آسانسور ، راهرو یا ضیافت بان کی مون

دیپلماسی ایرانی: با اعلام خبر حضور وزیر خارجه ایران در نشست روز پنجشنبه گروه 1+5 در نیویورک، رویکرد دیپلماتیک نوین روحانی و کابینه اش، وارد فاز عمل شد. تا پیش از روز دوشنبه آن دسته از ناظران بین المللی که همواره به دیدن نیمه خالی لیوان علاقه دارند، تغییر لحن آشکا تهران از زمان روی کار آمدن حسن روحانی را تنها یک تاکتیک توصیف کرده و تاکید داشتند که رئیس جمهور جدید ایرن باید در عمل گفته های اش را ثابت کند.

محمد جواد ظریف قرار است روز پنجشنبه دور همان میزی بینشیند که جان کری، همتای آمریکایی اش حضور دارد. پیش از این نیز وزرای خارجه 1+5 ( آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) اعلام کرده بودند که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل نشستی در مورد ایران خواهند داشت و حضور ظریف در این جلسه به نتیجه مذاکرات وی با کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بستگی دارد. آن دو سرانجام بعدازظهر دوشنبه ملاقات کردند و اشتون که از شخصیت مثبت ظریف به وجد آمده بود به خبرنگاران نوید داد که در نشست پنجشنبه وزیر خارجه ایران نیز حضور دارد. اندکی بعد کاخ سفید نیز تایید کرد جان کری در نشست مورد نظر حضور خواهد داشت.

این اخبار زمانی منتشر شد که روحانی درحال ورود به فرودگاه نیویورک بود. رئیس جمهور جدید ایران امروز بعد از ظهر ( سه شنبه) در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی می کند. این درحالی است که سخنرانی باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا برای صبح برنامه ریزی شده است. حالا بسیاری امیدوارند روسای جمهور دو کشوری که هیچ رابطه دیپلماتیک رسمی با هم ندارند، با یکدیگر ملاقات کنند یا دست کم به طور تصادفی سر راه هم قرار گیرند. هرچند که دیگر با شایعه های متعددی که در این زمینه منتشر شده، نمی توان نام این رو در رویی را یک برخورد تصادفی گذاشت.

 هرچند هنوز هم رو در رو شدن نیکسون و مائو در سال 1972، در محافل دیپلماتیک ورد زبان هاست، اما شاید روحانی و اوباما نیز یک خاطره ماندگار دیگر در عالم دیپلماسی به یادگار بگذارند.  روز دوشنبه، کاخ سفید بار دیگر تاکید کرد هنوز هیچ زمانی برای دیدار روحانی و اوباما مشخص نشده است. اما مقامات دولتی می گویند احتمال برخورد تصادفی روسای جمهور ایران و آمریکا در هر جایی وجود دارد. برخورد روحانی و اوباما در راهروهای سازمان ملل که از آن با عنوان دیپلماسی کریدوری یاد می شود، یکی از گمانه زنی های مطرح است. از سوی دیگر گفته می شود آنها می توانند حتی مقابل آسانسورهای ساختمان یکدیگر را ملاقات کنند یا اینکه در ضیافت ناهار بان کی مون، دبیر کل سازمان ملل، صندلی های اوباما و روحانی به نحوی قرار گیرد که آنها در کنار هم بنشینند.  

مشاور امنیت ملی اوباما در حالی که رئیس جمهور آمریکا به سوی نیویورک پرواز می کرد، به خبرنگاران گفت: ما برای تعامل با ایران در سطوح مختلف آماده هستیم. اما هر گونه ملاقات روسای جمهور ایران و آمریکا در نوع خود بی نظیر خواهد بود. رهبران ایران و آمریکا از پیش از انقلاب اسلامی با یکدیگر رو در رو نشده اند.  پیش از این می 2007، رایان کروکر، سفیر آمریکا و حسن کاظمی قمی، سفیر ایران در عراق در دفتر نوری المالکی، نخست وزیر این کشور ملاقات کرده بودند.

علاوه بر شایعه هایی که در مورد برخورد تصادفی روحانی و اوباما در راهروهای سازمان ملل مطرح می شود، برخی دیپلمات ها بر این باورند که این دیدار یک واسطه خواهد داشت و این میانجی احتمالا شخص دبیر کل سازمان ملل است. بنا بر اعتقاد این دسته از دیپلمات ها، برای ملاقاتی با این سطح از اهمیت ، حتما برنامه ریزی هایی انجام می شود.

اما معنی پرهیز روحانی و اوباما با یکدیگر ، حتی دیداری به ظاهر تصادفی برای روند مذاکرات بر سر برنامه های هسته ای ایران چه خواهد بود. در حال حاضر اسرائیل و کشورهای عرب حوزه خلیج فارس  به دقت ملاقات های حاشیه ای سازمان ملل را زیر نظر دارند و از این نگرانند که آمرکیا امنیت آنها را با کاهش تحریم ها علیه ایران معامله کند.

به گزارش نیویورک تایمز؛ مقامات سابق و تحلیلگران می گویند، نشست رو در روی اوباما و روحانی می تواند بسیار راهگشا باشد و پنجره را به سوی مذاکرت مستقیم بین تهران و واشینگتن بگشاید. مذاکراتی که گفته می شود راه خروج از بن بست هسته ای است. البته در این زمینه ریسک هایی نیز وجود دارد. برای مثال دست دادن اوباما با روحانی سطح توقع ها را از دیپلماسی با ایران بالا می برد و این درحالی است که با توجه به سابقه تهران در دیپلماسی، هیچ چیز تضمین شده نیست. دنیس راس، مشاور سابق اوباما در امور ایران می گوید: ملاقات روحانی و اوباما، از رئیس جمهور ایران چهره ای میانه رو تر به نمایش می گذارد، هرچند که در واقع هیچ تغییری در سیاست های هسته ای ایران ایجاد نشده باشد. اما این ملاقات می تواند احتمال مذاکرات دوجانبه ایران – آمریکا را افزایش دهد.

به گفته راس، البته تفاوت بارزی بین دست دادن روحانی و اوباما و فرصت برای عکاسان با یک نشست کاری وجود دارد. از سوی دیگر همچنان باید توقع ها و نگرانی های اسرائیل را مدیریت کرد.

نیویورک تایمز در ادامه می نویسد، این نخستین باری نیست که دولت اوباما از یک نشست غیر رسمی برای گشودن راهی به سوی ایران استفاده می کند. در مارس 2009، ریجارد هولبروک، نماینده ویژه آمریکا ، از فرصت هم میز شدن با معاون وزیر خارجه ایران در جریان صرف ناهار، برای گفت و گو  با او استفاده کرد و آنگونه که هولبروک به یاد می آورد، آن دو در مورد معماری ایرانی با یکدیگر صحبت کردند.

از سوی دیگر این نخستین باری نیست که رئیس جمهور آمریکا  به مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان فرصتی برای آب کردن یخ روابط با ایران می نگرد. در سپتامبر 2000، بیل کلینتون، رئیس جمهور وقت آمریکا از مشاوران خود خواست تا یک برخورد به ظاهر تصادفی را با محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت ایران ترتیب دهند. به همین منظور کاخ سفید درخواست کرد که سخنرانی کلینتون پیش از سخنرانی خاتمی در مجمع عمومی سازمان ملل انجام شود و در ضیافت آقای دبیر کل نیز صندلی رئیس جمهور آمریکا دور از صندلی خاتمی نباشد.

یکی از مشاوران کلینتون در آن زمان می گوید: ما به سختی تلاش کردیم تا این ملاقات را ترتیب دهیم اما خاتمی نمی خواست ریسک سیاسی زیادی را تحمل کند.

اما این بار اوباما و روحانی نامه هایی رد و بدل کرده اند و دو طرف در مورد بهبود روابط سخن می گویند. از سوی دیگر به نظر می رسد روحانی از اختیارات بیشتری در مقایسه با همتایان سابق خود برخوردار است. از سوی دیگر اوباما نیز از زمان آغاز دوره ریاست جمهور خود همواره به برقراری رابطه با رهبران دیگر کشورها تمایل نشان داده است. اوباما در آوریل 2009، با هوگوچاوز، رئیس جمهور ونزوئلا ملاقات کرد و در جولای 2009، نیز با معمر قذافی دیدار داشت. تجربه کلینتون نیز نشان می دهد که آنچه اوباما می تواند انجام دهد، تلاش برای برقراری رابطه با مقامات عالی ایران است اما مساله اصلی این است که آیا ایرانیان می خواهند چنین ملاقاتی داشته باشند یا خیر.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10