چرا سعودی ها از توافق هسته ای با ایران متنفرند؟

دیپلماسی ایرانی: در حالی که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا یک توافق تاریخی را با ایران بر سر برنامه های هسته ای اش دنبال می کند- هم اکنون نیز یک تحول تاریخی پدید آورده هر چند که شاید به شیوه ای که اوباما می خواست، پیش نرفته باشد. برای نخستن بار از زمانی که ایالات متحده به عنوان یک قدرت بزرگ در خاورمیانه ظهور کرد، تمامی متحدان کلیدی این کشور، از مصر و اسرائیل گرفته تا عربستان سعودی به طور علنی در موضه مخالف سیاست های واشینگتن قرار گرفته اند.

در حالی که مذاکره کنندگان ایرانی و آمریکایی برای دور بعدی مذاکرات هسته ای آماده می شوند، روابط واشینگتن با ریاض یکی از دشوارترین مراحل خود را سپری می کند. نگرانی های سعودی ها در مورد ایران طیف وسیعی از موضوعات را شامل می شود که عربستان آن را تهدیدی برای خود ارزیابی می کند. در نتیحه تحلیلگران و مقامات سابق آمریکایی می گویند، عربستان بر این باور است که هر گونه قرارداد واقعی به این معنی است که آمریکایی ها به خواست های هژمونیک تهران در منطقه خاورمیانه تن داده اند.

جان آلترمن، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز علوم بین الملل و استراتژیک می گوید: مقامات سعودی گمان نمی کنند که این روند به امضای توافقی می انجامد که به صلح منتهی می شود. آنها بر این باورند که این معامله می تواند خاورمیانه را تحت سلطه ایران قرار دهد.

این در حالی است که سعودی ها مشکلات دیگری نیز با آمریکا داشته اند. برای مثال مقامات سعودی از اینکه آمریکا از اقدام نظامی علیه سوریه منصرف شد، ناراضی به نظر می رسند، همچنین بر این عقیده اند که واشینگتن در مورد مصر و بحرین گروکشی می کند. ریاض در واکنش به این رویکرد آمریکا، به طور مستقل نسبت به تجهیز معارضان سوری و حتی تروریست ها در پاکستان اقدا می کند و شاهزاده بندر بن سلطان که وزیر اطلاعات عربستان سعودی است نیز از تغییری عمده در روابط با واشینگتن سخن می گوید.

از سوی دیگر اولویت های عربستان و آمریکا نیز در منطقه متفاوت است. در حالی که اولویت دولت اوباما مساله هسته ای ایران است، سعودی ها از حمایت ایران از دولت اسد و همکاری نزدیک جمهوری اسلامی با حزب الله نگرانند. برنارد هیکل، استاد مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه پرینستون می گوید: آنها می خواهند ایران را متوقف کنند. آنها می خواهند نفوذ ایران را در منطقه متوقف کنند و به همین دلیل اقداماتی را در سوریه انجام می دهند.

اما نگرانی ریاض از نفوذ ایران ، اولویتی برای واشنیگتن نیست. سعودی ها از دو سال پیش که تحولاتی در بحرین روی داد، بیش از هر زمان دیگری در مورد نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه نگران شده اند.

چس فریمن، سفیر سابق آمریکا در عربستان که تا چندی پیش مامور اطلاعاتی دولت اوباما به شمار می رفت، می گوید: سعودی ها تنها از اینکه واشینگتن دیگر برای مهار ایران در کنار آنها نباشد نگران نیستند، آنها از این می ترسند که آمریکا دوباره متحد ایران شود. به گفته وی پیش از انقلاب اسلامی نیز چنین شرایطی وجود داشت و ایران با توجه به نوع روابطی که با آمریکا برقرار کرده بود، به ژاندارم منطقه معروف شد.

این در حالی است که ایده بازگشت روابط تهران – واشینگتن به دهه ها قبل، برای مقامات در آمریکا چندان مطرح نیست. اما شاهزاده های سعودی در مقایسه با مقامات آمریکایی، خاطرات بیشتری از آن دوران دارند. سعود الفیصل، وزیر خارجه کنونی عربستان، چهار سال پیش از انقلاب اسلامی به دستگاه سیاسی عربستان وارد شد و شاه عبدالله نیز در آن زمان فرمانده گارد ملی عربستان سعودی بود.

به این ترتیب باوجود تلاش ایران و آمریکا برای دستیابی به یک راهکار مذاکره ای بر سر برنامه های هسته ای تهران، به نظر می رسد مستقل نگاهداشتن مذاکرات از دیگر نگرانی های مطرح در سطح منطقه ای بسیار دشوار باشد. الترمن بر این باور است که در توافق نهایی، احتمالا در برابر لغو کامل تحریم ها، موضوعاتی نظیر حمایت ایران از اسد و حزب الله نیز مطرح می شود .

برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که با توجه به دشواری مسائل سیاسی مطرح، شاید چند ماه دیگر نیز سپری شود و ایران و آمریکا همچنان سرگرم بحث بر سر این موضوعات باشند.

این در شرایطی است که مطرح شدن این موضوعات بر سر میز مذاکره به سعودی ها امکان می دهد صدای خود را به گوش دیگران برسانند. این درحالی است که تغییر لحن عربستان موضوعی است که کمتر کسی به آن امید دارد. هیکل می گوید سعودی ها در سفر اخیر کری به عربستان به وی گفته اند که با هر گونه توافق هسته ای با ایران و لغو تحریم ها مخالفت می کنند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10