پروژه‌های علمی ایران - آمریکا، راهگشای توافق هسته‌ای

دیپلماسی ایرانی: تازه ترین گزارش شورای ملی ایرانی آمریکایی حاکی از آن است که غرب می تواند از طریق همکاری با ایران در پروژه های علمی که ریسک اشاعه هسته ای ندارند، به قوی تر شدن موضع میانه روها و تضعیف موضع تندروها کمک کند.

در این گزارش آمده است: انتخابات ایران فرصتی را پدید آورد که در آن تیمی از مقامات کارآزموده ایرانی که مدت ها به دنبال بهبود روابط ایران با غرب بودند، به قدرت رسیدند و از این طریق زمینه برای توافق هسته ای ماه گذشته در ژنو فراهم شد. این تغییر در سیاست برای توافق در آینده مهم است اما کافی نیست.

برای تقویت نیروهایی که پشت این تغییر قرار دارند، این گزارش هفت پروژه مشخص را در زمینه های علمی توصیه می کند تا تندروهایی که ادعا می کنند غرب مخالف پیشرفت علمی ایران است، در موضع ضعف قرار گیرند. طیف این پروژه ها از انرژی های سبز تا اجلاس علمی ایران – آمریکا / اتحادیه اروپا گسترده است. این گزارش خاطرنشان می کند اجرای این پروژه ها به طور ملموسی روند دیپلماتیک در جهت دستیابی به راه حل جامع بر سر برنامه های هسته ای ایران را تسهیل می کند و از شدت گرفتن دواره سیاست های مقابله جویانه جلوگیری خواهد کرد.

تریتا پارسی، رئیس شورای ملی ایرانی آمریکایی و نویسنده این گزارش می گوید: در نهایت نحوه واکنش ما به گشایش دیپلماتیک ایران ، تاثیری فراتر از دیپلماسی هسته ای دارد. این رویکرد می تواند برای دهه های آینده در رابطه با ایران تاثیرگذار باشد. به گفته وی، سیاست مقابله جویانه که پیشرفت در دیپلماسی هسته ای، حقوق بشر و دیگر موضوعات را متوقف کرده بود، اکنون به حاشیه رانده شده است. ما می توانیم با اعمال تحریم های جدید دوباره این سیاست را به متن بازگردانیم یا اینکه با اقدامات اعتمادسازی نظیر همکاری در پروژه های علمی این سیاست را همچنان در حاشیه نگهداریم که در نهایت راه را برای دستیابی به توافق هسته ای جامع برد – برد هموار می کند.

مرحله نخست توافقنامه هسته ای به دنبال ماه ها مذاکره دوجانبه و چندجانبه فشرده بین ایران و آمریکا به دست آمد. رضا مرعشی، مدیر تحقیقات شورای ملی ایرانی آمریکایی در این زمینه اظهار داشت: آمریکا و شرکای اش همگی خواستار توافق نهایی هستند اما رسیدن به مرحله آخر به دیپلماسی خلاقانه فراتر از مساله هسته ای نیاز دارد. همکاری ایران و آمریکا در فضای علمی می تواند به اعتمادسازی کمک کند.

این تحقیق بر اساس مصاحبه با مقامات عالی ایرانی، نخبگان ، تجار و البته تصمیم گذاران در ایالات متحده انجام شده است. این گزارش که در آستانه اجرای مرحله نسخت توافق هسته ای منتشر می شود، چشم اندازی از فضای سیاسی ایران و اینکه آمریکا چگونه می تواند بیشترین برداشت از آن را داشته باشد، ارایه می کند.

بیژن خواجه پور، یکی از نویسندگان این گزارش می گوید: نمونه های متعددی از گام هایی وجود دارد که آمریکا و دیگر کشورها می توانند برای اعتمادسازی در مذاکرات هسته ای و دیگر موضوعات بردارند. اما پیشرفت در همکاری علمی مانند اجلاس مشترک علمی ایران – آمریکا، همکاری در زمینه تکنولوژی سبز و کاهش آلودگی هوا در شهرهای بزرگ ایران به طور متسقیم تندروهایی که ادعا می کنند آمریکا مانع پیشرفت علمی ایران است را در حاشیه قرار می دهد. به گفته وی، در نتیجه این روند، پیشرفت در زمینه های علمی ، سطح بی اعتمادی و خصومت طرفین نسبت به یکدیگر را کاهش می دهد و موجب می شود روابط کارآمدتری بین دو طرف برقرار شود.

این در حالی است که دولت روحانی سرمایه سیاسی زیادی را برای حل بن بست هسته ای هزینه کرده است اما همواره هشدار داده که پنجره دیپلماسی برای همیشه باز نمی ماند. مرعشی می گوید: روحانی و تیم اش به جای اینکه برنامه های هسته ای ایران را به عنوان یک نقطه پایان ببینند ، به آن به عنوان راهی برای تحقق هدف نهایی یعنی به رسمیت شناخته شدن ایران به عنوان یک بازیگر مهم منطقه ای و بین المللی نگاه می کنند. اما در صورتی که ایالات متحده این راه را مسدود کند یا اینگونه به نظر برسد که به سد کردن راه علاقمند است، آنگاه روحانی و تیم اش ناگزیر به دست کشیدن از رویکرد مثبت خود می شوند و در این شرایط رویکرد آنها به تندروها نزدیک تر خواهد شد.

این گزارش در حالی منتشر می شود که در کپیتال هیل، بحث بر سر تصویب تحریم های بیشتر علیه ایران داغ است و کاخ سفید نیز همچنان علیه تصویب این تحریم ها هشدار می دهد. پارسی در این زمینه اظهار داشت: بزرگترین خطر برای میانه روها و رویکرد مثبت آنها در ایران این است که کنگره به انعطاف ایران با تصویب تحریم ها پاسخ بدهد. از سوی دیگر بی توجهی به موضوعات خارج از پرونده هسته ای نیز می تواند خطرناک باشد. پیشرفت در یک موضوع می تواند روند امور در موضع دیگر را تسهیل کند. پس از بیش از سه دهه خصومت، اکنون باید از فرصت به دست آمده برای از بین بردن بی اعتمادی ها استفاده کرد.

منبع: سایت شورای ملی ایرانی آمریکایی / تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: چهارشنبه 27 آذر 1392/ باز انتشار: دوشنبه 2 دی 1392