زمان در حال سپری شدن است

دیپلماسی ایرانی: ایران و گروه 1+5، پس از روزها گفت و گو در وین سرانجام در 18 جولای خبر تمدید 4 ماهه مذاکرات هسته ای را اعلام کردند. آنها اکنون تا 20 نوامبر فرصت دارند تا به توافق نهایی بر سر برنامه های هسته ای ایران دست یابند. به این ترتیب دو طرف باید همانگونه که پیش تر نیز در برنامه اقدام مشترک ژنو پیش بینی شده بود، نهایتا یک سال پس از امضاء توافق مقدماتی، به توافق نهایی برسند.

در همین حال تعهداتی که دو طرف به موجب برنامه اقدام مشترک ژنو به آن متعهد شده اند و از 20 ژانویه به اجرا در آمده به قوت خود باقی خواهد ماند. ایران همچنان باید ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی خود را به صفحه های سوخت تبدیل کرده یا اینکه آن را رقیق کند و آمریکا نیز در چهار ماه پیش رو ماهانه حدود 700 میلیون دلار از دارایی های مسدود شده ایران در ایالات متحده را آزاد خواهد کرد.

تصمیم برای تمدید مذاکرات از قبل نیز قابل پیش بینی بود. برخی گزارش ها حاکی از آن است که باوجود پیشرفت هایی در زمینه تغییر کاربری فورود و بازطراحی راکتور آب سنگین اراک، شکاف ها در زمینه کمیت و کیفیت غنی سازی در ایران و ادامه فعالیت های تحقیقاتی و توسعه ای به قوت خود باقی است.

در صورتی که ایران در این مرحله میز مذاکره را ترک کند، متحمل ریسک های فراوانی خواهد شد. پیامدهای سیاسی و اقتصادی این رویکرد برای دولت حسن روحانی که با وعده پایان دادن به ایزوله سیاسی و اقتصادی ایران بر سر کار آمده، غیر قابل انکار خواهد بود.

در حال حاضر مذاکره کنندگان غربی به واقع امیدوارند که چشم انداز وخیم شکست مذاکرات، همتایان ایرانی شان را به ارایه امتیازهای بیشتر ترغیب کند. برای جان کری، وزیر خارجه آمریکا و محمد جواد ظریف، همتای ایرانی او، باوجود 10 ماه مذاکره همچنان شکاف های عمیقی باقی مانده است.

آمریکا و شرکای مذاکره ای اش از ایران می خواهند که 19 هزار سانتریفیوژ نصب شده را به دو سوم کاهش دهد. آمریکا برای توجیه توافق هسته ای نهایی احتمالی با ایران برای کنگره باید تعداد سانتریفیوژهای ایران را به حدود 4 هزار دستگاه برساند اما ایرانیان در مقابل این درخواست سرسختی زیادی نشان می دهند.

رهبر ایران ماه گذشته اعلام کردند که ایران برای تولید سوخت به منظور تامین سوخت مورد نیاز راکتورهای اش در آینده به ظرفیت 190 هزار سوء  برای سانتریفیوژها نیاز دارد.

هرچند آمریکا در حال حاضر پذیرفته است که به عنوان بهای توافقی که قرار است برنامه های هسته ای ایران را محدود کند، باید با مقداری ظرفیت غنی سازی در ایران کنار بیاید اما هیچ یک از طرف های مذاکره ای ایران نمی توانند ظرفیت غنی سازی که که ایران درخواست کرده را بپذیزند. رابرت آینهورن، کارشناس تسلیحاتی در موسسه بروکینگز می گوید که این درخواست ایرانیان واقع بینانه نیست. به گفته او ضرورتی وجود ندارد که ایران بخواهد تمامی سوخت مورد نیاز راکتورهای اش را به صورت بومی تولید کند. زیرا امکان خرید این سوخت از روسیه و یا بازار بین المللی وجود دارد. از سوی دیگر او ادعا می کند که ایران دانش فنی و زیرساخت لازم برای تولید سوخت راکتورهایی مانند بوشهر را نیز در اختیار ندارد.

این درحالی است که مدت زمان اجرای توافق نهایی نیز مورد بحث است. ایران می خواهد توافق نهایی اعتباری حدود 5 سال داشته باشد و پس از آن مانند یک عضو عادی ان پی تی با این کشور رفتار شود. اما آمریکا و متحدان اش به دنبال یک توافق 20 ساله هستند.

اکنون پرسش اینجاست که آیا آقایان ظریف و روحانی قادر خواند بود که چنین توافقی را برای افکار عمومی داخلی و جناح تندرو توجیه کنند. البته چهار ماه زمان زیادی نیست و می توان سرانجام پاسخ این پرسش را پیدا کرد.

منبع: اکونومیست/ تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10