مرد اخوانی عربستان کیست؟

دیپلماسی ایرانی: همیشه آرام است و کمتر سخن می گوید. حتی وقتی که صحبت می کند هم در کمال آرامش است. کسی نمی تواند باور کند مردی که مناصب عالی متعدد در عربستان دارد و در سایه سکوتش به دستاوردهای بسیاری رسیده، در خفا یکی از چهره های موثر اخوان المسلمین، جریانی که حکومت عربستان آن را دشمن بلافصل خود می داند، در عربستان محسوب می شود.

عبدالله بن عبدالمحسن الترکی که با همین ترکیب سه اسمی شناخته می شود، همیشه از رسانه ها غائب است، مگر این که موسم حج فرا برسد و مثل بسیاری از مقام های عربستانی، همانند وزیران از برخی میهمانان ویژه موسم حج استقبال کند. فقط در آن موقع است که دوربین ها به طور گذرا بر او متمرکز می شوند و خبر میزبانی او از دیگر مقام ها را مخابره می کنند. قدیمی ترین حضور او در جلوی رسانه ها به زمانی باز می گردد که یکی از فعالان مرتبط با جهادی های افغان بود. در آن موقع رادیوهای محلی نام او را بسیار می آوردند.

امروز او دبیر کل رابط سازمان جهان اسلام که مقر آن در مکه مکرمه واقع شده است. اگر چه حضور بسیاری در رسانه ها ندارد اما او را یکی از چهره های موثر در حکومت داری کشورش به دلیل نظریه های فکری و حرکتی اش می دانند. این تجربه را نیز به دوران زندگی مقطعی اش در مصر هنگامی که در این کشور درس می خواند، باز می گردد. برای همین مصری ها او را از چهره های متدین عربستانی در مصر می دانند که بسیار متاثر از الازهری ها و اخوانی ها است. این در حالی است که او یکی از عضو "هیئت علمای بزرگ" عربستان محسوب می شود.

عربستان اصولا فعالیت هر گونه حزب سیاسی را رد می کند و با احزاب دینی – سیاسی نیز به شدت مبارزه می کند به ویژه احزابی که یک پایشان در عربستان باشد و یک پایشان در جایی خارج از کشور مثل مصر که در این میان جماعت اخوان المسلمین از حساسیت ویژه ای برخوردار است. عربستان با اخوان المسلمین در حال مبارزه است و آن را خطری بزرگ برای حیات سیاسی خود می داند. با این حال به نظر می رسد که چهره هایی در عربستان وجود دارند که به رغم تمایلات علنی شان به اخوان المسلمین و اندیشه های اخوانی در این کشور صاحب پست و مقام هستند.

اندیشه ها، تمایلات و نگرش های عبدالله الترکی را نمی توان از لابه لای صحبت های سیاسی و امنیتی کشف کرد، به ویژه که بر خلاف بسیاری از هم کیشانش بیشتر چهره ای اداره ای است که چندان تمایلی به حضور در ملا عام و عناوین روزنامه ها ندارد، چندان در رسانه ها اظهار نظر نمی کند و حتی می خواهد بیش از اینها شخصیتش مخفی باقی بماند.

وی در زمانی که مسئولیت اداره دانشگاه امام محمد بن سعود در مطالعات اسلامی را بر عهده داشت بیشتر نسل جهادی های سلفی را تربیت می کرد که در زمان جنگ داخلی افغانستان به کوه های این کشور اعزام می شدند.

آخرین منصب او در کنار دیگر مناصبش وزارتی با عنوانی طولانی موسوم به "وزارت امور اسلامی و اوقاف و دعوت و ارشاد" است که نزدیک به شش سال است که صدارت آن را بر عهده دارد. هدف از انتخاب او در این سمت ترمیم آثار خشونت آمیز به جا مانده از دوران قبل از او بود که نقش به سزایی در ترویج خشونت و دیدگاه های جهادی سلفی ها داشت. اما ترکی خود نیز عقاید تند سلفی دارد با این تفاوت که معتقد است باید در ترویج این افکار با محافظه کاری بیشتری فعالیت کرد. با همه فرقه های اسلامی دشمن است به رغم این که دانشگاهی که او ریاستش را بر عهده دارد میزبان بسیاری از دانشجویان چه عربستانی چه خارجی است که اجازه می دهد به آزادی اندیشه ها و ایدئولوژی خود را دنبال کنند. در این میان توجه ویژه ای به افراد متمایل به اخوان المسلمین دارد و اجازه می دهد که اندیشه های آنها در سیاست های آموزشی عربستان دخالت کند. برای همین است که بسیاری از تحلیلگران بر این اعتقاد هستند که به رغم همه تلاش های حکومت عربستان برای جلوگیری از نفوذ اندیشه های اخوانی، این جریان توانسته است در جامعه این کشور رخنه کند. عبدالله ترکی همچنین از کسانی است که توانسته از فرهنگ آموزشی مصر و سوریه الگوبرداری کرده و در قالب آنها به ترویج اندیشه های سید قطب در عربستان بپردازد.

عبدالله الترکی همچنین یکی از افراد بسیار نزدیک به وزیر آموزش عالی عربستان است و به او در بعد از جنگ خلیج فارس در دهه نود میلادی کمک کرد تا رویکرد آموزشی این کشور را تغییر دهد.

الترکی از جمله کسانی است که می گوید خطاب دینی رسمی مرسوم در عربستان که عموما وهابی است به سود کشور نیست و باید تغییراتی به خود ببیند. او نیز مانند اخوانی ها معتقد است که باید رویکرد دینی در فعالیت های حکومتی و نه صرفا در منبرهای مساجد متبلور شود.

الترکی همچنین تالیفات متعددی دارد که از جمله آنها می توان به "الامام محمد بن سعود..دولت دعوت و دعاة"، "مسئولیت دولت اسلامی در دعوت به خدا.. عربستان سعودی و خدماتش به اسلام و مسلمین در غرب"، "اسلام و حقوق بشر" و همچنین کتاب اخیرش "تاملاتی در دعوت شیخ محمد بن عبدالوهاب" اشاره کرد.

بعد از حوادث مصر و مواضع حمایت آمیز دولت عربستان در حمایت از حکومت جدید این کشور وی نخستین کسی بود که در تلویزیون عربستان ظاهر شد تا نظرات خود را درباره آن چه در مصر می گذرد و مواضع عربستان در قبال آن بیان کند. او در این مصاحبه تلویزیونی از سیاست های ریاض دفاع کرد و گفت که آن چه در مصر در دوران اخوان اتفاق می افتاد، ظلمی بی حد و حصر بود. با اظهارات او برای بسیاری این پرسش پیش آمد که آیا وی در منصب یکی از اعضای علمای مسلمین عربستان آن اظهارات را بیان کرد یا در حقیقت تلاش می کرد ردی از عقبه اخوانی خود در رسانه های عمومی عربستان به جا نگذارد؟

منبع: العرب