مرجعیت اوضاع عراق را چگونه می‌بیند؟

دیپلماسی ایرانی: افراد نزدیک به مرجعیت نجف اشرف می گویند که افق روشنی نسبت به آینده دولت دکتر حیدر العبادی مشاهده نمی شود. به گفته آنها مشکلات عراق به اندازه ای پیچیده و بسیار گسترده است که نمی توان از یک نفر یا یک گروه یا یک دولت انتظار داشت که بتوانند ظرف چند سال کاری از پیش ببرند مگر این که آن قدر توانایی و کفایت داشته باشند که بتوانند خلاف آن را ثابت کنند و اوضاع را سامان دهند. به گفته آنها در حال حاضر مهمترین چالش پیش روی دولت حیدر العبادی مساله داوطلبان مردمی مبارزه با داعش و منصب وزرات دفاع و وزارت کشور است. در صورتی که یک نفر از اهل تسنن هر کدام از این وزارت خانه ها را به دست بگیرد می تواند فورا حکم پیگرد و بازداشت داوطلبان مبارزه با داعش را صادر کند چرا که هیچ کدام از آنها جنبه قانونی ندارند و دولت عراق هیچ ساختار قانونی برای فعالیت آنها در نظر نگرفته است تا از انجام چنین اقدامات ایذایی علیه آنها جلوگیری کند. در حال حاضر سنی ها آنها را گروه های شبه نظامی معرفی می کنند که این مساله می تواند به چالشی بزرگ برای شیعیان تبدیل شود. چرا که در نبود پوشش قانونی هر زمانی می توانند علیه آنها اقامه دعوا کنند و حتی می توانند پای مجامع بین المللی را به میان بکشند. مساله ای که می تواند حتی مورد سوء استفاده طرف های خارجی ذی نفوذ در عراق مثل امریکا و عربستان به بهانه این که گروه های شبه نظامی غیر قانونی هستند، قرار بگیرد.

فتوای مرجعیت

جدای از این که عده ای در حوزه ها نسبت به فتوای آیت الله سیستانی صرفا انتقاد دارند، مابقی مراجع فتوای مرجعیت ایشان را تایید کرده اند. آنها می گویند صرف صدور فتوا به جا و صحیح بوده است. اما انتقادی که برخی از آنها وارد می کنند این است که فتوای مرجعیت چرا بدون اعمال شرایط از سوی آیت الله سیستانی به دولت وقت عراق صورت نگرفت تا جلوی هر گونه سوء استفاده احتمالی گرفته شود. به اعتقاد آنها زمانی که نوری مالکی، نخست وزیر سابق برای افراد داوطلب برای مبارزه با داعش حقوق تعیین کرد، تلاش های او برای این که رهبری داوطلبان را بر عهده بگیرد و آنها را به حساب خود بنویسد، آغاز شد. در حالی که همه می دانند مردم در لبیک به فتوای مرجعیت سلاح برداشتند و داوطلب شدند.

افراد نزدیک به آیت الله سیستانی در پاسخ به این پرسش که چرا ایشان زود فتوا صادر کردند، می گویند ایشان بر این اعتقادند اگر در این کار تعلل می کردند یا فتوای خود را صادر نمی کردند، افراد داعش خیلی زود بالای پشت بام های خانه های نجف اشرف جولان می دادند.

آنها همچنین در پاسخ به این انتقاد که چرا ایشان قبل از صدور فتوا شرایطی را برای دولت در نظر نمی گرفت تا اولا جنبه قانونی پیدا کرده و ثانیا کسی از آن سوء استفاده نکند، می گویند که اولا شرایط در آن لحاظ بسیار حساس بود و قبل از این که بخواهیم هر گونه اظهار نظری در این زمینه کنیم باید خود را در آن شرایط قرار دهیم. ایشان در آن شرایط حساس بهترین تصمیم ممکن را گرفتند. ثانیا یک نفر از مقام های ارشد دستگاه امنیتی دولت عراق نیمه های شب قبل از صدور فتوا با دفتر ایشان تماس گرفته و هشدار داده بودند که پایتخت در آستانه سقوط است و ایشان فورا فتوا صادر کنند تا شاید بتوان اوضاع را کنترل کرد.

منابع آگاه می گویند زمانی که ارتش عراق در برابر داعش شکست خورد و موصل را تخلیه کرد ضربه روحی و راونی به ارتش عراق به اندازه ای بود که دامنه آن تا ارتش بصره نیز رسید. در صورتی که فتوای آیت الله سیستانی توانست روحیه از دست رفته و انگیزه را به آنها باز گرداند.

در عین حال برخی منابع می گویند که بی اعتمادی به دولت عراق در آن لحظه بیش از پیش افزایش یافته بود و هر لحظه بیم آن می رفت سقوطی پیش بینی نشده صورت بگیرد. به گفته آنها دفاتر مراجعیت قبل از وقوع حادثه موصل با مقام های عراقی دائما تماس می گرفتند و به اطلاع آنها می رساندند که اطلاعاتی به دستشان رسیده که نشان می دهد داعش درصدد انجام کارهایی است، آنها پاسخ می دادند که به هیچ وجه این گونه نیست و دولت و ارتش و پلیس کاملا بر اوضاع مسلط هستند. در حالی که سقوط موصل نشان داد که اظهارات آنها یا دروغ بوده یا در بی خبری کامل به سر می برده اند یا اطلاعات اشتباه به آنها می رسیده است.

فدرالیسم

بسیاری از شیعیان فدرالیسم را در حال حاضر بهترین گزینه برای عراق می دانند. در حالی که بسیاری از شیعیان که چه بسا طرفدارانشان بسیار بیشتر از طرفداران فدرالیسم باشد، هیچ اطلاعی درباره آن ندارند و برای همین هیچ گونه اظهار نظری هم درباره آن نمی کنند و به دنبال آن هیچ طرحی هم برای اعمال آن ندارند.

به گفته آنها باید مطابق با قانون اساسی عراق فدرالیسم در هر شرایطی اعمال شود تا بیش از این شیعیان مجبور نشوند هزینه دهند. آنها در پاسخ به این سوال که کشورهای همسایه ممکن است نسبت به این موضوع واکنش نشان دهند می گویند شیعیان اصلا طرحی برای این کار ندارند که بخواهد واکنش کسی را برانگیزد.

برخی افراد نزدیک به مرجعیت در این باره می گویند به هیچ وجه قابل درک نیست که چرا باید شیعیان برای آزادی مناطق سنی نشینی وارد عمل شوند و کشته دهند در حالی که اهالی سنی آن مناطق به خونشان تشنه هستند. آنها می گویند در حالی که کردها می گویند فقط به منافع ملت کرد فکر می کنند و اعتقادی به وحدت عراق ندارند و سنی ها نیز فقط می گویند که قدرت را می خواهند و برای این راه آنها شیعیان را به سلاخی کشیده اند و برایشان وحدت عراق اهمیت ندارد چرا که کشورهای عربی را پشت سر خود می دانند، تنها شیعیان هستند که شعار وحدت عراق را سر داده اند. به عبارت دیگر، کرد می گوید فقط کردستان، سنی می گوید فقط کسب قدرت و قتل عام شیعیان، شیعه می گوید وحدت عراق. برنده کیست؟ سنی ها به دلیل رفتارهای سوئی که داعش علیه آنها در مناطق سنی نشین به ویژه موصل کرده اند تا کنون بازنده میدان بوده اند. شیعیان نیز که در حال حاضر برای دفاع از سراسر عراق صرفا قربانی داده اند که جنایت اسپایکر کوچک ترین نمونه آن است. بنابراین تنها کردها مانده اند که هم حمایت خارجی را داشته اند و هم توانسته اند بسیاری از خواسته های خود را تحمیل کنند، از این رو می توان گفت تنها برنده این تحولات کردها هستند.

آنها در واکنش به اظهار نظر عده ای که می گویند شیعیان باید برای حفظ قدرت هزینه بدهند و این هزینه دادن ها طبیعی است، می گویند در کجای دنیا آمده است که باید اکثریت در برابر اقلیت هزینه بدهد. در حالی که شیعیان در عراق اکثریت هستند چرا باید در برابر سنی ها و کردها هزینه بدهند. چرا باید شیعیان در طول 10 سال گذشته و نزدیک به چهل سال حکومت بعث این همه کشته بدهند؟ چرا باید صدها هزار نفر کشته شوند به خاطر این که اقلیت می خواهد بر آنها حکومت کند و اعمال قدرت کند؟ در کجای دنیا به غیر از عراق مشاهده شده است که اکثریت باید بابت اکثریت بودنش هزینه دهد؟