گروه تروریستی که ارتشی تمام عیار شد

دیپلماسی ایرانی: موسسات تحقیقاتی و دانشگاهها در فکر سازی و گرد آوردن اطلاعات برای ریختن آنها در چارچوبهای فکری و نظری نقش بسزائی می توانند داشته باشند. موسسات خصوصی تحقیقاتی در ایران بسیار نحیف و دانشگاهها نیز از صحنه خیلی دور نگاه داشته شده اند. پدیده داعش را باید از زوایای متعددی دید. در قسمت اول مقاله که بخشی از یک تحقیق در زمینه توانمندیهای نظامی داعش است نویسنده نگاهی بر راهبرد ، نحوه و سابقه شروع حرکت نظامی داعش و یا دولت (خلافت) اسلامی دارد، امید است اطلاعات آن برای تحلیلگران سیاسی و نظامی مفید واقع شود(م).

دولت اسلامی عراق و شام (داعش) جهان را به لب پرتگاه می برد. به نظر میرسد که به تعبیر برت مک گورک[3]، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک ، داعش از زمان حضیض اش دربهار 2010 از یک گروه تروریستی افتان و خیزان به یک ارتش تمام عیار تکامل یافته است. بر اساس تحقیقات موسسه مطالعات جنگ ، راهبرد کلی داعش در تحکیم و توسعه خلافت مورد نظرش به شکل بنیادینی بر پایه تفوق نظامی و توسل به زور برای تسخیر شهرها و مناطق تحت کنترل دولتهای جدید استوار است.

تحلیل دستاوردهای نظامی اخیر داعش بواسطه فقدان اطلاعات موثق درباره رخدادهای عراق، خصوصا در ماههای پر تب و تاب پس از سقوط نیروهای امنیتی دولت فدرال در عراق در ژوئن 2014، با مشکل مواجه است. سوالات پیرامون سهم واقعی داعش در به شکست کشاندن کنترل دولت فدرال و همچنین چگونگی ترکیب نیروهای داعشی و غیر داعشی که از ماه ژوئن در حال نبرد هستند هنوزپا برجاست. معهذا، این مقاله، با استفاده از مطالعه موردی میدان عملیاتی داعش در عراق، آنچه را که در حال حاضردر مورد این جریان مورد شناسایی قرار گرفته از نقطه نظر نظامی مورد واکاوی قرار می دهد. اگر داعش یک ارتش محسوب می شود، چه نوع ارتشی است و نقطه ضعفهای آن کدام هستند؟

یافته های این مقاله نشان می دهد که قدرت نظامی داعش عمدتا بواسطه ضعف و عدم آمادگی دشمنان اش هست. جنگ طولانی مدت، اصل غافلگیری و تحرک، موفقیتهای داعش را ممکن ساخت، هرچند که این عوامل در حال برطرف شدن هستند. در صورتیکه داعش،به عنوان یک نیروی دفاعی، به طور همزمان از چند نقطه مورد حمله قرار بگیرد و یا اگر متحدان حامی اش تغییر موضع بدهند، ممکن است برای حفظ قلمرواش دست به کوشش و تقلا بزند.

یورش چند ساله داعش

برای درک موفقیت نظامی داعش از ژوئن 2014 تا کنون، باید وضعیت این گروه را در چهار چوب وسیعتر سازماندهی مجدد داعش تحت رهبری ابوبکر البغدادی در15 مه 2010 مورد بررسی قرار داد. داعش به شکل ناگهانی در اوائل ژوئن 2014 سر بر نیاورد. این جریان به شکل یکنواختی قوت گرفت وبه مدت 4 سال به شکل دهی فعالانه فضای عملیاتی آینده پرداخت. همانگونه که برت مک گورک در شهادتنامه کنگره آمریکا در تاریخ فوریه 2014 اظهار کرد، طرح داعش پیچیده، صبورانه و متمرکز بوده است.

متلاشی شدن نیروهای امنیتی عراق در ژوئن 2014 مثالی ازنتیجه یک رشته از عملیاتهای مقدماتی و صبورانه است. اوائل دوره ابوبکر البغدادی، دولت اسلامی عراق - هسته اولیه داعش - به منظور هدف قرار دادن اعراب حامی دولت رشته عملیاتهای تروریستی ای را که چند سال به طول انجامید آغاز کرد که با عملیاتهای البغدادی علیه پرسنل وظیفه و ذخیره نیروهای امنیتی، موسوم به عملیات "قلع و قمع سربازان"[4] در فاصله 29 ژوئیه 2013 و ژوئن 2014 به اوج خود رسید. علاوه بر تخریب خانه های سربازان، درشش ماه نخست قلع و قمع ها شاهد افزایش 150 % ترورهای جمعی سربازان ایستهای بازرسی با خودروهای بمب گذاری شده بودیم.

اگر چه این عملیات درسراسرعراق به اجرا درآمد، اما به شکل خاصی برموصل و استان نینوا متمرکز بود و تلاش زیادی برای قطع جاده مواصلاتی موصل- بغداد صورت گرفت. بنا به اظهارات مگ کورک، تا حدود ژوئن 2014، وضعیت موصل به هنگام روزعادی بود، اما به هنگام شب، خیابانها تحت کنترل داعش بودند. هنگامی که در6 ژوئن 2014 یورش داعش به موصل آغاز شد، نیروهای امنیتی عراق در وضعیت شکننده ای قرار داشتند و درهم کوبیدن آنها در یک سلسله زدوخوردهای شدید درون شهری در طی 3 روز نسبتا آسان بود.

 البغدادی در سالهای منتهی به پیروزیهای تابستان جاری ، همزمان با تضعیف مخالفان، به ساختن نیروهای فعلی داعش نیزمشغول بود. خروج آمریکا از عراق و جنگ داخلی سوریه پایگاه های امن و فرصت تقویت عوامل انتحاری را برای داعش فراهم آورد. همانطوریکه تحلیگران اظهار می کنند، داعش از سال 2012 ، با استفاده از تجارب جنگی سوریه و نیروهای جهادی ای که سابقا در چچن و بالکان می جنگیده اند، دست به تشکیل و توسعه یک هسته با انگیزه و پرتحرک نیروهای پیاده زده است. درسهای این تجارب در اردوگاه های آموزشی سوریه و از نیمه نخست سال 2013، در عراق به شکل نهادینه و بازنگری شده استفاده گردیده است.

بنا به اظهارات مک گورک، معارضان آموزش دیده از "اوائل سال 2013" به شکل فزاینده ای از سوریه به سمت عراق جابجا شدند، و اردوگاه های جدید مجهز به پدافند ضد هوایی، که کارآیی اش را در متوقف کردن حملات بالگردهای غیر زرهی عراقی به اثبات رسانده است، را درنواحی مرزی خاک عراق برپاکردند. داعش در 6 ژوئن 2014، با یک نیروی ضربتی متشکل از ستون پیاده موتوریزه مشتمل بر صدها خودروی مسلح،  به موصل حمله کرد. درهمه این موارد، واحدهای نظامی داعش در سوریه به همراه واحدهای محلی در استانهای عراق استمرار عملیاتها را طی سالهای متمادی حفظ کرده اند. بر اساس تخمین کارشناسان، و با احتساب انشعابیون گروه هایی همچون جماعت انصار الاسلام، نادمان نیروهای امنیتی و وفاداران بیعت، تعداد جنگجویانی که مستقیما تحت امر داعش هستند ممکن است بین 10000 تا 15000 برآورد شود.

 داعش در زمان ابوبکر البغدادی صاحب شیوه ای مجزا در سیستم فرماندهی و کنترل شده است. در طول عملیات نظامی" شکست دیوارها " [5] (ژوئیه 2012- ژوئیه2013)، داعش به کرات سیستم متمرکز فرماندهی و کنترلی اش را در موج بمب گذاریهای همزمان در 20 شهر به نمایش گذاشت. این عملیات تا پایان سال 2013 ادامه یافت. این بمب گذاریها بیانگر فرمول البغدادی برای کنترل متمرکز و عملیات غیر متمرکز بود به این ترتیب که واحد فرماندهی وی تاریخ عملیات را تعیین می کرد و فرماندهان استانها سطح مشارکت در عملیات را با نظربه شرایط محلی تعیین می کردند.

نویسنده: مایکل نایتس

مترجمین حامد ضرغامی و نصرت الله تاجیک

[1] https://www.ctc.usma.edu/posts/isils-political-military-power-in-iraq

[2]  دکتر مایکل نایتس عضو اندیشکده سیاست خاور نزدیک در واشنگتن  است. تخصص وی امور امنیتی و نظامی ایران، عراق، یمن و کشورهای حوزه خلیج فارس است. نامبرده دکترایش را از دپارتمان مطالعات جنگ کالج کینگ درلندن اخذ کرد. دکتر نایتس از سال 2012 تا کنون به  مقامات آمریکا، درباره ظهور مجدد القاعده در عراق، گزارشهای متعددی را ارائه نموده است. شهادتنامه وی دراین باره در کنگره آمریکا به تاریخ دسامبر 2013 ارائه شده است.(م)

[3]  Brett McGurk مشاور ارشد سابق سفیر آمریکا در عراق و شورای امنیت ملی آمریکا می باشد. وی از جانب اوباما برای پست سفیری آمریکا در عراق نامزد شده بود اما کناره گیری کرد. او دکترای حقوق خود را از دانشگاه کلمبیا در نیویورک دریافت کرده است.(م)

[4] Soldiers Harvest” campaign

[5] Breaking the Walls” campaign