سیاست پاندولی اوکراین در روابط خارجی

کلام نخست
دیپلماسی ایرانی: ویکتور یانوکوویچ،  رئیس جمهوری اوکراین،  گفته است که پذیرش شروط اقتصادی پیشنهادی اتحادیه اروپا تحقیرآمیز بوده و تا زمان ارائه شرایط اصلاح شده توسط این مجموعه،  دولت وی با اتحادیه اروپا(درمورد پیمان تجارت آزاد) به توافق نخواهد رسید.وی این سخنان را در حالی طی مصاحبه ای تلویزیونی اظهار داشت که هزاران اوکراینی طرفدار پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا به تظاهرات خود در شهر کیِف و دیگر شهرهای این کشور ادامه می دادند.
یانوکوویچ در بخش دیگری از سخنان خود گفت که اتحادیه اروپا در طول سه سال گذشته،  از اوکراین درخواست کرده که در برابر کمک فنی این اتحادیه به ارزش 610میلیون یورو،  کیِِف موافقت نامه درخواست وام از صندوق بین المللی پول را به امضا برساند.
یانوکوویچ همچنین افزود که صندوق بین المللی پول به اوکراین اعلام کرده که باید مالیات جمعیت کشور را افزایش دهد و حقوق و مستمری ها را نیز در شرایط فعلی متوقف نگاه دارد.
او در ادامه گفت: ما نباید به این شکل تحقیر شویم.ما یک کشور جدی اروپایی هستیم.رئیس جمهوری اوکراین در عین حال خاطر نشان ساخت که به محض اینکه درباره شرایط به توافق رسیدیم،  می توانیم درباره امضای توافقنامه با آنها وارد گفت و گو شویم.
اظهارات یانوکوویچ  پس از آن اعلام شد که ولادیمیر پوتین،  رئیس جمهوری روسیه،  نگرانی خود را از بابت تأثیر روابط نزدیک تر میان اوکراین و اتحادیه اروپا مطرح کرد و بروکسل را از طرح مطالب تُند بر حذر داشت.
پوتین گفت: من از دوستانمان در بروکسل خواهش می کنم - از دوستان شخصی خودم،  دوستان خوبم در کمیسیون اروپا - که از طرح مطالب تُند حذر کنند.وی در ادامه افزود: آیا باید تمامی بخش های اقتصاد خودمان را از بین ببریم که آنها از ما خوششان بیاید؟ ما مایل نیستیم که شاهد هیچ گونه رواج بیکاری و تعطیلی بخش های اقتصاد روسیه باشیم.
پوتین همچنین گفت که اوکراین،  اتحادیه اروپا و روسیه باید در پی امتناع اوکراین از امضای توافق با اتحادیه اروپا،  به همراه یکدیگر به راه حلی برای برون رفت از شرایط فعلی برسند.
اتحادیه اروپا پیش تر مسکو را متهم کرده بود که اوکراین را برای سرباز زدن از امضای توافق با بروکسل تحت فشار قرار داده است.
در عین حال پوتین این اتهام که روسیه مانع امضای توافق اوکراین و اتحادیه اروپا شده است را رد کرد و اظهار داشت: انتخاب اینکه اوکراین با چه طرفی توافق تجارت آزاد امضا کند با خود این کشور به عنوان یک کشور مستقل است و ما نیز به این تصمیم احترام می گذاریم،  حال هر چه می خواهد باشد.
در همین حال،  روز 26 نوامبر،  پنجم آذر،  چندین هزار دانشجوی اوکراینی در شهر کیِف تظاهرات کرده و از دولت اوکراین خواستند که توافق همکاری میان این کشور و اتحادیه اروپا را به امضا برساند.تظاهرات فوق پنجمین  روز را پشت سر گذاشت و در همان روز (5آذر) سران سه گروه اصلی مخالف دولت در اوکراین،  یعنی حزب باتکیوشچینا (سرزمین پدری)،  حزب اسوبودا (آزادی) و" حزب یو دی اِی آر"(اتحاد دموکراتیک برای اصلاحات در اوکراین) با انتشار فراخوان هواداران خود را به اتحاد با یکدیگر دعوت کردند.در این فراخوان آمده بود: ما متفاوتیم،  اما در یک خواست هم آوازیم و آن اینکه: پرزیدنت ویکتور یانوکوویچ باید توافق همکاری را در نشست مشارکت شرقی در شهر ویلنیوس به امضا برساند.
از دیگر سو یک روز قبل،  در چهارم آذر ماه،  یولیا تیموشنکو،  نخست وزیر سابق زندانی اوکراین به نشانه پشتیبانی از تظاهرکنندگان طرفدار اتحادیه اروپا دست به اعتصاب غذا زده بود.
اتحادیه اروپا اتهام تیموشنکو به سو ء استفاده از قدرت را، سیاسی،  دانسته و آن را نمونه عدالت تبعیض آمیز توصیف کرده است.بروکسل آزادی تیموشنکو و سفر وی به خارج از کشور برای درمان را به عنوان یکی از شروط امضای توافق با کیِف اعلام کرده بود؛ با این حال در نهایت مجلس اوکراین قوانین مورد نیاز برای اجرای این طرح را مورد تصویب قرار نداد.این درحالیست که یانکویچ آزادی تیموشنکو را به پرداخت 20میلیارد دلار مشروط کرد .این مبلغیست که دولت اوکراین مدعیست تیموشنکو درارتباط با قرارداد خرید گاز ازروسیه به جیب زده است.

کلام اوسط

چند روز پس از امتناع رییس جمهوری اوکراین از امضای پیمان تجارت آزاد با اتحادیه اروپا و تظاهرات مخالفان او وتاکید آنها برامضای پیمان مذکور،  ویکتور یانکوویچ اعلام کرد که  کی یف قصد دارد پیمان تجارت آزاد با اتحادیه اروپا را امضا کندوی روز جمعه 8آذر به اتحادیه اروپا گفت که این کشور قصد دارد پیمان تجارت آزاد با اتحادیه اروپا را در آینده نزدیک امضا کند،  اما به کمک اقتصادی و مالی نیاز دارد.به نقل از خبرگزاری فرانسه،  ویکتور یانوکوویچ این موضوع را در اجلاس همکاری های شرقی3 در ویلنیوس،  پایتخت لیتوانی،  اعلام کرد.او با تغییر موضع چندروز قبل خود گفت که اتحادیه اروپا،  انتخابی استراتژیک برای توسعه اوکراین است.
این درحالی بود که در 6 آذر ماه رئیس جمهور روسیه ضمن رد انتقادهای وارده بر مسکو مبنی بر فشار روسیه به اوکراین بمنظور عدم امضای پیمان تجارت آزاد با اتحادیه اروپا، ضمن رد این اتهام از رهبران اروپایی خواست تا در ارزیابی موقعیت کرملین از سخنان و اظهارات تند خودداری نمایند.درهمین حال وچندروز پس از این اظهارات پوتین، خوزه مانوئل بوروسو در اجلاس رهبران اتحادیه اروپا دخالت روسیه را "مغایر با موازین قوانین بین المللی" توصیف کرد.او گفت: "اتحادیه اروپا حاضر به پذیرش وتوی روسیه نخواهد بود" و در ادامه افزود: "دوره حاکمیت محدود در اروپا به پایان رسیده است." اجلاس رهبران اتحادیه اروپا در ویلنیوس پایتخت لیتوانی،  و تحت الشعاع تصمیم ناگهانی اوکراین برای رد موافقتنامه تجارت آزاد این اتحادیه کار خود را آغاز کرد.قرار بود امضای این موافقتنامه تجاری یکی از دستاوردهای این اجلاس و نشانه موفقیت اتحادیه اروپا در گسترش روابط با کشورهای اروپای شرقی باشد.

مقامات اتحادیه اروپا پیشتر و قبل از آغاز جلسه سران در بیانیه ای نارضایتی خود را از فشارهای مقامات مسکو بر اوکراین ابراز کرده بودند.آنگلا مرکل،  صدر اعظم آلمان،  گفته است که اکنون امیدی به امضای این توافقنامه تجاری ندارد هرچند تاکید کرده است که درها برای توافق مجدد هنوز باز است.صدر اعظم آلمان نیز  پیش از شروع جلسه سران اتحادیه اروپا از دولت روسیه انتقاد کرد و گفت که روسیه نباید رابطه بین یکی از جمهوریهای سابق اتحاد شوروی و اروپا را به تهدیدی علیه خود تعبیر کند.مرکل تائید کرد: "باید بر این تفکر که یا با آنهایی یا با ما غلبه کنیم.جنگ سرد تمام شده است."
لازم به ذکراست که  لیتوانی در حال حاضر ریاست دوره ای اتحادیه اروپا را برعهده دارد.
همزمان با موضع گیریهای داخلی دراوکراین له وعلیه پیمان تجارت آزاد با اتحادیه اروپا و واکنشهای برخی اعضای اتحادیه اروپا درقبال این موضوع  خبرگزاری روسی  ریانووستی گزارش داد که با جمع آوری حدود 100هزار امضا در وب سایت کاخ سفید از دولت ایالات متحده درخواست شده است تا علاوه بر جلوگیری از ورود رئیس جمهور اوکراین به خاک امریکا دارایی های بانکی وی و خانواده اش را نیز توقیف شود.

کلام آخر

اوکراین پس از فروپاشی شوروی سابق واعلام استقلال تا کنون به دلیل وابستگیهای اقتصادی، صنعتی، سیاسی، جغرافیایی،  انرژی، نژادی، جمعیتی، امنیتی به روسیه  برغم پی گیری سیاست همگرایی با اروپا به دلیل عدم ایجاد موازنه میان روسیه وغرب همواره مجبور به اعمال یک سیاست پاندولی میان این دو گردیده است .البته درطول دودهه گذشته ودردوره دولتهای کراوچوک، کوچما، یوشنکو و اکنون یانکویچ منهای یوشنکو که غربگرا بود بقیه با شدت وحدت متفاوت به سوی کرملین متمایل بوده اندکه البته منافع  شخصی وگروهی آنها نیز در این گرایش تاثیر کمی نداشته است
درحال حاضرنیز مسکو که همواره نگران عضویت کشور های پیرامونش در ساختار نظامی،  سیاسی واقتصادی اروپا بوده، با استفاده از اهرمهای دردست بویژه وابستگی اوکراین به  انرژی گاز و بدهی اوکراین ازاین بابت به روسیه وعامل روس تبارهای ساکن دراوکراین و هم مرز بودن با این کشور موضوع عضویت اوکراین در اتحادیه گمرکی مشترک المنافع واتحاد با اوراسیا را پی گیری می کند.کیف نیز برغم مقاومت عضویت ناظر اتحادیه گمرکی را پذیرفته است.اروپا نیز که وابسته به گاز روسیه است علیرغم تلاش برای جذب اوکراین،  انگونه که باید موثر واقع نمی شود.ازاینجا بیشتر به اهمیت پی گیری آلترناتیوهای منابع گازی جایگزین از سوی کیف وبروکسل می توان پی برد.درهمین راستا هردو با آذربایجان مذاکرات  وهمکاریهای جدی را دنبال می کنند و روسیه نیز از اهرمهایی چون قره باغ و ....بر باکو فشار وارد می کند تا رقبا را از صحنه به در کند.

آنچه دراین میان جای خالی آن بیشتراحساس میشود نبود استراتژی مشخص برای استخراج و صادرات گاز ایران به اروپاست که می تواند ایران را به یک بازیگر مهم منطقه ای وبین المللی در حوزه انرژی وامنیت انرژی مبدل سازد و در ایجاد توازن در بازیهای منطقه ای و بین المللی موثر افتد.

انتشار اولیه: دوشنبه 11 اذر 1392/ باز انتشار: پنجشنبه 14 آذر 1392