ایران به دنبال جایگاه بین المللی است نه سلاح هسته ای

دیپلماسی ایرانی: سیاست گذارانی که به دنبال توافق هسته ای با ایران تا مهلت نوامبر هستند، می توانند سلاح های هسته ای فرانسه را به عنوان الگویی برای خود در نظر بگیرند. اسکات ساگان به این موضوع اشاره می کند که زمانی که فرانسه در جنگ جهانی دوم شکست خورده بود، برای بازگرداندن عظمت خود به دنبال بمب هسته ای رفت. برای دوگل و مقامات پیشین، بمب نماد مهمی از استقلال فرانسه ای بود که که الجزایر را از دست داده بود، و این مسئله نشان می داد که هنوز هم یک قدرت بزرگ است. چنین فضایی ممکن است در رابطه با درخواست ایران برای داشتن حق غنی سازی هم وجود داشته باشد.

وقتی صحبت از گسترش سلاح های هسته ای می شود، بسیاری از محققین و سیاست گذاران این وضعیت و جایگاه را نه به خاطر ناامنی، بلکه به خاطر ایجاد انگیزه ی اولیه برای کشورها به منظور عبور از خط مرز هسته ای، رد می کنند. این اعتبار، اشاره به یک ویژگی از نقش های فردی و اجتماعی مربوط به جایگاه است. کشورهایی که ظرفیت چنین جایگاهی را دارند بعید است که مشکلی برای نظم بین المللی حاکم به وجود آورند.

این درحالی است که امکان دارد این کشورها در یک یا چند بعد برتری داشته باشند، مثلاً از برتری نظامی به قدرت اقتصادی و نفوذ در منطقه ای جغرافیایی برسند. زمانی که قدرت های بین المللی از به رسمیت شناختن کشورهایی که از اعتبارشان ناراضی هستند، خودداری کنند، نتیجه اش به وجود آمدن درگیری خواهد بود. درگیری می تواند در قالب بحران های مختلفی از جمله جنگ، خودش را نشان دهد. چنین درگیری هایی می تواند اختلاف و رقابت بر سر جایگاه را حل کند. معضل جایگاه زمانی حل می شود که قدرت های پیشرو جایگاه آن کشور را تایید کنند و یا این که کشور ستیزه جو عقب نشینی کند.

بسیاری از درخواست های ایران برای غنی سازی به نظر می رسد مربوط به نگرانی درباره این جایگاه باشد. در سال 2003، ایران با سه کشور اروپایی بر سر تعلیق برنامه غنی سازی اش توافق کرد و پروتکل الحاقی را به منظور بازرسی های سرزده، امضا کرد. محمود احمدی نژاد در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال 2005 این کشور، با اشاره به این توافق، آن را یک تحقیر برای ایران دانست. این مسئله به شهردار تهران کمک کرد تا رئیس جمهور شود. احمدی نژاد در دوران تصدی ریاست جمهوری اش مکرراً اشاره می کرد که کشورش براساس ان پی تی، حق غنی سازی دارد. با وجود وضعیت فعلی احمدی نژاد به عنوان یک منفور سیاسی، این مسئله بخش از میراث وی در ریاست جمهوری است که ادامه داشته است.

با وجود این که حسن روحانی مسئول مذاکره برای توافق با سه کشور اروپایی بوده است، ولی وی هم درباره ی غنی سازی برخی از ادعاهای سلف خودش را تکرار می کند. این نشان می دهد که نگرانی درباره ی جایگاه ادامه دارد و در بدنه ی سیاسی ایران وجود دارد. به نظر می رسد مذاکره کنندگان غربی هم درباره قصد ایران برای حفظ ظاهرش، حساس هستند. ایالات متحده هم به تازگی طرحی را پیشنهاد داده است که براساس آن به شرطی که ایران ظرفیت های فنی خودش را محدود کند، حق غنی سازی اش را به رسمیت می شناسد.

به طور همزمان دولت اوباما نشان داده است که امکان دارد با 4500 سانتریفیوژ در ازای کاهش دخایر اورانیوم غنی شده، موافقت کند. این درحالی است که مذاکره کنندگان ایران گفته اند که تهران ممکن است تعداد سانتریفیوژهایش از 9500 دستگاه کنونی را به 7000 دستگاه کاهش دهد. ایران همچنین گفته است که به جای لغو تدریجی تحریم ها در ازای همکاری با 5+1 و اجرای توافق، خواهان لغو تمام تحریم های چند جانبه ی سازمان ملل در پایان توافق هسته ای است.

درحالی که احتمال کمی برای رسیدن به توافق جامع تا مهلت 24 نوامبر وجود دارد، گزینه های کمی برای جلب رضایت تهران و فراهم آوردن جایگاه و اعتباری که به دنبال آن است، برای جلوگیری از شکست مذاکرات وجود دارد. یک راه حل که برای ایران مهم است نام خلیج فارس است. چند کشور عربی که پایگاه های نظامی آمریکا در کشورهایشان وجود دارد، خواهان اسم دیگری برای این دریا هستند. ولی سازمان های بین المللی و سازمان ملل از نام خلیج فارس استفاده می کنند. ایالات متحده و 5+1 می توانند در صورتی که ایران هسته ای نشود، این نام را به رسمیت بشناسند. اما راه دوم برای به دست آوردن اعتبار، بدون داشتن سلاح هسته ای این است که اعضای شورای امنیت به صورت محدودی گسترش بیابند ولی شرط عضو دائم شدن خلع سلاح هسته ای باشد.

منبع: نشنال اینترست/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20 

انتشار اولیه: شنبه 19 مهر 1393 / باز انتشار: پنجشنبه 24 مهر 1393