شکست مذاکرات هسته ای دست تندروها را باز خواهد کرد

دیپلماسی ایرانی: مذاکره کنندگان ایران و گروه 5+1 درحالی با یکدیگر مذاکره می کنند که اوضاع بین الملی و منطقه ای به سرعت در حال تغییر است. چه آن ها موفق شوند یا شکست بخورند، مذاکرات آنها تاثیر بیشتری از خلع سلاح هسته ای در خاورمیانه خواهد داشت. این مذاکرات بر ژئوپولتیک منطقه، روابط بین قدرت های بزرگ جهان و قدرت های در حال ظهور تاثیر خواهد گذاشت.

زوایای پنهان وضعیت کنونی

1) با وجود نگرانی های بین المللی درباره ی برنامه تسلیحات هسته ای ایران، بیشتر حدس و ادعا به جای واقعیت درباره ی این برنامه وجود دارد. سازمان های اطلاعاتی تایید کرده اند که ایران تنها تا سال 2003 بعضی از اقدامات را برای تولید سلاح هسته ای انجام می داده است، اما تحقیق بر روی این موارد را همان سال به پایان رسانده است. نگرانی ای اصلی که در حال حاضر درباره چرخه کامل سوخت هسته ای ایران و توسعه موشکی آن وجود دارد، قابلیت مخفی هسته ای است که به این کشور این فرصت را می دهد تا در آینده و در زمان کمی بتواند مواد هسته ای مورد نیاز برای سلاح هسته ای را تولید کند.

2) مقامات ایران می گویند ساخت سلاح هسته ای و دیگر سلاح های کشتار جمعی بر طبق دستورات اسلام حرام است. آنها می گویند ایران از لحاظ اخلاقی برای ساخت بمب هسته ای منع شده است. تاریخ هم درستی این مسئله را ثابت می کند. پس از آن که 100 هزار نفر توسط حملات گاز اعصاب عراقی ها کشته شدند، ایران در طول جنگ با عراق در سال های 1980 تا 1988، دست به تولید سلاح های شیمیایی نزد.

3) اسرائیل، عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس از توافقی که به ایران اجازه ی غنی سازی بدهد، حمایت نمی کنند. اما بدون داشتن یک توافق در این رابطه، ایران قطعاً به پیشرفت برنامه هسته ای اش بدون نظارت بین المللی موثر ادامه خواهد داد.

روندهای ژئوپولتیک کنونی

1) مخاطرات زیادی در مذاکرات کنونی وجود دارد. روندها و تحولات بین المللی کنونی بر نتیجه ی مذاکرات تاثیرگذار هستند. اما جهان، منطقه و تمام طرفین مذاکرات، نیاز به یک توافق دارند.

2) در طول سال گذشته روابط میان گروه 5+1 و وضعیت منطقه به طور اساسی تغییر کرده است. تنش میان اتحادیه اروپا و ایالات متحده با روسیه حاد شده است و روسیه زمانی که می بیند منافعش با غرب در خاورمیانه متفاوت است، میلی به همسویی با منافع آنها ندارد. در آگوست، روسیه با خرید 500 هزار بشکه نفت ایران برای باز فروش آنها در بازار بین المللی که شامل چین هم می شود، موافقت کرد. در صورت عدم وجود تحریم های سازمان ملل، چین روزانه 675 هزار بشکه نفت ایران را خریداری می کند و هند و 300 هزار بشکه نفت را وارد می کند. روسیه و چین مخالف تحریم های بیشتر ایران هستند.

3) ساختار اقتصاد جهانی در مسیری در حال تغییر است که قدرت آمریکا در حال کاهش می باشد. سلطه ی دلار آمریکا که پایه و اساس اثر بخشی رژیم کنونی تحریم ها است، به وضوح در حال افول است. مکانیسم تجارت بدون دلار در حال حاضر وجود دارد. اندازه ی اقتصادهای منطقه ی اقیانوس هند و اقیانوس آرام، در حال حاضر 1.5 برابر اتحادیه نفتا و اتحادیه اروپا است و سرعت رشد بیشتری هم دارند. نتایج این مسئله روشن است. دوره ای که در آن ایالات متحده و اتحادیه اروپا بدون حمایت سازمان ملل و دیگر قدرت های بزرگ غیر غربی به اعمال تحریم دست می زدند، به پایان خود نزدیک شده است.

نتیجه گیری

شکست در مذاکرات و یا توافق جامع موجب خواهد شد تا تندروهای آمریکایی اسرائیلی در کنگره به دنبال تصویب تحریم های جدید بروند. رژیم اسرائیل مجبور خواهد شد تا تصمیم بگیرد که آیا می خواهد حمله ای یک جانبه به ایران انجام دهد یا اعتبار خودش را بر سر تهدیدهای نظامی مکرر از دست بدهد و معلوم شود که تمام این تهدیدها بلوف بوده است. ایران هم باید بین ساخت سلاح هسته ای و مقابله با حمله ی احتمالی رژیم اسرائیل یا ایالات متحده تصمیم گیری کند. ایران شاید راه کره شمالی را برود و از پیمان ان پی تی خارج شود. قوانین بین المللی برای مقابله با گسترش سلاح های هسته ای با شکست روبه رو خواهد شد و خلع سلاح خاورمیانه هم با مشکل روبه رو می شود. همچنین مبارزه با افراط گرایی اسلامی و داعش که در حال حاضر در مرز عراق و سوریه وجود دارد، پیجیده تر خواهد شد.

اما در مقابل دستیابی به توافق هسته ای با ایران منجر به بهبود روابط ایران با ایالات متحده و غرب می شود و در آن صورت منافع مشترکی در مبارزه با افراط گرایی در منطقه به وجود خواهد آمد و فرصتی به وجود می آید تا دیپلماسی خلاقانه جایگزین مقابله نظامی شود و همزیستی و رقابت مسالمت آمیز شکل بگیرد.

نویسنده: چاس فریمن، سفیر سابق ایالات متحده در عربستان سعودی در زمان جنگ کویت و معاون وزیر دفاع در سال های 1993 تا 1994

منبع: لوبلاگ/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/20