ایران صورت می گرفت، طی این سفر انتقادهایی را مشاهده نکردیم. پیش از سفر العبادی به ایران او ملاقاتی با شورای استانی و مردم الانبار داشت و برخورد ملایمی صورت گرفت. او در این دیدار آنها را توجیه کرد که هیچ نیرویی نمی تواند جانشنین ارتش و نیروهای مردمی در عراق به منظور مبارزه با داعش شود و همچنین مشکلات حضور نیروی زمینی آمریکا در عراق را برای آنها گوشزد کرد. از طرفی او ایراداتی که در مورد فساد در ارتش یا سازمان های دیگر مطرح شده بود را شنید و کمک بسیاری به مردم الانبار کرد. این می تواند برای ایجاد تفاهم میان مردم و گروه های مختلف در عراق مفید باشد.

رفت و آمدها چه تاثیری بر تحولات درونی عراق به خصوص داعش خواهد داشت. دولت عراق معتقد به همکاری ایران در مبارزه با داعش است، آیا این ممکن است تحرکات تازه داعش را در پی داشته باشد؟

به نظر می آید عراق توازن منطقه ای خود را در رابطه با ایران، عربستان، ترکیه و دیگر کشورها حفظ کند. از طرفی بدبینی و سوءتفاهمی که در مناطق سنی نشین در خصوص گسترش فعالیت های داعش به وجود آمده را کمتر خواهد کرد. از طرفی ایران علاقه مند به کمتر شدن حساسیت های منطقه ای علیه خود است تا بتواند در رسانه ها رسالت اصلی خود که همان مبارزه با تروریسم و کمک به کشورهایی دموکراسی خواه است را انجام دهد و در چرچوب خاص خود عمل کند. حساسیت های رفتاری که ممکن بود برای آقای العبادی به وجود نیامده و کمتر شده و مناطق اهل سنت نیز با توجه عملکرد العبادی و مثبت ارزیابی کردن آن، جذب ارتش شدند. همچنین برخی مردم موصل یا مناطق سنی نشین که نگاه نجات دهنده به داعش داشتند، این نگاه کمتر شده و از ارتش برای حضور در مناطق خود درخواست کردند اما با رنگ عراق و ملی آن و نه با رنگ مذهبی.

بعد از کناره گیری مالکی و روی کار آمدن دولت جدید، شاهد تغییر رویکرد عربستان به عراق بودیم که نمود آن بازگشایی سفارتخانه بود. تا چه حد عراق با تشکیل دولت جدید، ظرفیت نزدیک کردن روابط تهران، ریاض را دارد؟

به خاطر بدبینی های موجود در منطقه این کار سخت به نظر می آید، ولی به خاطر شناختی که عربستان از العبادی داشته _ پدر او دکتر ویژه شناخته شده از نظر عربستان بود_ و همچنین کناره گیری مالکی مورد اهمیت است. این دو عامل موجب شد که عربستان روی خوش به العبادی نشان دهد. امیدوارم این روی خوش نشان دادن موقتی نباشد و هر دو با توجه به ملاحظات خاص خود که دارند بر اساس برداشت های سابق و نگاه بدبینی که در گذشته بوده، قدم بر ندارند. اکنون شاهدیم که رسانه های گروهی وابسته به عربستان نگاه خوش بینانه ای دارند. از طرفی هر دولتی که در عراق بر سر کار آمده سعی کرده است روابط استراتژیک خود با ایران را حفظ کند.

انتشار اولیه: جمعه 2 آبان 1393 / انتشار مجدد: 10 آبان 1393