تحولی جدید در موازنه‌های سیاسی خاورمیانه

دیپلماسی ایرانی: هفته گذشته در رسانه ها اعلام شد که گروه شیعی الحوثی یمن در آستانه تصرف صنعا قرار دارند و قبیله الاحمر، یکی از بزرگ ترین و تاثیرگذارترین قبایل یمنی را در هم کوبیده اند. آنها همچنین توانسته اند مناطق پیرامون فرودگاه صنعا، پایتخت را به تصرف خود در آورند و بر بسیاری از راه های ارتباطی با صنعا مسلط شوند.

این اتفاق حادثه ای بزرگ در عرصه منطقه ای و ژئوپولتیکی خاورمیانه محسوب می شود که می تواند معادلات سیاسی منطقه را دست خوش تغییر کرده و تحولی جدید ایجاد کند.

اهمیت این اتفاق زمانی دو چندان می شود که می بینیم هم زمان با پیشروی الحوثی ها جریان ها و قبایل مختلف یمنی در داخل یمن در حال مذاکره با یکدیگر برای رسیدن به آشتی ملی و تقسیم قدرت هستند و در این میان تلاش می شد تا الحوثی ها و جریان های نزدیک به آنها کنار گذاشته شوند و سهمی از قدرت به آنها داده نشود. این تحول می تواند قدرتی بی بدیل به الحوثی ها برای حضور در این مذاکرات و نشستن پشت میز مذاکره برای گفت وگو با مخالفان و جریان های رقیب به آنها بدهد.

از سوی دیگر یمن بزرگترین همسایه عربستان در شبه جزیره عربستان محسوب می شود. ریاض نسبت به تحولات آن به شدت حساس است. این مساله می تواند باعث نگرانی عربستانی ها و تضعیف آنها در تعامل با متخاصمانشان شود.

در عین حال جریان های حامی عربستان را نیز در یمن به شدت تعضیف خواهد کرد، یعنی شبیه همان اتفاقی که بر سر قبیله الاحمر افتاد. هم زمان باعث تضعیف جریان های هم سو با عربستانی ها در دیگر کشورهای عربی منطقه به ویژه در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس نیز می شود.

رسانه های عربی در روزهای گذشته هر کدام به نحوی به این موضوع پرداخته اند. در این میان روزنامه های عربستان با بیم و نگرانی آن را مورد بررسی قرار داده و این مساله را به مثابه شکستی برای توازنات منطقه ای هم سو با عربستان و جریان های سنی و در عین حال سنگین شدن کفه ترازو به سود جریان های شیعی و همچنین ایران که حمایت همه جانبه از شیعیان در خاورمیانه و جهان اسلام می کند، قلمداد کرده اند. روزنامه الحیات، چاپ بیروت، رسانه نزدیک به حکومت عربستان در یادداشتی با عینک سیاسی ریاض مورد واکاوی قرار داده و نوشته است که با رسیدن الحوثی ها به دروازه های صنعا، پایتخت یمن، حلقه هم پیمانان شیعی ایران در منطقه تکمیل شده است.

در این یادداشت خاطرنشان شده است که حضور مالکی در عراق و حضور حزب الله در لبنان و همچنین حفظ بشار اسد در سوریه معادله بزرگی را در خاورمیانه رقم زده است که در برابر آنها کشورهای سنی با محوریت عربستان قرار دارند. اکنون محور ایران می تواند با پیوستن الحوثی های یمن به جمع محور خود موفقیتی تازه برای خود متصور شود و طبیعتا این گونه قلمداد شود که خاورمیانه و منطقه عربی شاهد نوعی تغییر موازنه سیاسی به سود جریان های شیعی با محوریت ایران است.  

نویسنده این یادداشت تاکید می کند، در صورتی که جبهه الوفاق بحرین نیز بتواند به دستاوردی در خور توجه در این کشور دست یابد سبد دستاوردهای منطقه ای ایران تکمیل خواهد شد و تهران می تواند خود را آماده تحولی جدید به سود خود در خاورمیانه بداند.

در ادامه این یادداشت نسبت به تداوم و قدرت گرفتن محور شیعی در منطقه هشدار و ادعا می شود که در سایه وجود قدرت های بزرگ سنی در منطقه نمی توان انتظار داشت که محوریت سنی متلاشی خواهد شد و محوریت شیعی بر همه مستولی خواهد شد.  

البته نویسنده این یادداشت تاکید می کند که جریان های شیعی را نمی توان با جریان های افراطی سنی در منطقه مثل القاعده و جبهه النصره و داعش مقایسه کرد، چرا که آنها وابسته به کشوری نیستند و قدرتی به طور رسمی از آنها حمایت نمی کند در حالی که جریان های مسلح و سیاسی شیعی در منطقه اعم از عراق و لبنان و یمن و بحرین همگی از حمایت قدرتی چون ایران برخوردارند و این ماهیت رقابت سیاسی با این محور را دچار دگرگونی اساسی می کند.

این یادداشت همچنین توصیه می کند که تعامل با ایران بیش از آن که مبتنی بر ابزارهای نظامی و شبه نظامی باشد مبتنی بر ایدئولوژی و تفاوت های سیاسی باشد تا به این ترتیب بتوان ضمن دور کردن جریان های افراطی نظامی از تحولات سیاسی زمینه را برای ایجاد توازنی سیاسی مطابق با موازنه های منطقی و واقعی فراهم کرد.