مانع اصلی در مذاکرات هسته ای چیست؟

دیپلماسی ایرانی: حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در سخنرانی روز چهارشنبه خود در اجلاس سیکا در خصوص دستیابی به توافق هسته ای نهایی ابراز امیدواری کرد ، هر چند که در دور اخیر مذاکرات در وین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است. او از طرف مذاکرات هسته ای خواست با واقع گرایی پای میز مذاکره بنشیند. روحانی گفت با رویکرد مثبت در مذاکرات در آستانه توافق هسته ای قرار می گیریم.

المانیتور در گزارشی در این زمینه مدعی شد باوجود تمایل دو طرف، تا زمانی که ایران انتظارهای خود را در مورد کمیت غنی سازی تعدیل نکند، تهران و غرب نمی توانند به توافق هسته ای نهایی دست یابند.

رابرت آینهورن، مشاور سابق دولت اوباما در امور منع اشاعه به المانیتور گفت: من فکر می کنم که ایران یک توافق می خواهد اما شاید تا کنون درک نکرده باشد که تا زمانی که توقع ها در مورد ظرفیت غنی سازی کاهش نیابد نمی توان به سوی توافق نهایی حرکت کرد.

جوفی جوزف، مشاور سابق کاخ سفید در امور منع اشاره نیز می گوید: اگر قرار باشد توافقی حاصل شود، ایران باید تصمیم استراتژیکی در زمینه کاهش ظرفیت غنی سازی خود اتخاذ کند. وی افزود:اگر ایران آماده این اقدام باشد،توافق می تواند به سرعت در تابستان جاری حاصل شود. اما اگر آماده نباشد، بن بست ظهور خواهد کرد.

ایران از پیشنهاد اخیر گروه 1+5 در وین که خواستار اجرای توافق نهایی به مدت یک دهه در مقابل لغو مرحله بندی شده تحریم ها بود، راضی به نظر نمی رسد. تهران می خواهد بلافاصله پس از دستیابی به توافق نهایی، تحریم ها نیز لغو شوند.

همچنین ایران با درخواست ورود بحث موشک های بالستیک به مذاکرات هسته ای مخالفت می کند. اما به گفته کارشناسان و ناظران بین المللی مشکل اصلی انتظارهای تهران و غرب از اندازه برنامه غنی سازی ایران است.

دریل کیمبال، مدیر انجمن کنترل تسلیحاتی به المانیتور گفت: آنچه از همه مهمتر است این است که آیا دو طرف می توانند در مورد یک برنامه غنی سازی محدود تر برای آینده نزدیک به توافق برسند یا خیر. وی افزود: تنها در صورتی که ایران به تعهدات اش عمل کند و در خصوص ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای اش اعتمادسازی کند ، جامعه بین المللی با تعدیل محدودیت ها موافقت می کند. یک تحلیلگر امور ایران نیز معتقد است که این اختلاف نظرها تا دقایق پایانی مذاکرات ادامه پیدا می کند. مساله این است که دو طرف اهداف متفاوتی تعریف کرده اند. ایران می خواهد ظرفیت هسته ای شدن را حفظ کند اما غرب می خواهد آن را از ایران بگیرد. 

برخی منابع آگاه می گوید ایرانیان می خواهند حدود 9 هزار سانتریفوژی که هم اکنون به موجب توافق هسته ای مقدماتی فعال است را حفظ کنند و پس از توافق نهایی تعداد آنها را افزایش دهند. ایران می خواهد پس از اجرای توافق نهایی با این کشور نیز مانند یک عضو عادی پیمان منع اشاعه هسته ای( ان پی تی) برخورد شود که به معنی عدم در نظر گرفتن محدودیت برای  کمیت برنامه های غنی سازی است.

گری سیمور،  مشاور سابق دولت اوباما در امور منع اشاعه بر این باور است که ایران احتمالا با محدودیت های کوتاه مدت در مورد اندازه برنامه های غنی سازی موافقت می کند. مانند اینکه تعداد 9 هزار سانتریفوژی که هم اکنون فعال هستند را برای چند سال حفظ کند و سپس به تدریج برای افزایش تعداد سانتریفوژها تا حدود 50 هزار دستگاه اقدام کند که یک برنامه در مقیاس صنعتی خواهد بود.

سیمور افزود: د رهمین حال منابعی در کنگره و مقامات اسرائیلی به دنبال توافقی هستند که به موجب آن 3 هزار سانتریفوژ در ایران فعال باشد و ذخیره ای محدود از اورانیوم غنی شده با خلوص 3.5 درصد برای ایران باقی بماند که زمان را برای هسته ای شدن ایران به یک سال افزایش می دهد.

کارشناسان می گویند جلب موافقت ایران برای اعمال محدودیت در اندازه برنامه های غنی سازی در دوره ای کوتاه مدت یا میان مدت از اینکه تهران می خواهد پس از یک یا دو دهه چه تعداد سانتریفوژ به زیرساخت هسته ای اش اضافه کند، اهمیت به مراتب بیشتری دارد. در واقع اگر فرصت دستیابی به توافقی در آینده نزدیک با ایران وجود داشته باشد که برای یک دهه آینده نگرانی ها را در مورد برنامه های هسته ای ایران کاهش می دهد، باید به آن چنگ زد.

انتظار می رود محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا این هفته با یکدیگر ملاقات کنند تا در خصوص نحوه پل زدن بر شکاف هایی که در مواضع دو طرف وجود دارد، مذاکره کنند. البته مقامات آمریکایی و ایرانی هنوز به شایعه هایی که در خصوص ملاقات های دوجانبه احتمالی بین دیپلمات های ایرانی و آمریکایی منتشر شده، واکنش نشان نداده اند. دور بعدی مذاکرات ایران و گروه 1+5 ، در تاریخ 16 ژوئن در وین برگزار می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: پنجشنبه 1 خرداد 1393/ باز انتشار: سه شنبه 6 خرداد 1393