آینده دمشق از نگاه گری سیک

به گزارش سرویس فضای مجازی خبرگزاری فارس، سایت ندای انقلاب نوشت: گری سیک استاد دانشگاه کلمبیا که بر موضوعات مربوط به خاورمیانه و بخصوص ایران فعالیت می کند. وی در دوران ریاست جمهوری جرالد فورد، جیمی کارتر و رونالد ریگان از اعضای شورای امنیت ملی دولت آمریکا بوده است.

گری سیک در گفت و گو با خبرنگار ما تحلیل خود را درباره وقایع سوریه بیان کرده است.

* بسیاری از تحلیلگران معتقدند حمله به سوریه در حقیقت تصمیم رئیس جمهور آمریکا نبوده، بلکه اوباما به خاطر این که اعلام کرده بود خط قرمز در سوریه استفاده از سلاح شیمیایی است، اکنون مجبور به گرفتن این تصمیم شده است. به نظر شما چه کسی اوباما را به سمت حمله به سوریه سوق می دهد و چرا؟

آن چه به یقین می دانیم این است که نظام های پادشاهی خلیج فارس حمله به سوریه را به عنوان یک گزینه مطرح کردند؛ از جمله حکومت های عربستان سعودی و قطر که از شورشیان حمایت می کنند و دیگر نیروهای مخالف دولت اسد که می دانستند اقدام نظامی توسط دولت آمریکا علیه دولت بشار اسد به آن ها کمک خواهد کرد. در بین کشورهای دیگر هم مثلاً ترکیه از این حمله سود زیادی می برد. اما مردم آمریکا به هیچ وجه از این حمله حمایت نکردند و در فضای بین الملل نیز کسی از این اقدام استقبال نکرد. به نظر من آن چه اوباما انجام داد. امروز نسبت به گذشته اراده بسیار قوی تری برای استفاده از گزینه های غیر نظامی وجود دارد. بنابراین صرف نظر از این که هدف اصلی اوباما چه بوده، این تهدید نظامی در حقیقت روند رسیدن به راه حل در سوریه را به جلو برد.

توافقنامه اخیر بین «جان کری» وزیر خارجه آمریکا و «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، دست آورد بسیار مهمی بود؛ لاوروف اعلام کرد که در صورت استفاده اسد از سلاح های شیمیایی، روسیه قطعنامه پیشنهادی آمریکا مبنی بر اقدام نظامی سوریه را خواهد پذیرفت. بنابراین نتیجه این اقدام غیر قانونی، برقراری مذاکره بین آمریکا و روسیه شد و این که مسکو پذیرفت در صورت عدم همکاری دولت سوریه، نهایتاً با استفاده از گزینه نظامی موافقت کند. پس اتفاقاتی که افتاد منجر به نتیجه ای شد که به نظر من کاملاً مثبت است و همه باید از این نتیجه رضایت داشته باشند؛ ایران باید رضایت داشته باشد؛ روسیه باید رضایت داشته باشد. آن هایی که ناامید شدند، اولاً، آن دسته از افراد درون آمریکا بودند که به دنبال حمله به سوریه بودند و ثانیاً، آن دسته از افراد درون سوریه که منتظر بودند تا آمریکا وارد سوریه شود و به جای آن ها علیه دولت اسد بجنگد. این افراد از نتیجه به دست آمده ناراضی هستندو باید منتظر اعتراض آن ها هم باشیم. اما اگر راه حل مسالمت آمیز را در نظر بگیریم، به اعتقاد من آن چه اتفاق افتاد، کاملاً در جهت مسالمت آمیز بود و دست آورد بسیار مهمی به شمار می آید.

* پس از طرح پیشنهاد توسط روسیه و پاسخ دولت آمریکا، مقامات اسرائیلی و همچنین مخالفان دولت اسد اعتراض های زیادی کردند. به نظر شما این افراد می توانند اوباما را وادار کنند تا پیشنهاد روسیه را نپذیرد؟

خیر. این پیشنهاد قبل از اعمال نفوذ اسرائیل پذیرفته شده است. به علاوه، همان طور که گفتم، هم اسرائیل و هم مطمئناً مخالفان سوری با حمله آمریکا به سوریه موافق بودند؛ زیرا این حمله در جهت اهداف آن ها بود. اما به عقیده من، آمریکا باید بر اساس منافع ملی خود تصمیم بگیرد نه منافع دیگران. راه حل مسالمت آمیز برای مسئله استفاده از سلاح های شیمیایی بسیار مطلوب تر از توسل به راه حل نظامی است. هر دو راه حل، چه مسالمت آمیز و چه نظامی، کاملاً غیر قابل پیش بینی هستند و نمی توان آینده و نتیجه شان را پیش بینی کرد؛ اما حتی در چنین شرایطی هم راه حل مسالمت آمیز ترجیح دارد.

* اگر همه چیز طبق توافق روسیه و آمریکا پیش برود، به نظر شما نتیجه این توافق چه می شود؟ آیا موجب پایان درگیری در سوریه می شود یا صرفاً از حمله نظامی به سوریه جلوگیری می کند؟

خیر. من این توافق را راه حلی برای جنگ داخلی در سوریه نمی دانم. البته در خوش بینانه ترین حالت این اتفاق هم ممکن است بیفتد؛ اگر سوریه به خواسته جامعه بین الملل عمل کند و سلاح های شیمیایی خود را از بین ببرد. این کار ممکن است موجب آغاز مذاکرات شود و به نوعی راه حل برای پایان جنگ داخلی سوریه منجر گردد. اما به نظر من این یعنی انتظار بیش از حد داشتن. گام بعدی در شرایط کنونی، اعزام بازرس برای شناسایی محل های ذخیره و ساخت سلاح های شیمیایی است. در متن توافقنامه هم آمده که اولین اقدام، نابود کردن ابزار ساخت سلاح های شیمیایی است. به این ترتیب، به جای آن که از همان ابتدا به سراغ بمب ها و کلاهک های شیمیایی برویم، باید تجهیزاتی را از بین ببریم که این مواد شیمیایی را با هم ترکیب و برای استفاده در کلاهک ها آماده می کنند. از دید تخصصی هم این روش بسیار هوشمندانه است. با این حال، به نظر من یکی از مواردی که جایش در این توافقنامه خالی است این است که چه کسی از بازرسین محافظت خواهد کرد، زمانی که درون سوریه و در وسط یک جنگ داخلی هستند. این سؤال بزرگی است که به نظر من در شورای امنیت درباره آن بحث خواهد شد.

* پیش بینی شما درباره آینده نزدیک و ماه های آینده در سوریه چیست؟

من به هیچ وجه نمی توانم آینده سوریه را پیش بینی کنم. اگر یک هفته پیش از من می پرسیدید آیا توافق بین روسیه و آمریکا برای از بین بردن سلاح های شیمیایی سوریه برقرار می شود یا خیر، من این توافق را غیر ممکن می دانستم. اما این اتفاق در کم تر از یک هفته افتاد. بنابراین به نظر من در آینده هم بارها غافلگیر خواهیم شد. سوریه برای برگرداندن شرایط به سود خود و قطع حمایت ها از مخالفان تلاش زیادی خواهد کرد. به عقیده من در این جهت موفقیت های زیادی کسب نخواهند کرد؛ اما به هر حال می توانند تلاش خود را بکنند. رویداد قابل پیش بینی دیگر در صورتی که این توافق طبق برنامه به شورای امنیت برود، برگزاری ادامه گفتگوها در این شورا است؛ اما باز هم نمی دانیم نتیجه این گفتگوها چه خواهد شد. نمی دانیم برای حفاظت از بازرس هایی که به سوریه می روند چه اقدامی انجام خواهد شد. هنوز پیچ و خم ها و سؤالات بی جواب بسیاری وجود دارد؛ بنابراین من به هیچ وجه آینده را پیش بینی نمی کنم.

* فرانسه پس از توافق آمریکا و روسیه، اعلام کرد که همچنان به رساندن سلاح به مخالفان در سوریه ادامه خواهد داد. شما نقش کشورهایی نظیر فرانسه و انگلیس را در بحران سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟

کشورهای بسیار زیادی در مسئله سوریه دخیل هستند. البته فرانسه منافع خاصی در سوریه دارد؛ زیرا سوریه در گذشته تحت حاکمیت این کشور بوده و همواره رابطه خاصی با سوریه داشته است؛ هر چند پاریس در سال های اخیر نفوذ زیادی در دمشق نداشته است. اما نقش فرانسه و انگلیس به عقیده من به اندازه عربستان سعودی، قطر، ترکیه و حتی عراق اهمیت ندارد؛ زیرا در عراق هم نیروهای بسیاری هستند که موضعشان به نفع یا علیه بشار اسد است. بسیاری از این نیروها که حامی مخالفان دولت سوریه هستند، برای این افراد سلاح ارسال می کنند و این جنگ را زنده نگه می دارند. به نظر من این افراد همچنان به مسلح کردن مخالفان ادامه خواهند داد تا با این اهرم به بشار اسد نشان دهند که عقب نشینی از توافق اخیر به ضرر او است. در درازمدت نیز اگر شرایط به خوبی پیش برود و توافقی در زمینه سلاح های شیمیایی حاصل شود، این احتمال وجود دارد که ارسال سلاح برای مخالفان نیز متوقف شود. اما در کوتاه مدت، شرایط مثل گذشته ادامه خواهد داشت.

* شما اشاره کردید که کشورهای زیادی در بحران سوریه نقش دارند؛ عربستان سعودی، فرانسه و انگلیس گاهی اقداماتی انجام می دهند که به نظر می رسد با سیاست های آمریکا مغایرت دارد. به نظر شما این مغایرت در واقع یک تقسیم وظیفه است یا هر کشوری در حقیقت بر اساس سیاست های خود موضع می گیرد؟

هر یک از این کشورها درباره سوریه سیاست خود را دارد. به عنوان مثال، سیاست عربستان سعودی حمایت از برخی گروه ها است؛ که ممکن است دقیقاً با سیاست آمریکا منطبق باشد و واشنگتن هم از همان گروه ها حمایت کند. ممکن است ریاض از برخی گروه ها حمایت کند در حالی که دولت آمریکا از آن گروه ها حمایت نمی کند. بنابراین تفاوت ها در سیاست های کشورها واقعی است. ترکیه امیدوار است آمریکا نقش فعال تری را در مقایسه با گذشته ایفا کند؛ بنابراین تلاش دارد تا شرایط را سریع تر پیش ببرد. با این حال، بیش از حد جلو نمی روند و سیاست های خود را با آمریکا هماهنگ می کنند. اردن که تعداد بسیار زیادی از پناهندگان سوری را در خود جای می دهد، همکاری نزدیکی هم با آمریکا دارد. این شرایط باید برای ایران هم آشنا باشد که بسیاری از مردم افغانستان، ابتدا به خاطر طالبان و بعدها نیز به دلیل حمله آمریکا، به درون ایران هجوم آوردند. این مسئله پس از سال ها همچنان در مرزهای دو کشور ادامه دارد. اردن هم با شرایطی کاملاً مشابه مواجه است. اکنون دو میلیون پناهنده سوری وجود دارند که برای کشوری با این اندازه رقمی بی نهایت بزرگ است. حتی اگر این روند همین فردا هم متوقف شود، باز هم مشکل بزرگی به وجود آمده که همه کشورهای منطقه در آن سهیم هستند؛ لبنان، ترکیه، عراق، و به ویژه اردن. همه کشورهای منطقه به نوعی با این مشکل درگیر هستند؛ چه در دفاع از مخالفان دولت سوریه و چه در پذیرش پناهندگانی که از سوریه می گریزند. کاش می توانستم بگویم که این توافق اخیر اولین گام برای پایان دادن به جنگ داخلی است؛ این دیدگاه خوش بینانه ای است؛ اما در شرایط کنونی نمی توان این دیدگاه را محتمل دانست.