خاتمی در گاردین چه نوشت؟
سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور پیشین کشورمان در یادداشتی در گاردین نوشت:
امروز که رییس جمهوری اسلامی ایران، با هدف «تعامل سازنده» با جهان خود را برای ایراد سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل آماده می کند، به درس های تجربه ی خودم به عنوان رئیس جمهور سابق این کشور بزرگ و تلاشم برای ترویج گفت وگو میان ملت ها و کاهش دشمنی ها می اندیشم.
پیرو پیش نهاد من، به عنوان رییس جمهور وقت ایران، سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان ملل سال گفت وگوی تمدن ها خوانده شد. ولی علی رغم استقبال گسترده و جهانی از آن، پیام گفتگو به هسته ی سخت مناسبات سیاسی در منطقه و جهان نفوذ نکرد.مسائل منطقه ی خاورمیانه و شمال آفریقا امروزه بیش از هر زمان دیگر به معضلاتی جهانی تبدیل شده است. ریشه های نه چندان دور این تغییرِ مقیاس و اهمیت را می توان در موج تحولات گسترده دامنی جست که در سال ۱۹۷۹ با وقوع «انقلابی غیرمنتظره» در قلب خاورمیانه آغاز شد و پس از فروپاشی نظام دوقطبی، خاورمیانه را درنوردید. خاورمیانه به یکی از کانون های اصلی برآمدن نیروهای جدید سیاسی، اجتماعی و ایده ئولوژیک و رقابت و هم کاری و مقاومت و ستیز میان آن ها با یک دیگر و نیز با قدرت های فرامنطقه ای تبدیل شد.
امروزه کمتر مسأله ای را از مسائل مهم خاورمیانه و شمال آفریقا می توان یافت که اهمیت آن از مرزهای ملی و منطقه ای فراتر نباشد و به یکی از مسائل جهانی تبدیل نشده باشد. مسأله ی هسته ای ایران تنها یکی از این مسائل است که خوشبختانه در عین حال که بزرگ ترین آن ها نیست، حل باقی مسائل خاور میانه هم به چگونگی حل و فصل آن بستگی دارد. گرچه نظریه و پیشنهاد و نظریه ی گفت و گوی تمدن ها به فضایی بسیار بلندتر و عمیق تر در صحنه مذاکرات سیاسی می نگریست و می توانست و می تواند پارادایم حاکم بر عالم و آدم را که به جنگ، نفرت و سرکوب منجر شده است به پارادایمی مبدل کند که حاصل آن حرمت انسان، صلح، آزادی و پیشرفت برای همه باشد، ولی همچنان نیاز بود که این نظریه به زبان سیاست و دیپلماسی ترجمه شود.
برنامه ی سیاسی دکتر روحانی تحت عنوان تدبیر و امید ترجمه ای سنجیده و کاربردی از اندیشه ی گفتگوی میان ملت ها و تمدن ها در حوزه سیاست است؛ آن هم در زمانی که طیفی از بحران های سیاسیِ هم پوشان در حال ساختن یک فاجعه ی جهانی اند. امیدوارم انتخاب دکتر روحانی که مورد حمایت طیف گسترده ای از اقشار و گروه های اجتماعی قرار گرفت دوباره پنجره ی بسته شده ی امید را به سوی افق گفتگو بگشاید.فرصت حل وفصل دیپلماتیک مسائل ایران و غرب، از جمله مسأله ی هسته ای ایران سال ها پیش در دوران ریاست جمهوری من فراهم آمد و از دست رفت. علت آن شکست اگر آن روز چندان برای عموم آشکار نبود، امروزه با انتشار کتاب خاطرات آقای جک استراو، وزیر خارجه ی وقت انگلستان، کتاب خاطرات آقای دکتر محمد البرادعی، دبیرکل وقت سازمان بین المللی انرژی هسته ای و نیز خاطرات آقای دکتر حسن روحانی، رئیس وقت هیأت ایرانی مذاکره کننده ی هسته ای، بخشی از دانش عمومی است.
شکست دیپلماسی علی رغم طلوع افق توافق بیش از یک دهه پیش، دو علت اصلی داشت: یکی، فشار همان سیاست هایی که آمریکا را پس از فاجعه ی یازدهم سپتامبر به تکرار فاجعه در قالب دو جنگ خسارت بار در افغانستان و عراق کشانده بود، به ویژه در عراق به بهانه ی کاذب مقابله با سلاح های کشتار جمعی که کذب آن بعدا خیلی زود بر همگان آشکار شد. علت دیگر، فشار و نفوذ کشورهایی بود، خصوصا اسرائیل، که استمرار رونق و نفوذ منطقه ای و جهانی خود را در گرو تداوم تیرگی روابط میان ایران و غرب، خصوصاً روابط با آمریکا، و تنش در خاور میانه می دیدند. کسانی که اسیر گذشته مانده اند از درون حصار خاطرات و تجربه های تلخ، سنگ های تردید و نگرانی به سوی قطار دیپلماسی پرتاب می کنند.
ایشان متوجه نکته ای ساده درباره ی نسبت میان سیاست خارجی و سیاست داخلی نیستند. ایشان نمی دانند یا نمی خواهند این واقعیت را بپذیرند که تحولات سیاست خارجی از تحولات داخلی کشورها آغاز می شود.دولت آقای دکتر روحانی حاصل رأی و اعتماد و امید آگاهانه ی مردم به تدبیر نیروهای تحول خواه بود، آن هم درست زمانی که ایران و منطقه بیش از هر زمانی به این تدبیر و امید نیاز داشت. این اعتماد و امید مردم در قالب رأی اکثریت رأی دهندگان ابراز شد، رأیی که پایگاه آن به این یا آن گرایش سیاسی محدود نبود و بخشی از اصول گرایان همان قدر در پیروزی دکتر روحانی سهم داشتند که بسیاری از اصلاح طلبان و حتی منتقدان سیاست های جمهوری اسلامی و زندانیان سیاسی.
حمایت آشکار رهبر جمهوری اسلامی از برنامه های داخلی و خارجی رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز امتیاز برجسته ای است که اختیارات لازم و کافی را برای حل و فصل دیپلماتیک مسائل سیاست خارجی ایران با غرب (و نه فقط مسأله ی هسته ای) به آقای دکتر روحانی و هم کارانش می دهد. ایران صلح جو می توانست و هم اکنون هم می تواند که شریکی مشتاق و همدل برای نه تنها حل اختلافات دیپلماتیک و سیاسی خودش با قدرت های جهانی باشد بلکه می تواند یاریگر فائق آمدن بر پاره ای مشکلات سیاسی مزمن منطقه نیز باشد. این البته مستلزم دلیری و خوش بینی است برای شنیدن صدای مردم ایران که دردمندانه آماج تحریم های ناعادلانه واقع شده اند که تهدیدی جدی برای اساس جامعه ی مدنی و زیرساخت های مردم سالارانه اند. ناکامی در ایجاد فضایی از اعتماد، عزت، احترام و گفت وگوی معنادار تنها باعث قوت گرفتن بیشتر نیروهای افراطی و فاقد مدارا در همه های طرف های درگیر خواهد شد. عواقب این ناکامی نه تنها منطقه ای بلکه جهانی خواهد بود.
برای امید، انسانیت، صلح و آینده ای نیکوتر برای نسل های بعدی، و نه تنها برای مردم ایران که سزاوار شرایطی بهتر از این اند، بلکه به خاطر همه ی مردم اطراف جهان، صمیمانه آرزو دارم که آقای دکتر روحانی در طی سفرش به سازمان ملل استقبالی گرم و پاسخ هایی مثبت و پرمایه دریافت کند.روند تحولات برآمده از انقلاب اسلامی ایران هم چنان ادامه دارد و عوامل متعددی از جمله تحولات داخلی و روابط با جهان خارج جهت مسیر آینده ی ایران را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. تجربه های شیرین و تلخ شانزده سال گذشته جنبه ی تازه ای به اصلاحات سیاسی ای که دکتر روحانی در سطوح داخلی و بین المللی بر عهده گرفته افزوده است.
این تجربه ها ظرفیت های دموکراتیک نظام جمهوری اسلامی را غنی تر کرده است و امیدوارم بر غنای تجربه ی جامعه ی جهانی هم افزوده باشد. رأی مردم ایران به دکتر روحانی و برنامه های تحول طلبانه اش در هر دو عرصه ی سیاست خارجی و داخلی فرصتی استثنایی و شاید تکرارنشدنی، برای ایران، غرب و همه ی قدرت های محلی و منطقه ای فراهم آورده است تا با سیاست خارجی گفت و گومحور و مبتنی بر رضایت، تکریم و عدالت از قلب خاورمیانه، از جمله با حل و فصل دیپلماتیک پرونده ی هسته ای ایران که کاملا قابل حل است اگر حسن نیت و انصاف در کار باشد، شاهد دنیایی بهتر برای شرق و غرب عالم باشیم.
امروز که رییس جمهوری اسلامی ایران، با هدف «تعامل سازنده» با جهان خود را برای ایراد سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل آماده می کند، به درس های تجربه ی خودم به عنوان رئیس جمهور سابق این کشور بزرگ و تلاشم برای ترویج گفت وگو میان ملت ها و کاهش دشمنی ها می اندیشم.
پیرو پیش نهاد من، به عنوان رییس جمهور وقت ایران، سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان ملل سال گفت وگوی تمدن ها خوانده شد. ولی علی رغم استقبال گسترده و جهانی از آن، پیام گفتگو به هسته ی سخت مناسبات سیاسی در منطقه و جهان نفوذ نکرد.مسائل منطقه ی خاورمیانه و شمال آفریقا امروزه بیش از هر زمان دیگر به معضلاتی جهانی تبدیل شده است. ریشه های نه چندان دور این تغییرِ مقیاس و اهمیت را می توان در موج تحولات گسترده دامنی جست که در سال ۱۹۷۹ با وقوع «انقلابی غیرمنتظره» در قلب خاورمیانه آغاز شد و پس از فروپاشی نظام دوقطبی، خاورمیانه را درنوردید. خاورمیانه به یکی از کانون های اصلی برآمدن نیروهای جدید سیاسی، اجتماعی و ایده ئولوژیک و رقابت و هم کاری و مقاومت و ستیز میان آن ها با یک دیگر و نیز با قدرت های فرامنطقه ای تبدیل شد.
امروزه کمتر مسأله ای را از مسائل مهم خاورمیانه و شمال آفریقا می توان یافت که اهمیت آن از مرزهای ملی و منطقه ای فراتر نباشد و به یکی از مسائل جهانی تبدیل نشده باشد. مسأله ی هسته ای ایران تنها یکی از این مسائل است که خوشبختانه در عین حال که بزرگ ترین آن ها نیست، حل باقی مسائل خاور میانه هم به چگونگی حل و فصل آن بستگی دارد. گرچه نظریه و پیشنهاد و نظریه ی گفت و گوی تمدن ها به فضایی بسیار بلندتر و عمیق تر در صحنه مذاکرات سیاسی می نگریست و می توانست و می تواند پارادایم حاکم بر عالم و آدم را که به جنگ، نفرت و سرکوب منجر شده است به پارادایمی مبدل کند که حاصل آن حرمت انسان، صلح، آزادی و پیشرفت برای همه باشد، ولی همچنان نیاز بود که این نظریه به زبان سیاست و دیپلماسی ترجمه شود.
برنامه ی سیاسی دکتر روحانی تحت عنوان تدبیر و امید ترجمه ای سنجیده و کاربردی از اندیشه ی گفتگوی میان ملت ها و تمدن ها در حوزه سیاست است؛ آن هم در زمانی که طیفی از بحران های سیاسیِ هم پوشان در حال ساختن یک فاجعه ی جهانی اند. امیدوارم انتخاب دکتر روحانی که مورد حمایت طیف گسترده ای از اقشار و گروه های اجتماعی قرار گرفت دوباره پنجره ی بسته شده ی امید را به سوی افق گفتگو بگشاید.فرصت حل وفصل دیپلماتیک مسائل ایران و غرب، از جمله مسأله ی هسته ای ایران سال ها پیش در دوران ریاست جمهوری من فراهم آمد و از دست رفت. علت آن شکست اگر آن روز چندان برای عموم آشکار نبود، امروزه با انتشار کتاب خاطرات آقای جک استراو، وزیر خارجه ی وقت انگلستان، کتاب خاطرات آقای دکتر محمد البرادعی، دبیرکل وقت سازمان بین المللی انرژی هسته ای و نیز خاطرات آقای دکتر حسن روحانی، رئیس وقت هیأت ایرانی مذاکره کننده ی هسته ای، بخشی از دانش عمومی است.
شکست دیپلماسی علی رغم طلوع افق توافق بیش از یک دهه پیش، دو علت اصلی داشت: یکی، فشار همان سیاست هایی که آمریکا را پس از فاجعه ی یازدهم سپتامبر به تکرار فاجعه در قالب دو جنگ خسارت بار در افغانستان و عراق کشانده بود، به ویژه در عراق به بهانه ی کاذب مقابله با سلاح های کشتار جمعی که کذب آن بعدا خیلی زود بر همگان آشکار شد. علت دیگر، فشار و نفوذ کشورهایی بود، خصوصا اسرائیل، که استمرار رونق و نفوذ منطقه ای و جهانی خود را در گرو تداوم تیرگی روابط میان ایران و غرب، خصوصاً روابط با آمریکا، و تنش در خاور میانه می دیدند. کسانی که اسیر گذشته مانده اند از درون حصار خاطرات و تجربه های تلخ، سنگ های تردید و نگرانی به سوی قطار دیپلماسی پرتاب می کنند.
ایشان متوجه نکته ای ساده درباره ی نسبت میان سیاست خارجی و سیاست داخلی نیستند. ایشان نمی دانند یا نمی خواهند این واقعیت را بپذیرند که تحولات سیاست خارجی از تحولات داخلی کشورها آغاز می شود.دولت آقای دکتر روحانی حاصل رأی و اعتماد و امید آگاهانه ی مردم به تدبیر نیروهای تحول خواه بود، آن هم درست زمانی که ایران و منطقه بیش از هر زمانی به این تدبیر و امید نیاز داشت. این اعتماد و امید مردم در قالب رأی اکثریت رأی دهندگان ابراز شد، رأیی که پایگاه آن به این یا آن گرایش سیاسی محدود نبود و بخشی از اصول گرایان همان قدر در پیروزی دکتر روحانی سهم داشتند که بسیاری از اصلاح طلبان و حتی منتقدان سیاست های جمهوری اسلامی و زندانیان سیاسی.
حمایت آشکار رهبر جمهوری اسلامی از برنامه های داخلی و خارجی رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز امتیاز برجسته ای است که اختیارات لازم و کافی را برای حل و فصل دیپلماتیک مسائل سیاست خارجی ایران با غرب (و نه فقط مسأله ی هسته ای) به آقای دکتر روحانی و هم کارانش می دهد. ایران صلح جو می توانست و هم اکنون هم می تواند که شریکی مشتاق و همدل برای نه تنها حل اختلافات دیپلماتیک و سیاسی خودش با قدرت های جهانی باشد بلکه می تواند یاریگر فائق آمدن بر پاره ای مشکلات سیاسی مزمن منطقه نیز باشد. این البته مستلزم دلیری و خوش بینی است برای شنیدن صدای مردم ایران که دردمندانه آماج تحریم های ناعادلانه واقع شده اند که تهدیدی جدی برای اساس جامعه ی مدنی و زیرساخت های مردم سالارانه اند. ناکامی در ایجاد فضایی از اعتماد، عزت، احترام و گفت وگوی معنادار تنها باعث قوت گرفتن بیشتر نیروهای افراطی و فاقد مدارا در همه های طرف های درگیر خواهد شد. عواقب این ناکامی نه تنها منطقه ای بلکه جهانی خواهد بود.
برای امید، انسانیت، صلح و آینده ای نیکوتر برای نسل های بعدی، و نه تنها برای مردم ایران که سزاوار شرایطی بهتر از این اند، بلکه به خاطر همه ی مردم اطراف جهان، صمیمانه آرزو دارم که آقای دکتر روحانی در طی سفرش به سازمان ملل استقبالی گرم و پاسخ هایی مثبت و پرمایه دریافت کند.روند تحولات برآمده از انقلاب اسلامی ایران هم چنان ادامه دارد و عوامل متعددی از جمله تحولات داخلی و روابط با جهان خارج جهت مسیر آینده ی ایران را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد. تجربه های شیرین و تلخ شانزده سال گذشته جنبه ی تازه ای به اصلاحات سیاسی ای که دکتر روحانی در سطوح داخلی و بین المللی بر عهده گرفته افزوده است.
این تجربه ها ظرفیت های دموکراتیک نظام جمهوری اسلامی را غنی تر کرده است و امیدوارم بر غنای تجربه ی جامعه ی جهانی هم افزوده باشد. رأی مردم ایران به دکتر روحانی و برنامه های تحول طلبانه اش در هر دو عرصه ی سیاست خارجی و داخلی فرصتی استثنایی و شاید تکرارنشدنی، برای ایران، غرب و همه ی قدرت های محلی و منطقه ای فراهم آورده است تا با سیاست خارجی گفت و گومحور و مبتنی بر رضایت، تکریم و عدالت از قلب خاورمیانه، از جمله با حل و فصل دیپلماتیک پرونده ی هسته ای ایران که کاملا قابل حل است اگر حسن نیت و انصاف در کار باشد، شاهد دنیایی بهتر برای شرق و غرب عالم باشیم.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما :