امریکا نمی‌گذارد افغانستان درگیر جنگ داخلی شود

دیپلماسی ایرانی: راه حل تعامل سیاسی گزینه دیگر پیش روی افغانستان است. بر همین اساس آمریکا طرحی را ارایه داد که طبق آن نفر اول به عنوان رییس جمهور و نفر دوم به عنوان رییس شورای اجرایی معرفی شد تا بار دیگر سمت نخست وزیری در قانون اساسی این کشور احیا و نفر دوم به عنوان نخست وزیر به کار خود ادامه دهد. اما نکته اینجاست که در صورت برون آمدن نام هر یک از نامزدهای انتخاباتی از گردونه تعامل سیاسی، ممکن است با واکنش و عدم پذیرش نامزد رو به رو مواجه شود. در همین حال احمدی زی اعلام کرده قدرت را با نامزد دیگر تقسیم نخواهد کرد. این واکنش صریحی است که نشان می دهد، احمد زی به هیچ وجه کسی را در قدرت سهیم نخواهد کرد؛ بنابراین طرح تشکیل دولت وحدت ملی با شکست مواجه خواهد شد. کارشناسان این موضع را به برداشت ها و تفسیرها دو نامزد از طرح ارایه شده مربوط می دانند. از سویی طالبان که پیش از برگزاری انتخابات نسبت به برگزاری آن هشدار داده بود، سعی خواهد کرد در روند انتخاب رییس جمهور اخلال ایجاد کند تا از این فرصت به نفع خود بهره ببرد. در همین حال حامد کرزی نیز نسبت به طولانی شدن فرایند انتخابات ابزار نگرانی کرده است. نگرانی او به دلیل آینده افغانستان و زمزمه های هرچند ضعیف در خصوص تجزیه این کشور است. آنچه در ادامه می خوانید، گفت وگو با محمدرضا فرقانی سفیر سابق ایران و کارشناس مسایل افغانستان در مورد آینده این کشور در صورت پافشاری هر یک از نامزدها بر مواضع خود است:

اشرف غنی احمدزی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری افغانستان اعلام کرده قدرت را با نامزد دیگر انتخابات تقسیم نخواهد کرد. این در حالی است که طی طرح جان کری، استنباط این بود که تقسیم قدرتی میان احمد زی و عبدالله صورت می گیرد. در صورت پافشاری احمد زی ممکن است این طرح با شکست مواجه شود، در این صورت چه آینده ای را می توان برای افغانستان متصور شد؟

بر اساس توافق به عمل آمده بین احمدی زی و عبدالله با وساطت آمریکا، پس از اعلام نتیجه مساله تشکیل دولت وحدت ملی مطرح خواهد شد. هرچند جزییات بیشتری از این طرح در دسترس نیست اما بر اساس اظهارات، اخبار و اطلاعاتی که به بیرون درز پیدا کرده است، نفر اول یعنی پیروز انتخابات به عنوان رییس جمهور و نفر دوم نیز به عنوان رییس شورای اجرایی دولت افغانستان معرفی خواهد شد تا زمانی که بار دیگر پست نخست وزیری در قانون اساسی افغانستان احیا شود و نفر دوم به عنوان نخست وزیر به فعالیت بپردازد. این کلیات طرح مطرح شده است. علت اصلی ارایه چنین طرحی به بن بست رسیدن انتخابات در افغانستان بود و بیم آن می رفت که این کشور دچار یک بحران جدی و گسترده شود که عواقب آن قابل پیش بینی نباشد. به همین دلیل آمریکا با وساطت موفق شد در کوتاه مدت جلوی این بحران را بگیرند تا راه حلی برای آن پیدا شود. اما مشکل اصلی در افغانستان تفسیرها و برداشت هایی است که از توافقات به عمل می آید. درواقع این موضوع جدیدی نیست، چه آن که بارها و بارها بین گروه های جهادی در زمان جهاد علیه شوروی و بعد از آن نیز برداشت و تفسیر از توافقات محل مشکل بود. این باره نیز شاهد برداشت و تفسیرهای متفاوت هستیم. دیدگاه آقای عبدالله بر این است که نفر دوم انتخابات به عنوان رییس قوه اجرایی با اختیارات بیشتر تا زمانی که نخست وزیری احیا شود، فعالیت خواهد کرد و قدرت بین رییس جمهور و رییس شورای اجرایی تقسیم می شود. در حالی که احمد زی چنین برداشتی نداشته و معتقد است، هرچند نفر دوم به عنوان رییس شورای اجرایی معرفی می شود اما باید زیر نظر رییس جهور کار کند. بنابراین قدرت در اختیار رییس جمهور است. این اختلافات مشکل جدیدی است که بروز کرده و همه منتظر اعلام نتیجه انتخابات هستند.

در صورت شکست این طرح، رویکرد آمریکا به افغانستان چگونه خواهد بود؟

با توجه به دخالت آمریکا در موضوع انتخابات و توقف کوتاه مدت بحران، در حال حاضر هنوز عواقب مشخصی مطرح نمی شود. تا به الان آمریکا توانسته با موفقیت جلوی بحران جدی در افغانستان را بگیرد. اگر چنانچه در هر مرحله ای از روند انتخابات بحران پیش بیاید، آمریکا با توجه به توانایی خود در افغانستان هم از لحاظ نظامی و سیاسی و نفوذ بر احزاب، گروه ها و دلتمردان، سعی در حل بحران خواهد کرد تا به نوعی مورد رضایت طرفین قرار بگیرد؛ در عین حال که هیچ کدام از طرفین احساس پیروزی مطلق نداشته باشد. بنابراین آمریکا همین روش را ادامه خواهد داد و سعی خواهد کرد توافقی بین طرفین وجود داشته باشد.

در عین حال رویکرد طالبان  در صورتی که دو نامزد به نتیجه واحد دست نیابند، چه خواهد بود؟

فکر می کنم آمریکا اجازه نخواهد داد که افغانستان وارد بحران جدی و درگیری های تازه داخلی از نوعی که قبلا شاهد آن بودیم، شود. بنابراین سعی خواهند کرد با توجه به تاثیری که دارند، موضوع را حل کنند. طالبان از ابتدا مخالف برگزاری انتخابات بود و با هر کسی که رای می  داد، برخورد می کردند. برای نمونه حتی انگشتان تعدادی از شهروندان افغانی را که رای داده بودند، قطع کردند. از این رو طالبان نتیجه انتخابات را به هر صورتی که باشد، نخواهد پذیرفت و درگیری های خود را با دولت افغانستان ادامه خواهند داد. منتها طبیعی است که اگر عبدالله پیروز انتخابات معرفی شود، درگیری ها و مخالفت های طالبان بیشتر خواهد شد. و اگر احمد زی به عنوان رییس جمهور انتخاب شود، با توجه به دیدگاه نزدیک و هم قوم بودن _ پشتون بودن_ شاید مخالفت ها و درگیری ها کمتر باشد.

آقای کرزی نیز نسبت به طولانی شدن فرایند انتخابات ابراز نگرانی و اعلام کرده که باید طی دو هفته آینده نتیجه مشخص شود. آیا طولانی شدن فرایند انتخابات بحث اعتراضات داخلی و تجزیه افغانستان را در پی خواهد داشت؟

برگزاری انتخابات در مقطع زمانی کنونی و اعلام نتیجه آن به هر صورت، موضوع حساس و مهم سیاسی در افغانستان است. افغانستان در یک مرحله حساس به سر می برد. به همین دلیل اعلام نتیجه افغانستان نقش مهمی در شکل دهی تحولات آینده افغانستان خواهد داشت. از طرفی تجزیه افغانستان از مدت ها قبل و از سوی برخی از کارشناسان داخلی و خارجی افغانستان مطرح شده است. این موضوع همیشه در ذهن گروه های قدرت در افغانستان وجود داشته است. اما این ذهنیتی بسیار ضعیف است و احتمال اینکه گروه های افغانی با وجود مخالفت های شدید با یکدیگر، طرفدار تجزیه باشند، ضعیف بوده و هیچ دلیل محکمی برای تجزیه در این کشور مشاهده نشده است. با این حال باید توجه داشت که این ذهنیت همواره در بین گروه ها و اقوام افغانی وجود داشته و دارد.  این که تا چه اندازه احتمال مطرح شدن این مساله بعد از اعلام نتیجه زیاد باشد، به پیشرفت اوضاع سیاسی و همکاری های دو نامزد یعنی احمد زی و عبدالله بستگی دارد. اگر چنانچه عبدالله به قدرت برسد، بحث تجزیه افغانستان بسیار کمرنگ خواهد شد و تقریبا هیچ دلیل خاصی برای تجزیه وجود نخواهد داشت. اما اگر احمد زی به قدرت برسد، با توجه به تفکر افراطی که در ارتباط با قدرت و حاکمیت قومیت پشتون در افغانستان دارد و عدم همکاری با اقوام دیگر از خودش نشان خواهد داد و نشان داده است، زمینه مناسب تری برای بروز جریانات تجزیه طلبی در افغانستان فراهم خواهد شد.