دولت به دنبال اصلاح اخوان است

دیپلماسی ایرانی: با تعمیق بحران سوریه مسائل مصر به حاشیه رانده شده اما همچنان این کشور در آتش آشوب ها و اعتراض ها می سوزد. مصری های حامی اخوان زنجیره انسانی تشکیل داده و برای محکوم کردن کودتای نظامی و همچنین برای بازگشت مشروعیت به کشور تظاهراتی در چند شهر قاهره از جمله شهر نصر، الزیتون و حلوان برگزار کردند. تظاهرات دیگری نیز در میدان الدقی و شهر شش اکتبر و الصف در استان جیزه و در مرکز حوش عیسی در استان بحیره و در بئر العبد در سینای شمالی و در شهر ملویی در استان منیا برگزار شد. در مقابل دولت کنونی مصر نیز با برگزاری نشست هایی به دنبال راه حل برای رهایی از این اعتراض ها و بازگرداندن امنیت به کشور است.ارتش وعده داده است که با احیای دموکراسی سیاسی قدرت را به مردانی که یونیفورم های نظامی بر تن ندارند تحویل خواهد داد. با اینهمه قدرت همچنان در دست نظامی ها است و برخی محافل حتی از احتمال کاندیداتوری السیسی در اینتخابات آتی هم سخت می گویند. اظهارنظری که حمدین صباحی از اعضای جبهه نجات ملی را بر آن داشت تا در سخنانی هشدار دهد که مردم مصر نامزد نظامی برای انتخابات ریاست جمهوری را نمی پذیرند.  آخرین تحولات سیاسی ، امنیتی و نظامی مصر را با محمد علی مهتدی تحلیلگر مسائل منطقه در میان گذاشتیم که در زیر می خوانید:

پس از سرکوب معترضان حامی محمد مرسی توسط ارتش آیا شاهد آرام تر شدن اوضاع امنیتی و سیاسی در مصر هستیم؟ در حال حاضر وضعیت مطالبه های طرفداران محمد مرسی چگونه است؟ آیا می توان ادعا کرد که ارتش در سرکوب اخوان موفق شده است؟

 حرکتی که ارتش انجام داده در طول تظاهرات 30 ژوئن حرکتی نیست که قابل بازگشت باشد، بدین معنا که آنها وضعیت جدیدی در مصر پدید آوردند و تقریبا می توان گفت اکثر مسئولان رده اول و دوم اخوان در بازداشت هستند. بحثی که این روزها مطرح می شود این است که  آیا دولت موقت جدید گروه اخوان المسلمین را منحل یا غیرقانونی اعلام خواهد کرد یا خیر؟ بنابراین بازگشت به گذشته  یعنی به پیش از 30 ژوئن امکان ندارد. اما حامیان اخوان المسلمین همچنان به تظاهرات خود ادامه می دهند. روز جمعه گذشته شاهد تظاهرات گسترده ای در اسکندریه بودیم هرچند در قاهره موفق نبودند تجمع گسترده ای داشته باشند اما همچنان مخالفت خود را به اشکال مختلف نشان می دهند. در خواست آنها بازگشت به گذشته و بازگرداندن محمد مرسی به ریاست جمهوری است (از آنجایی که او را رئیس جمهور  منتخب و قانونی می دانند) که به نظر نمی رسد برآورده کردن این خواسته ها امکان پذیر باشد و ارتش آن را بپذیرد و یا دولت کنونی به چنین مطالبه ای تن دهد.

با توجه به اینکه ارتش ساعات منع عبور و مرور را کاهش داده به نظر می رسد این اعتراض ها به تدریج کم شود  و ارتش بتواند شرایط را عادی کند. البته خطر دیگری در حال حاضر مصر را تهدید می کند و آن دست زدن به خشونت است. شاهد هستیم گروه هایی از تندروها و حتی افرادی وابسته به القاعده در صحرای سینا عملیاتی علیه ارتش و نیروهای امنیتی مصر انجام می دهند و اخیرا نیز شاهد سوء قصد به وزیر کشور مصر بودیم که گفته شده این سوء قصد به شکل عملیات انتحاری بوده است. در نتیجه خطری که مصر را تهدید می کند گسترش تروریسم در مصر است که برخی شرایط کنونی مصر را با شرایط الجزایر در دهه 90 میلادی مقایسه می کنند بدین معنا آنچه در مصر  شاهد هستیم همانند مسائلی است که پس از کودتای ارتش و ملغی کردن انتخاباتی که جبهه نجات اسلامی الجزایر در آن پیروز شده بود، اتفاق افتاد. گرچه دو کشور تفاوت های زیادی با یکدیگر دارند، اما امکان گسترش عملیات تروریستی در مصر زیاد است. الزاما این عملیات توسط اخوانی ها صورت نمی گیرد، چه بسا که دستگاه های امنیتی اسرائیلی و امریکایی قصد داشته باشند به این بهانه دست به اقداماتی زنند تا مصر درگیر وضعیتی شبیه سوریه شود، چراکه مصر کشور مهمی در منطقه می باشد و به نفع اسرائیل است که مصر نتواند نقش منطقه ای بازی کند به ویژه آنکه موضع گیری های دولت کنونی نشان می دهد که دولت موقت در مصر از سوریه حمایت می کند و مخالف عملیات نظامی امریکا علیه سوریه است و مواضع جدیدی دارد که در راستای مواضع امریکا و اسرائیل نیست.

وضعیت دولت موقت مصر را چگونه می بینید؟ آیا در عمل کنترل امور سیاسی در دست ژنرال های مصری است؟ آیا دولت جدید گام مثبتی در راستای براورده کردن نیازهای اجتماعی و اقتصادی مردم برداشته است؟

در سایه دولت موقت موجود  رئیس جمهور و نخست وزیر به کار خود ادامه داده و اداره دولت هم در جریان است و وزرا نیز به وظایف خود عمل می کنند، اما قدرت همچنان در دست ارتش و فرمانده ارتش ژنرال عبد فتاح السیسی است. آنها نقشه راهی اعلام کرده اند که طبق آن باید دولت مدنی و قانونی تشکیل شود، قانون اساسی تدوین شود و انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری در چند ماه آینده برگزار شود. اما علاوه بر مشکلات امنیتی در مصر مشکلات اقتصادی هم وجود دارد که مهم ترین چالش در مقابل هر دولتی است که در مصر روی کار آید، همانطور که مهم ترین چالشی که در برابر دولت مرسی قرار داشت و او نتوانست گامی به جلو بردارد همین مورد بود. به نظر می رسد کشورهای عرب خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و امارات در شرایط کنونی کمک های خوبی به دولت موقت مصر می کنند تا دولت بتواند پاسخگوی برخی از مشکلات معیشتی مردم باشد اما این روند به معنای حل مشکلات اقتصادی مصر نیست چراکه این مساله بسیار پیچیده و قدیمی است و به سادگی و در کوتاه مدت قابل حل نخواهد بود.

 این روزها اخبار ضد و نقیضی در خصوص انحلال احتمالی اخوان المسلمین به گوش می رسد و در همین راستا هانی مهنا، سخنگوی رسمی وزارت همبستگی اجتماعی تصریح کرد که انحلال اخوان المسلمین صرفا بر اساس یک تصمیم اداری است و هیچ پایه و اساس سیاسی ندارد و انحلال اخوان المسلمین به دلیل اقدامات غیرقانونی این گروه بوده است.آیا اخوانی که تا یک ماه پیش دولت منتخب مردم را در دست داشته و سابقه سالها خدمات اجتماعی در زمان حکومت حسنی مبارک را در پرونده دارد ، قابل انحلال است ؟ تاثیر انحلال اخوان بر طرفداران این گروه را چگونه ارزیابی می کنید؟

بحث انحلال گروه اخوان مطرح است، در گذشته نیز در دوره جمال عبدالناصر همیشه اخوان در مصر تحت تعقیب بودند و تنها در یک دوره کوتاه انورسادات از وضعیت نسبتا مطلوبی برخوردار بودند. این گروه در دوران حسنی مبارک نیز تحت تعقیب بودند و  اجازه فعالیت سیاسی مستقل به آنها داده نشد. بخشی از این مساله به رفتار سیاسی خود اخوانی ها برمی گردد که به نوعی تمامیت خواه هستند و حاضر به همکاری با دیگری یا دیگران نیستند. در طول مدت یک سالی که محمد مرسی در راس امور بود نارضایتی و ناخشنودی گسترده ای را در جامعه مصر به وجود آورد که این نارضایتی نه تنها در مسائل معیشتی و اقتصادی بود بلکه در مواضع سیاسی داخلی و خارجی هم شاهد ناخشنودی مردم بودیم. دولت مرسی روابط خوبی با اسرائیلی ها داشت و حتی روابط خود را با سوریه نیز قطع کرده بود. بنابراین چنین وضعیتی برای اخوانی ها قابل پیش بینی بود. در حال حاضر با اینکه بحث انحلال مطرح است اما بعید به نظر می رسد که دولت موقت کنونی این تصمیم را اجرایی کند . انحلال اخوان نه مولود حل مشکلی خواهد بود و نه سودی به دنبال دارد.  این حرکت تنها نوک پیکان انتقادها را به سمت دولت پس از مرسی می گیرد که با حرکت برخلاف دموکراسی به سمت دیکتاتوری و استبداد گام برمی دارد.  به معنای دیگر دلیل تازه ای برای گرایش این رژیم به سمت استبداد و دیکتاتوری خواهد بود. بنابراین تصور نمی کنم دولت در این شرایط اخوان را غیرقانونی اعلام کند بلکه بیشتر در صدد آن است تا درمیان نسل جوان اخوان جریان جدیدی به وجود آورد و اخوان المسلمینی را تقویت کند که مغایر نظرات و سیاست اخوانی های قدیمی باشد.  

حمدین صباحی در سخنانی در مقر حزب الوفد در حاشیه نشست جبهه نجات ملی گفته است ملت مصر هرگز حضور هیچ نامزد نظامی را نخواهد پذیرفت و فقط نامزد غیرنظامی را قبول خواهیم کرد. در انتخابات گذشته مصر حمدین صباحی سومین نفری بود که آراء مصری ها را به خود اختصاص داد، اگر انتخاباتی برگزار شود تا چه اندازه شانس پیروزی خواهد داشت؟

در این شرایط برای اظهار نظر در خصوص انتخابات زود است. حمدین صباحی رهبر ناصریست ها شخصیتی است که مجبوبیتی در مصر دارد به ویژه که دیروز مواضع خوبی را  درحمایت از سوریه و علیه اسرائیل و حمله احتمالی امریکا به سوریه مطرح کرد. در این شرایط که ملت ها در جهان عرب با تظاهرات و به روش های مختلف نشان دادند که مخالف ضربه زدن امریکا به سوریه هستند حمدین صباحی با چنین موضع گیری هایی بر محبوبیت خود می افزاید. اما در حال حاضر برای انتخابات ریاست جمهوری هنوز زود است و به نظر می رسد که ارتش همچنان به منظور حفظ آرامش ، قدرت را در دست داشته باشد.

فتاح السیسی تا چه اندازه برای ریاست جمهوری در میان مردم محبوب بوده و احتمال حضور او چه میزان است؟

السیسی تاکید کرده که قصد بقای در قدرت سیاسی را نداشته و مایل است تا  روند دموکراتیک را احیاء و تحویل دولت مدنی دهد. با اینهمه دشمنان السیسی  او را متهم به دیکتاتوری می کنند و اینکه وی  قصد دارد با بقای در قدرت خود را یک عبدالناصر جدید معرفی کند. الگوبرداری که دیگر زمان ان گذشته است. از این مسائل در مطبوعات مصر و در محافل مختلف صحبت می شود. اما باید منتظر تحولات آینده باشیم به ویژه آنکه منطقه در حال انفجار است و  این احتمال وجود دارد که بحران سوریه گسترش پیدا کرده و کل منطقه را در برگیرد. در این صورت این مسائل که السیسی در چه موقعیتی خواهد بود از محافلی که جریان ها را پیگیری می کنند به طور کامل حذف خواهد شد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: دوشنبه 18 شهریور 1392/ باز انتشار: جمعه 22 شهریور 1392