وقتی بندر بن سلطان قطری‌ها را تحقیر کرد

 مشرق - براساس گفته تحلیلگران و منابع مطلع، پس از اینکه قطر در سال های اخیر بازیگر اصلی منطقه خاورمیانه به شمار می آمد، نقش سیاسی این کشور در سه ماه اخیر به دنبال انتقال حکومت از شیخ "حمد بن خلیفه آل ثانی" به شیخ "تمیم بن حمد" و به خصوص با سرنگونی حکومت اخوان المسلمین در مصر و افزایش نقش عربستان سعودی در این کشور و همچنین سوریه به صورت چشمگیری فروکش کرد.

به موازات افول نقش منطقه ای قطر، این کشور کوچک از لحاظ جغرافیایی، اما غنی از حیث منابع گاز، به نظر می رسد که روابط دوحه با کشورهای عربی همجوار خود نیز بحرانی و متشنج شده و قطر در یک چشم بر هم زدن از مصر تا سوریه و از لیبی تا تونس، برگه های زیادی را از دست داد.

"آنتوان بصبوص"، امور تحلیلگر سیاسی و مدیر مرکز رصد اوضاع  کشورهای عربی در پاریس می گوید: از هم پاشیدگی اوضاع در مصر حاکی از شکست شرط بندی های قطر بر سر جماعت اخوان المسلمین بود و با سرنگونی حکومت اخوان المسلمین در مصر شمارش معکوس برای پایان نفوذ قطر در منطقه آغاز شد. همان گونه که این امر نشان داد که این نفوذ تا چه اندازه سطحی و متزلزل بوده است.

در اقدامی بی سابقه، شیخ "حمد بن خلیفه آل ثانی" امیر وقت قطر در 24 ژوئن گذشته و پس از اینکه کشورش را از کشوری بی نام و نشان در منطقه به بازیگر منطقه ای بارز و برجسته ای تبدیل کرد، اعلام نمود به نفع پسرش، شیخ تمیم از حکومت کنارگیری می کند. 

امیر جدید نیز پس از به دست گرفتن امور اعلام کرد اولویت را به اوضاع داخلی خواهد داد و تنها پس از چند روز از این سخنان، ارتش مصر اقدام به برکناری "محمد مرسی"، رئیس جمهوری مصر از جماعت اخوان المسلمین کرد. این درحالی است که قطر بزرگترین حامی جماعت اخوان المسلمین در جهان عربی به خصوص در مصر، این کشور محوری و بزرگ بود.

اما در خصوص پرونده سوریه و بحران جاری در این کشور، نفوذ قطر در ائتلاف ملی معارضان سوری با کاهش نفوذ طرفداران قطر به نفع طرفداران عربستان سعودی کاهش یافت.
 

یک منبع نزدیک به معارضان سوری در این ارتباط می گوید: نقش سیاسی قطر در میان معارضان سوری کاهش یافته و عربستان سعودی هم اکنون از بیشترین نفوذ برخوردار شده و این امر به خصوص با انتخاب "احمد الجربا"، به عنوان رئیس جدید ائتلاف معارضان و "احمد طعمه" به عنوان نخست وزیر جدید دولت انتقالی معارضان که به جای "غسان هیتو" انتخاب شد که روابط خوبی با قطر داشت، عیان تر و مشهودتر است، چراکه جربا و طعمه دارای روابط نزدیکی با ریاض هستند. 

این منبع در ادامه تاکید می کند که قطر همچنان به گروه های مسلح سلفی جهادی در سوریه به ویژه در شمال این کشور کمک می کند و با همکاری ترکیه سلاح در اختیار آنها می گذارد.

براساس گفته های بصبوص، اوضاع در مصر تاثیر منفی زیادی بر اخوان المسلمین در تونس و بر گروه های شبه نظامی وابسته به اخوان المسلمین در لیبی داشته است.

در پاسخ به سوالی درباره دلیل کاهش نقش قطر به نفع عربستان در پرونده سوریه، یک منبع قطری می گوید: هر کشوری به شیوه خود از "انقلاب" سوریه حمایت می کند، این بحث ارزش "انقلاب" سوریه را کاهش می دهد و اینگونه القا می کند که این قطر بوده که "انقلاب" کرده نه ملت سوریه.

وی درباره خبرهای مندرج در برخی رسانه ها که از خروج قطر از دایره توجهات منطقه ای سخن می گویند، گفت: هدف ما از حمایت از سوریه، نمایش داده شدن در رسانه ها نیست.

وی مدعی شد که قطر به منظور حمایت و پشتیبانی از "انقلاب" سوریه در برابر جامعه بین المللی ایستاد. 

براساس گفته این منبع، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر جدید و جوان ( 33 ساله) قطر پیش از دستیابی به حکومت به پرونده سوریه می پرداخت.  

به نظر می رسد که شیخ تمیم مصمم است تا رویکرد تازه ای را در سیاست خارجی خود به ویژه در قبال بحران سوریه در پیش گیرد که با رویکرد، شیخ حمد بن جاسم آل ثانی، نخست وزیر سابق تفاوت بسیار دارد. 
 

بصبوص گفت: به نظر می رسد که هرچه در این دو سال و نیم شیخ حمد رشته کرد، هم اکنون پنبه شده و گویا این اقدام بی ثبات بوده و بر پایه های سست بنا شده بودند و در نهایت کشوری که دارای بیشترین درآمد سرانه در جهان است، درحال حاضر در مرحله تجدید نظر در حساب های خود و در آستانه بازی در نقشی محدود در منطقه است. 

براساس گفته های این تحلیلگر سیاسی، امیر جدید قطر به دنبال رؤیاهای دست نیافتنی دولت سابق، دولت دو حمد یعنی شیخ حمد بن خلیفه و شیخ حمد بن جاسم، نخست وزیر قطر نیست که در تلاش برای به دست گرفتن رهبری جهان اسلام و عرب از طریق جماعت اخوان المسلمین و شبکه قطری الجزیره بودند، چراکه این امر فراتر از توان و قدرت قطر است. 

اما قطر همچنان به خصوص از طریق حمایت از "شیخ یوسف قرضاوی"، از اخوان المسلمین حمایت می کند، همان طور که شبکه الجزیره همچنان از مخالفان در مصر برای کودتای نظامی پشتیبانی به عمل می آورد.  

از این رو به نظر می رسد که قطر به طور کامل از سایر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که حامی دولت جدید مصر و عبدالفتاح سیسی، وزیر دفاع آن هستند، دور است. 

یک منبع سیاسی عربی در حوزه خلیج فارس در این ارتباط می گوید که روابط میان قطر و دیگر کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در حال حاضر در شرایط مناسب و خوبی به سر نمی برد.

وی افزود: اختلاف اساسی بر سر مصر و اختلاف بزرگتر بر سر حمایت از اسلام سیاسی است.

به گفته منبعی که نخواست نامش فاش شود: اختلافی نیز در رابطه با حمایت های قطر از مخالفان در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس وجود دارد و این برای این کشورها خطر قرمز به شمار می آید. 
 

در این ارتباط می توان به درگیری لفظی کوتاهی که میان عربستان و قطر در آگوست گذشته به وجود آمد، اشاره کرد که در جریان آن خالد عطیه، وزیر امور خارجه قطر در سخنانی اظهارات منسوب به شاهزاده بندر بن سلطان، رئیس دستگاه اطلاعات عربستان سعودی را مورد انتقاد قرار داد. 

روزنامه "وال استریت ژورنال"، به نقل از شاهزاده بندر نوشته بود: قطر تنها متشکل از 300 نفر و یک شبکه تلویزیونی است". پاسخ قطر به سخنان بندر بن سلطان این بود که هر شهروند قطری معادل یک ملت است و ملت قطر یک ملت کامل است. 

به دنبال این درگیری لفظی عربستان سعودی آنچه را که این روزنامه منتشر کرده بود، نفی کرد.

بصبوص در رابطه با موضوع روابط میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس می گوید: کشورهای همجوار قطر این اطمینان را ندارند که قطر نقش جدید خود را پذیرفته و از حمایت بی حد و مرز خود از اخوان دست کشیده باشد.

وی می افزاید: شاخص پذیرش این امر از طریق دیپلماسی قطر و اموالی مشخص می گردد که در قالب کمک به هم پیمانان خود می بخشد و همچنین ادامه میزبانی و استقبال از مفتی اخوان المسلمین، یوسف قرضاوی است. 

اما افول نقش قطر به معنای پایان راه قطر نیست، این کشور همچنان از ثروتی فراوان و سرمایه گذاری های بزرگ در غرب بهره می برد که جایگاه آن را در میان این کشورها حفظ می کند. 

"نیل پاتریک"، تحلیلگر امور سیاسی متخصص در مسائل خلیج فارس می گوید: این کشور همچنان از جایگاه اقتصادی مهمی در منطقه و جهان برخوردار است.

این تحلیلگر انگلیسی این نکته را مورد توجه قرار می دهد که جایگاه قطر در منطقه پس از کودتا در مصر افول کرده است.

گویا تلاش های سیاسی آن کافی نبوده، قطر همچنین در رابطه با میزبانی جام جهانی 2022 مورد شک و تردید قرار گرفت، این درحالی است که میزبانی این مسابقات به مثابه تجسم یافتن رویاهای دست نیافتنی این کشور به شمار می آید.