حمله به سوریه با نیم نگاهی به ایران

دیپلماسی ایرانی: پل راجرز متول 1943 میلادی استاد مطالعات صلح در دانشگاه برادفورد انگلیس است. او در زمینه امنیت بین المللی، کنترل تسلیحات و خشونت سیاسی و همچنین خاورمیانه، برای بیش از 30 سال کار کرده است. او در دانشگاه ها و کالج های دفاعی کشورهای مختلف سخنرانی کرده و ویرایش بیست و شش کتاب را در زمینه مطالعاتی اش به سرانجام رسانده است. از راجرز دو کتاب در ایران منتشر شده است: " زوال کنترل امنیت جهانی  در قرن بیست و یک" و  "راز شکل ها". او مفسر مسایل امنیت جهانی در رسانه های ملی بریتانیا و رسانه های بین المللی است. او در همایش ایران و نظام بین المللی در دورهام انگلیس بر اهمیت منطقه ای ایران که روز به روز در حال افزایش تاکید کرد و قدرت های جهانی را به تعامل با این قدرت منطقه ای فراخواند. او در سخنرانی دیگری که فارس آن را مخابره کرد اصلی ترین دلیل مقابله جویی های خصمانه امریکا علیه ایران را نقش محوری سیاست حمایت از اسراییل در دستگاه اداری فعلی کاخ سفید ذکر کرد.  او در مقاله حاصر به فشارهایی اشاره می کند که منجر به حمله  آمریکا به سوریه در آینده نزدیک خواهد شد.  

***

احتمال این که ایالات متحده به حمله نظامی شیمیایی حکومت سوریه علیه مخالفانش در حومه دمشق، یک واکنش نظامی نشان بدهد بسیار بالا است. پرزیدنت اوباما در 20 اوت 2012 هشدار داد که حمله  حکومت بشار اسد علیه غیرنظامیان سوریه را عبور از  " خط قرمز" می داند. شواهد ناشی از تلفات در حومه شرقی دمشق در تاریخ 21 اگوست 2013 نشان می دهد که در حال حاضر چنین حمله ای رخ داده است؛ هر چند اوباما در پاسخ به چنین حمله ای بسیار محتاط است. بخشی از این احتیاط ممکن است ناشی از فقدان شواهد قطعی در مورد عاملان این حمله باشد؛ همچنین آن می تواند انعکاسی از تغییر خصوصیات   و افزایش نفوذ شبه نظامیان جهادی افراطی تر باشد. این امر امید تحقق" منطقه امن " اسلامی را در شمال سوریه که به دنبال سقوط رژیم در این مناطق تاسیس شده، افزایش می دهد. چنین نتیجه ای برای ایالات متحده و متحدانش غیر قابل قبول است. 

برخی منابع قدرت در ایالات متحده وضعیت کنونی در سوریه را  – که  به عنوان یک بن بست خشونت آمیز در آن نه حکومت و نه گروه های افراطی شورشی می توانند به برتری دست بیابند -  به عنوان شرایطی  نمی دانند که واشنگتن بتواند با آن زندگی کند. ( نگاه کنید به ادوارد آن لودواک، " به خاطر سوریه در بن بست"، اینترنشنال هرالد تریبیون، 24 آگوست 2013) درعین حال نتیجه سیاست مناسب آن است که نیروهای شورشی " قابل قبول" قادرند از شکست خود توسط رژیم جلوگیری کنند، اما برای تسلیم حکومت اسد  به هر راهی که شکست رژیم را تضمین کند، متوسل نمی شوند.

چالش شیمیایی

چگونگی  محاسبات مربوط به حمله های اخیر با سلاح های شیمیایی مشکل ساز است. هرگونه مداخله درمقیاس بزرگ توسط ایالات متحده، برای مثال یک حمله هوایی پایدار به نیروهای نظامی اسد، در داخل کشور، منفورو مملو از خطرات ناشی از تشدید جنگ خواهد بود. این موضوع توضیح می دهد که چرا فرماندهان ارشد ایالات متحده در مورد برداشتن یک قدم از این دست بسیار محتاط هستند. در هر صورت برنامه و ماموریتی در سازمان ملل برای چنین اقدامی وجود ندارد و هرگونه تلاش برای ایجاد  امنیت، می تواند توسط روسیه وتو شود.

در همین زمان، اگر اوباما اقدامی نکند، به عنوان یک رییس جمهور ضعیف به تصویر کشیده می شود، که پیش از این در بیانیه خود در باره " خط قرمز ایالات متحده " در مورد استفاده از سلاح شیمیایی توسط حکومت اسد علیه مخالفان هشدار داده بود. همچنین این ضعف به صورت ظهور تناقض در سیاست خارجی اوباما، دستاویز اتهام مخالفان جمهوری خواه علیه رییس جمهوری قرار می گیرد وبه عنوان یک مزیت توسط آنان، مورد استفاده سیاسی  حداکثری خواهد شد.علاوه بر این آخرین حمله با سلاح های شمیمیایی ، واجد سه خطر مستقیم است:

1.  اسد بدون دریافت پاسخی نسبت به اقدام خود، می تواند استفاده از سلاح شیمیایی را تشدید کند. این امر می تواند از اهمیت نسبتا کم نظامی برخوردار باشد اگر رژیم اسد با نیروهای متعارف مجهز شده به حفاظت در برابر مواد شیمیایی و سلاح های بیولوژیک مواجه شود. اما سلاح های مذکور علیه شورشیان در مناطق شهری بسیار موثر است، حداقل استفاده از آن منجر به گسترش وحشت و ترس و تخریب روحیه، و همچنین مقید کردن منابع محدود  پزشکی به درمان نیروها در این حوزه می شود. این سلاح ها حتی می تواند بر روی مسیر و جهت جنگ به عنوان یک موضوع کلی تاثیر بگذارد.

2. حملات مکرر با سلاح های شیمیایی می تواند آسیب های جدی به ممنوعیت بین المللی استفاده از سلاح های شیمیایی وارد کند که یکی از چند موفقیت در کنترل سلاح در دهه های اخیر است. کنوانسیون منع استفاده از  سلاح های شیمیایی   در سال 1993 به امضاء رسید و در عمل از سال 1997 مورد بهره برداری قرارگرفته است؛ 187 کشور کنوانسیون منع استفاده از سلاح های شیمیایی  (CWC )را امضاء کرده اند، هر چند سه کشور شامل مصر، اسراییل و سوریه  آن را امضاء نکرده اند.

3.  استقرار مکرر و استفاده از سلاح های شیمیایی در سوریه است که تا حد زیادی خطر به کارگیری سلاح های شیمیایی توسط شبه نظامیان رادیکال و تندرو را که اخیرا به دستشان رسیده، افزایش می دهد؛ این مهمات یا از طریق جلوگیری از عرضه یا از طریق غنایم به دست آمده از مهمات منفجر نشده  توسط تندروها تامین می شود. 

محاسبه نظامی

در پرتو این همه، دولت اوباما ممکن است در یک پاسخ بسیار ویژه، تصمیم مهمی بر یک حمله تنبیهی اتخاذ کند. مبنای قانونی برای آغاز چنین دوره ای شبیه به آنچه خواهد بود که مداخله در جنگ کوزوو را در سال 1999  پی ریزی کرد.  در آن جا واشنگتن و متحدانش در فقدان تایید سازمان ملل متحد، اما در توجیه گسترده و در نهایت موثر با 78 روز جنگ هوایی در صربستان، اقدام به حفاظت از جمعیت غیرنظامی آسیب پذیر کردند. توجیه مشابهی را می توان در سوریه مورد استفاده قرار بدهیم. ( نگاه کنید به مارک لندلر و مایکل آر گوردون، " جنگ هوایی در کوزوو به عنوان سابقه در پاسخ های ممکن برای حمله شیمیایی مطرح می شود"، نیویورک تایمز، 24 آگوست 2013 )

اگر چنین تصمیمی اتخاذ شود، می تواند بسیار سریع اجرا شود – به احتمال زیاد در هفتاد دو ساعت آینده و محتمل ترین گزینه حمله از دریا با استفاده از شلیک کروز، تاماهاوک و... به اهداف با اهمیت سوریه است. اقدام بعدی مربوط به زرادخانه شیمیایی حکومت است که نمی تواند این حمله مستقیم باشد؛ چرا که خطر انتشار عوامل سلاح های شیمیایی وجود دارد. درعوض، هدف اصلی به احتمال زیاد سیستم هوشمند یا مرکز امنیتی دولت یا یک مرکز فرماندهی و کنترل نزدیک به قلب حکومت سوریه در دمشق خواهد بود

برنامه ریزان امنیتی سوریه، باید فکر کنند همتایان آمریکایی آنان، به نوبه خود میزان آمادگی سوریه را  پیش بینی کرده اند. در هر صورت، استفاده از قدرت نظامی علیه حکومت سوریه، در درجه اول یک تمرین و ورزش در نمادگرایی و سمبولیسم بوده، و اثر فیزیکی واقعی آن، یک موضوع ثانویه است. هدف باید ترک رژیم مردد و ناایمن سوریه از هرگونه پاسخ با استفاده بیشتر از سلاح های شیمیایی باشد. در حال حاضر احتمال زیاد از چنین حمله ای وجود دارد.

 عدم قطعیت کنونی، خطرات بیشتری را با خود همراه دارد. اگر به روسیه از پیش هشدار داده شده، ولی عملیات ایالات متحده می تواند به تضعیف رییس جمهور جدید در ایران منجر شود؛ هرگونه حمله آمریکا مربوط به هر مرکز و سلاح های کشتار جمعی در منطقه، تمایل به تقویت عناصر قوی تر رادیکال در تهران را بیشتر می کند.  

به علاوه، هرگونه مداخله مستقیم خارجی به ویژه در اشکال ناپخته قدرت نظامی، مستلزم بسیاری از عواقب احتمالی غیرمنتظره است. این واقعیت است که مناقشه سوریه دارای عناصر قوی از نمایندگی کشورها در یک جنگ پیچیده است. چگونگی آن  غیرقابل پیش بینی  است که ممکن است به زودی آشکار شود.

منبع: اوپن دمکراسی / ترجمه: فروزان اصف نخعی