نفع ایران از تجهیز ارتش لبنان با پول عربستان

دیپلماسی ایرانی: بر اساس خبرهای منتشر شده در رسانه ها کاخ الیزه با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که به مناسبت ملاقات رییس جمهوری فرانسه با ولیعهد عربستان در پاریس، دو کشور سرگرم نهایی کردن قرارداد تحویل سه میلیارد دلار سلاح های فرانسوی به ارتش لبنان هستند. دولت عربستان پذیرفته که مبالغ این سلاح ها را به فرانسه بپردازد. افزایش سطح همکاری های فرانسه و عربستان طی سال های اخیر به خصوص بعد از تحولات سوریه و به دنبال آن مذاکرات هسته ای و ایران و در نهایت مساله حضور داعش و ترس عربستان و فرانسه از گسترش فعالیت های آنها قابل توجه بوده است. عده ای از کارشناسان بر این عقیده اند که همکاری های سیاسی و قراردادهای سنگین اقتصادی و تسلیحاتی عربستان و فرانسه، حاکی از افزایش روابط این دو کشور است؛ افزایش روابطی که به نظر می رسد در نتیجه سیاست های جدید آمریکا در خاورمیانه رخ داده است. در عین حال که خاورمیانه یکی از آوردگاه های اصلی میان آمریکا و فرانسه به شمار می رفته و پاریس همیشه در تلاش برای ایجاد نوعی "توازن قوا" میان خود و آمریکا در این منطقه بوده است. از سویی دیگر از سوی دیگر عربستان سعودی نیز به دلیل وجود بحران های متعدد در اطراف خود و عدم توانایی این کشور برای ایستادگی در برابر کشورهای جبهه مخالف خود (محور مقاومت) به هیچ روی چاره ای جز یافتن متحدی همسوتر با سیاست های منطقه ای خود ندارد. در این زمینه با دکتر مهدی فاخری استادیار دانشکده روابط بین الملل دانشگاه تهران و کارشناس مسایل اروپا گفت وگویی کرده ایم که در ادامه می خوانید:

فرانسه و عربستان یک قرارداد نظامی را نهایی می کنند. این قرارداد در راستای دیدار ولیعهد عربستان با رییس جمهوری فرانسه در کاخ الیزه صورت می گیرد. دلیل و هدفی که عربستان و فرانسه از این همکاری تسلیحاتی برای کمک به ارتش لبنان سخن می گویند در چه مسایلی ریشه دارد؟

سه دلیل برای این اقدام متصور است: نخست فروش اسلحه، دوم نفوذ خود در این کشور و سوم حفظ ارتش لبنان که مبادا تحت کنترل حزب الله و ایران و سایر گروه های ذینفع قرار گیرد. نکته اصلی این است که هر تولیدکننده سلاحی علاقه به فروش محصول دارد. از طرفی سابقه حضور فرانسه در لبنان نکته ای که ارتباط پاریس با بیروت را حفظ کرده است. اما تحولات اخیر یعنی ظهور داعش، نگرانی های را برای کشورهایی منطقه از جمله عربستان و همچنین کشورهای اروپایی به خصوص فرانسه به وجود آورده که آنها را وادار به همکاری کرده است. از یک طرف مبارزه با داعش و از طرفی هم اجازه ندادن به برتری یافتن وضعیت ایران در منطقه می تواند دلیلی برای همکاری تسلیحاتی فرانسه و عربستان باشد.

عربستان جزو کشورهایی است که در مظان اتهام به عنوان حامی گروه های تروریستی قرار دارد. در مقابل کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلستان نگران حمایت از گروه های تروریستی به خصوص داعش هستند. چه شد که فرانسه تصمیم گرفت قرارداد نظامی را با کشوری منعقد کند که در مظان اتهام قرار دارد و تضمینی نیست که این سلاح ها در اختیار ارتش لبنان به منظور مقابله با گروه های تروریستی قرار گیرد؟

لبنان کشوری است که داعش ادعای تسلط بر آن را داشته و تهدید نیز کرده است. از طرفی مسایل فرقه ای و چند پارگی که لبنان با آن مواجه است زمینه را برای نفوذ سایر کشورها فراهم می کند. با این حال پدیده داعش تبدیل به نگرانی هام برای همه کشورها از یک طرف و از طرف دیگر عقب نماندن عربستان  از ایران و فرانسه از انگلستان و آمریکا موجب توجه این دو کشور به همکاری های تسلیحاتی در لبنان شده است. البته زمینه تاریخی حضور فرانسه در لبنان نیز موجب شده، نفوذ به عنوان دغدغه فرانسه در لبنان مطرح باشد. از این رو دو عامل برای این همکاری وجود دارد. یکی عامل مستقیم که همان نگرانی از تروریسم داعش و دیگری عامل غیرمستقیم که رقابت سیاسی و ایدئولوژیکی عربستان با ایران و فرانسه با انگلستان و آمریکا است.

ما به ازایی که فرانسه از قبال تفاهم نامه دریافت می کند، چیست؟

اگر همکاری موثر به منظور تقویت بنیان ارتش در لبنان صورت بگیرد، ما به ازای اینکه ارتش لبنان قوی تر شود، شاید محدودیت بیشتری برای حزب الله ایجاد کند که طبیعتا اسرائیل از این مساله بهره مند می شود. از طرفی زمینه همکاری های اقتصادی بیشتری برای فرانسه در لبنان فراهم می شود. در عین حال که این همکاری منجر به افزایش نقش فرانسه در عربستان و کشورهای خلیج فارس خواهد شد. به عبارتی این همکاری می تواند زمینه ساز همکاری های اقتصادی- نظامی در بلند مدت باشد.

اقدام فرانسه چه پیامدهایی را برای منطقه خاورمیانه خواهد داشت؟ با توجه به اینکه این تفاهم نامه می تواند زمینه شکاف میان حزب الله و ارتش را فراهم آورد. حزب الله که مورد حمایت ایران و ارتش لبنان که مورد حمایت عربستان است.

الزما ممکن است منجر به ایجاد فاصله نشود. البته به طور حتم علامت سوال هایی را به وجود می آورد ولی در افق کلان ممکن است ایران نیز این همکاری خرسند شود. اینکه ایران و عربستان در یک رقابت ایدئولوژیکی و سیاسی قرار دارند یک طرف قضیه است. اما خطری که داعش متوجه لبنان و سایر کشورهای منطقه کرده، نقطه عطفی خواهد بود که با همکاری فرانسه و عربستان، این خطر کاهش یابد که می تواند در افق بلند مدت نتیجه مثبتی داشته باشد. هرچند ممکن است این مساله ایران را کمی تحت الشعاع قرار دهد. ولی باید دید که آیا کشورها خود را در وضعیتی می بینند که به تنهایی با پدیده تروریسم داعش مبارزه کنند یا نه؟ آنچه اکنون مشاهده می شود این است که عربستان و ترکیه و کشورهایی اروپا، دفع داعش را حاصل یک همکاری د ست جمعی می دانند و به همین دلیل در این زمینه فعالیت می کنند. باید جنبه های مثبت و منفی را با هم مدنظر قرار داد و یک تحلیل بلند مدت داشت، نه اینکه از یک بعد خاص آن هم رقابت ایران و عربستان یا فرانسه و انگلستان به قضیه نگاه کرد.

رییس جمهوری فرانسه کرده اولویت مشترک دو کشور صلح و امنیت در خاورمیانه به ویژه در دوره ای است که یک گروه تروریستی _ داعش_ مدعی است که به یک دولت تبدیل شده است. چرا اقدام حمایتی فرانسه محدود به لبنان بوده و فرانسه کمک های تسلیحاتی به نیروهایی که در عراق علیه داعش مبارزه می کنند، نمی کند؟

به دلیل اینکه زمینه حضور فرانسه در عراق به اندازه لبنان نیست. در عراق حضور ایران قوی تر از عربستان و حضور آمریکا قوی تر از فرانسه است. بنابراین شاید برای فرانسه، حضور یا مساعدت در عراق چندان آسان و راحت نباشد. اما در لبنان این زمینه مهیا است، از این رو تصمیم گرفته به لبنان کمک کند. هرچند بازیگران منطقه ای همه فعال هستند اما پایگاه و زمینه حضور هرکدام در همه قسمت ها یکسان نیست و طبیعتا نمی توانند قدرت مانور یکسانی هم داشته باشند.

انتشار اولیه : چهارشنبه 12 شهریور 1393 / باز انتشار : دوشنبه 17 شهریور 1393