طوفان سیاهی که خاورمیانه را در نوردیده است

دیپلماسی ایرانی: وضعیتی که در منطقه شاهدیم بسیار خطرناک تر از جنگ افغانستان است. حتی بدتر از جنگ ویتنام و جنگ عراق – ایران. حتی بدتر از جنگ یوگسلاوی و کشتار رواندا. طوفانی سیاه و ویرانگر منطقه را در نوردیده است. نقشه ها را پاره می کند و مرزهای بین المللی را از بین می برد. دولت مرکزی را چند پارچه می کند و ارتش های غیور گذشته را به ارتش های مذهبی کوچک فعال و متحرک تبدیل می کند. میلیون ها نفر را وادار به مهاجرت می کند و اقلیت ها را از ریشه بر می کند. جنگ های داخلی از مرزها گذشته اند. و خلاء را مبارزان سنگدلی پر کرده اند که از غارها تازه سر برآورده اند. سرها بریده اند و هویت جسدها ناشناس است. شهرها با خاک یکسان شده اند. کشته شدگان هیچ دفاع و سرپناهی ندارند. هیچ کس هم به داد آنها نمی رسد.

ما در راه فاجعه نیستیم. درگیر آن هستیم. فاجعه ای که نوید قربانیان بیشتری را می دهد. گویا قرار است افراد بیشتری تکه تکه شوند و فقر و تروریسم و تلاش برای قتل عام همچنان ادامه یابد. همین کافی است که نگاهی به افراد گرفتار در کوه های سنجار فراری از دست داعش بیندازیم تا به عمق فاجعه پی ببریم. هواپیماهای امریکایی به طرف آنها آب و غذا پرتاب می کنند که از گرسنگی و تشنگی نمیرند. و این همه در عراقی رخ می دهد که بر روی دریایی از نفت خوابیده است. و به این شکل است که برای خود و جهان تراژدی می سازیم. برای خروج اشغالگر جشن می گیریم و بعد از چند سال دست به دامن آن می شویم که یا با بمباران های هوایی اش به داد ما برسد یا با گالن های آبش.  

مردم کشته و آواره می شوند در حالی که کوردلان مساجد و استان ها را ویران می کنند، ثروت ها را به تاراج می برند و شب طولانی فراگیر را به وجود می آورند. تندروها بیش از یک جا فرصت تصمیم را ربودند. اهمال تصمیم گیران در همه جا راه را برای کوردلان هموار کرد. شکستی آشکار برای طرح ساخت یک کشور. آن هم در سایه نهادها و قانون. از این فراتر مدارس و دانشگاه ها هم شکست خوردند.

ما بر لب پرتگاهیم اما هر کدام به طریقی مختلف. هر وقت دریچه ای برای خروج می یابیم به پرتگاهی جدید می افتیم. برای همین درگیری برای ما برچسب سرنوشت ساز به خود می زند. تلاش های افراد معتدل ناکام می ماند و منطقه به سمت جهنمی که می تواند آن را به سال ها و دهه ها به عقب باز گرداند، می لغزد. این جنگی برای همه کشورها، شهرها و جوامع است. همه نهادهای دینی و همه خانه ها. باید تاریکی را بزداییم و وضعیت مردم را بهبود بخشیم و آنها را از طناب دار دور کنیم. باید همه آنها را از فاجعه ای که در پیش است بدون هیچ عذر و بهانه ای نجات دهیم.

باراک اوباما در گفت وگو با توماس فریدمن بسیار روشن صحبت کرد. به طور تلویحی گفت ما برای خدمت به شما کار نمی کنیم. ما قدرت آن را نداریم که سرپوشی بر خطاها و اشتباهات شما بگذاریم. ما سلاح هوایی برای شیعیان و کردها نداریم. اگر خواستید خرابی های کشورتان را بسازید کمکتان می کنیم به شرطی که خود را از منطق برنده و بازنده دور کنید. هیچ راه دیگری برای کشورهایی که با ترکیب های قومیتی متعدد زندگی می کنند، وجود ندارد. تنها راه برخورد در میانه راه است. در چارچوب دولت و نهادهای آن.

نمی توان منطقه را از خارج نجات داد. امریکا می تواند ناخن های «داعش» را کوتاه کند یا انگشت هایش را قطع کند. اما این تنها اهالی منطقه هستند اگر راه منطق در پیش بگیرند می توانند از تولد داعش و برادرانش جلوگیری کنند. این تنها مسئولیت کشورهای اصلی منطقه است.  

در این جا به نشست عربستان – مصر فکر می کنم. ما درباره دو کشوری صحبت می کنیم که وزنه عربی و اسلامی و بین المللی دارند. دو کشوری که نمی توانند رهبری ثبات و اعتدال را به منطقه باز گردانند بدون این که نقشی اصلی در آن ایفا نکنند. روشن است که عربستان مورد هدف کوردلان و افراط گرایان و تحول خواهان منطقه ای است. مصر هم خوب می داند که ثبات و نقش آن با آتشی که در مرزهایش برافروخته شده است و می رود به داخل خاکش امتداد یابد هدف قرار گرفته است.  

در همین چارچوب است که می توان پیام ملک عبدالله را در پی حوادث مصر فهمید. همچنین پیام اخیر علما و شهروندان عربستانی را. در همین چارچوب است که به ارتش لبنان یک میلیارد دلار کمک می شود تا بتواند در مهار تروریسم که تلاش دارد از شهر عرسال به قلب لبنان نفوذ کند، رهایی یابد. و در سایه همین اعتدال و حمایت از نهاد نظامی در مبارزه با تروریسم است که سعد حریری تصمیم می گیرد به لبنان بازگردد.

خروج از جهنم امکان پذیر است اگر تصمیم بگیریم به جای رویارویی به فکر همکاری بیفتیم. و این شامل همه گروه ها و کشورها می شود. اگر توافق کنیم در برابر افراط بایستیم و بر آن پیروز شویم. اگر قرار باشد به این حقیقت برسیم که برای اقلیت ها هم در میانمان جایی هست.  

نه برای شیعیان عراق جایی امن تر از عراق باثبات وجود دارد حتی اگر با کشوری خارج عقد اخوت بسته باشند و نه برای سنی ها و کردها. نه برای علوی ها جایی امن تر از سوریه باثبات حتی اگر با کشوری خارج از سوریه عقد اخوت بسته باشند، وجود دارد و نه برای سنی ها و کردها. نه برای شیعیان لبنان با وجود عقد اخوت با خارج جایی بهتر از لبنان برایشان یافت می شود نه برای سنی ها. نباید بگذاریم روزی مشابه اتفاقی که برای ایزدی ها در کوه های سنجار افتاد برای لبنانی ها بیفتد. در این میان نقش ایران بسیار مهم است. اگر ایران تغییری در برخی مواضع خود بدهد می تواند بهترین گزینه برای همکاری کشورهای دیگر در رویارویی با داعش و افراط باشد.

بازگشت به اعتدال و نقشه و منطق مشارکت تنها راه برای خروج از نیمه راه تاریک منتهی به پرتگاه و شنا در دریای خون ظلمات است.

منبع: الحیات / ترجمه: سید علی موسوی خلخالی

انتشار اولیه : جمعه 31 مرداد 1393 / باز انتشار : چهارشنبه 5 شهریور 1393