اما و اگرهای مصر در برابر بشار

دیپلماسی ایرانی: اخوان المسلمین در مصر در خلال سال گذشته که محمد مرسی در راس قدرت سیاسی در این کشور قرار گرفت اشتباهات زیادی مرتکب شد. جامعه مصر چنانچه بارها مطرح شده است یک جامعه ضد صهیونیستی و مخالف با اشغالگری رژیم صهیونیستی در سرزمین های فلسیطینی است. به دلیل هم مرزی مصر با فلسطین اشغالی و مشکلاتی که در طول تاریخ شصت ساله مصر با اسرائیل داشته است، تاریخ این کشور مملو ازحوادثی است که مردم را مصر را به دیدگاههای ضد صهیونیستی نزدیک کرده و رویکرد مردم و گروههای مختلف در مصر عموما رویکرد مقاومتی در برابر اسرائیل است. در این چارچوب رویکردی که اخوان المسلمین و مرسی در مواجهه با رژیم صهیونیستی و موضوع فلسطینیان اتخاذ کردند رویکرد درستی نبود و سوال برانگیز به نظر رسید. به ویژه در شرایطی که انتظار این بود که با روی کار آمدن محمد مرسی و اخوان المسلمین در مصر تحولی در روابط این کشور با اسرائیل صورت گیرد. بسیاری تصور می کردند که با این تحول در مصر، دولت این کشور اقدام به کمک رسانی جدی به غزه از طریق مرز رفح  که در اختیار مصر قرار داشت کند، ولی این کار عملی نشد و عملا تغییر در روابط مصر با رژیم صهیونیستی شکل نگرفت.

از سوی دیگر در شرایطی که تشکیل کمیته چهارجانبه برای حل بحران سوریه توسط مصر و شخص مرسی صورت گرفته بود و این پیشنهاد می توانست عامل بسیار مهمی برای مواجهه با واقعیت های صحنه سوریه باشد، این پیشنهاد به یکباره کنار گذاشته شد و مصر با تغییر موضع نسبت به بحران سوریه به بستن سفارت سوریه در مصر اقدام کرد. به نظر می رسد این کار از یک سو تحت تاثیر فشارهای گروههای سلفی ها تندرویی که در کنار مرسی بودند و از سوی دیگر تحت تاثیر قطر و ترکیه صورت گرفت. بنابراین در کنار اشتباه مرسی در ادامه سیاست سابق در قبال رژیم صهیونیستی، سیاست مرسی در قبال سوریه نیز به اشتباهات گذشته این دولت در سیاست خارجی افزود.

اکنون فرصت بسیار خوبی است که مصر جدید نسبت به تحولات منطقه مواضع خود را بازتعریف کند. شاید مهم ترین مسئله این باشد که با وقوع تحولات جدید در مصر، موضع این کشور در قبال بحران سوریه چگونه شکل خواهد گرفت؟ الیته این واقعیت را باید در نظر گرفت که بین طرفهای مختلف حاضر در صحنه سیاسی مصر که مخالف مرسی و اخوان المسلمین هستند و امروز در مصر دست بالا را پیدا کرده اند و تعیین کننده شده اند طیف های متعدد و متنوع فکری و سیاسی وجود دارد. این گروهها تحت عناوین مختلفی از جمله جریان تمرد، جبهه نجات ملی جوانان، جوانان 6 آوریل و جریان های حامی احمد شفیق و مبارک و برخی اسلام گرایان که قبلا در کنار محمد مرسی بودند، مطرح هستند. به دلیل اختلاف دیدگاههای ماهوی آنها نسبت به تحولات بین المللی و منطقه ای حتما تعارضاتی را در خصوص مسائل منطقه به خصوص بحران سوریه با یکدیگر پیدا خواهند کرد. شرایط امروز مصر هم به هیچ وجه شرایط با ثباتی نیست. باید توجه داشته باشیم که وضعیت میدانی چنانچه به سمت افزایش خشونت و خونریزی برود ارتش مصر ناچار می شود به  صورت رسمی و علنی وارد صحنه شود و موضوع تشکیل دولت جدید حتما با ابهام جدی مواجه خواهد شد. زمانی که دولتی تشکیل نشده باشد پرداختن به موضوع سوریه و اتخاذ موضع در مورد تحولات سوریه در موضع گیری دولت جدید سوریه زیاد مطرح نخواهد بود.

نکته دیگری که نباید مورد غفلت قرار گیرد این است که رویکرد دولتی که در مصر شکل بگیرد نسبت به بحران سوریه بستگی به این دارد که اکثریت آن دولت از چه طیفی شکل گرفته باشند. چنانچه اشاره شد در میان مخالفان مرسی که امروز برای تشکیل دولت مطرح هستند، طیفی از افراد و گروهها وجود دارند. در این طیف از افراد لیبرالی که سابقا از مبارک حمایت می کردند هستند تا نیروهای مقاومتی که حامیان نسبی دولت سوریه هستند. بنابراین باید ببینیم چه طیفی به عنوان اکثریت در دولت جدید خواهند بود تا بتوانند بر اعلام مواضع جدید دولت مصر تاثیر گذار باشند. تا زمانی که شکل و شمای کلی آینده سیاسی مصر شکل نگیرد نمی تواند در مورد موضع آینده این کشور در قبال سوریه اظهار نظر قطی کرد.

 با این وجود نباید انتظار داشت که رویکرد مصر در قبال سوریه به طور کلی تغییر کند. با توجه به این که مصر عضو موثری از اتحادیه عرب است مصر نمی تواند خارج ازتوافقات کشورهای عربی موضعی اتخاذ کند. با توجه به تحولات جاری و شکست سیاست مرسی، موضع دولت آینده مصر در رابطه با سوریه می تواند مواضع میانه تر و معتدل تری باشد ولی این تصور که مصر در کنار حامیان سوریه قرار گیرد و از دولت کنونی سوریه حمایت کند چندان درست و منطقی نیست و نباید انتظار داشت که چنین تحولی رخ دهد. /16

انتشار اولیه: سه شنبه 18 تیر 1392/ باز انتشار: جمعه 21 تیر 1392