چه کسی، چگونه و از چه راهی به سوریه سلاح می‌فرستد؟

با در نظر داشتن تصمیم آمریکا به کمک تسلیحاتی به شورشیان سوری، نشریه اکونومیست به بررسی نقشه کنترل مناطق مختلف سوریه از جانب نیروهای درگیر، راههای رساندن سلاح به شورشیان و عواقب آن پرداخته است.

به گزارش «تابناک» و به نقل از اکونومیست، یکی از موانع تصمیم دولت اوباما به دادن سلاح به مخالفان دولت سوریه ترس ار مقصد نهایی این سلاح ها است. اکنون دولت اوباما تصمیم دارد از طریق سلیم ادریس ژنرال فراری ارتش سوریه جریان سلاح را به این کشور راه بیندازد ولی با وجود این، اطمینانی از مقصد نهایی سلاح ها وجود ندارد. اکنون جریان سلاح به سوریه چنان گسترده شده است که کسی نمی تواند به دقت طرف دریافت کننده سلاح های ارسالی را پیدا کند.

مسیر اصلی ارسال سلاح از سریق ترکیه به شمال سوریه است که مخالفین مناطق وسیعی و از جمله همه گذرگاه های مرزی با ترکیه را در کنترل خود دارند. بیشتر محموله های سلاح به وسیله قطر و از مبدا لیبی تامین می شود. عوامل اطلاعاتی ترکیه محموله ها را همراهی می کنند تا به گروه های مورد نظر و از جملهگروه بزرگ لواءالتوحید در حلب تحویل داده شود تا از طریق سلسله مراتب این گروه توزیع شود.

بنا به گفته شورشیان سوری، سیاست نرم دولت ترکیه اجازه می دهد که افراد حامی شورشیان سوری نیز بتوانند سلاح به سوریه قاچاق کنند. بخشی از این سلاح از لیبی و بخشی دیگر توسط شیوخ ثروتمند در حاشیه خلیج فارس تامین می شود. یک بازار سیاه فعال نیز وجود دارد. همین بازار سیاه منبع تامین بعضی اقلام پیشرفته برای شورشیان سوری است. نیویورک تایمز گزارش کرده است که قطر علی رغم مخالفت های آمریکا تعدادی سلاح دوش پرتاب ضد هوایی در اختیار شورشیان گذاشته است.

تا پیش از این دولت آمریا به طور رسمی از طریق همین مسیر در شمال سوریه، اقلام غیرکشنده و از جمله غذا و تجهیزات مخابراتی در اختیار شورشیان می گذاشت. ولی احتمالا تصمیم خود برای ارسال سلاح به سوریه را از طریق مسیر دوم در جنوب سوریه و از راه کشور اردن عملی خواهد ساخت.

سال گذشته که دولت عربستان سعودی از بی پروایی قطر در ارسال سلاح به تندروترین گروه های تروریستی در سوریه نگران شده بود، پایگاه های خود را از ترکیه به اردن منتقل کرد. سعودی ها سال گذشته با کمک عوامل سی آی ای برای شورشیان در جنوب سوریه سلاح فرستادند هر چند که شورشیان در جنوب به پیشرفت چندانی دست پیدا نکرده اند. این سلاح ها که از کرواسی خریداری شده بود از جنوب و شهر درعا به گروه های شورشی تحت عنوان لواءالاسلام تحویل داده شد.

اردن بر مرز خود با سوریه به دقت تمرکز کرده است تا از بازگشت سلاح ها به خاک این کشور و رسیدن آن به دست مخالفان دولت این کشور جلوگیری کند. گفته می شود سلاح های ارسالی از راه اردن کمتر از مسیر ترکیه است.

چگونگی هماهنگی بین شورشیان در جنوب و شمال سوریه روشن نیست. هیو گریفیث از موسسه تحقیقات در استکهلم سوئد از افزایش پروازها از اردن به ترکیه خبر می دهد. این بدان معناست که سعودی ها هنوز بخشی از سلاح های خود را از راه شمالی می فرستند.

کانال های کوچکتر ارسال سلاح به سوریه نیز وجود دارد. وسام حسن رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی لبنان که در انفجاری در ماه اکتیر گذشته در بیروت کشته شد، متهم است که حداقل یک محموله سلاح را از راه لبنان به سوریه فرستاده است، اما مسیر لبنان مسیری است که تنها قاچاقچیان می توانند از آن استفاده کنند و دولتها به طور مستقیم امکان استفاده از آن را ندارند. حجم محدودی از سلاح نیز از طریق استان مرزی دیرالزور و از طریق کشور عراق به دست شورشیان و به خصوص تندروترین آنها می رسد.

آمریکایی ها احتمالا مسیر جنوبی و از طریق اردن را برای ارسال سلاح به شورشیان انتخاب خواهند کرد. در جنوب سوریه، منطقه تحت کنترل شورشیان کوچکتر است، عناصر افراطی کمتری در آن حضور دارند و ماموران اطلاعاتی اردنی و اسرائیلی با این منطقه آشنایی خوبی دارند. آمریکا هم اکنون، هفتصد نظامی، همراه با جنگنده های اف-16 و موشک های پاتریوت را در اردن مستقر کرده است.

مساله مهم در این میان، ان است که ارسال سلاح از مسیرهای مختلف نتایج متفاوتی دارد. ارسال سلاح به شمال سوریه می تواند به اهداف سیاسی آمریکا در سوریه کمک بهتری بکند. شورشیان منطقه وسیع تری را در اختیار دارند که به فرماندهان انها و از جمله عبدالجبار العقیدی فرمانده آنها در حلب امکان داده است که در داخل سوریه فعالیت کنند. گروه موسوم به ائتلاف ملی سوریه که اصلی ترین تشکیلات سیاسی مخالفین است، پیشنهاد کرده است که در صورت فراهم شدن امکان حفاظت از انها در مقابل حملات نیروهای دولتی، دولت مخصوص خود را در این منطقه بر پا کند.

به همین سبب است که عده ای معتقدند که آمریکا باید به هر دو جبهه شمالی و جنوبی سوریه و آن هم سلاح های پیشرفته تر ارسال کند. این مساله تا حد زیادی به امکان نظارت آمریکا بر مسیر ارسال سلاح بستگی دارد. در دهه 1980 میلادی، وقتی که آمریکا به افغانها سلاح می داد، تنها حدود پنجاه نفر از عوامل اطلاعاتی سی آی ای بر جریان سلاحی نظارت داشتند که عربستانی تهیه می کردند و به وسیله عوامل سرویس های اطلاعاتی پاکستان توزیع می شد.

با توجه به گزارش اکونومیست، به نظر می رسد که همچنان تامین سلاح برای شورشیان سوری که گروه های افراطی وهابی زیادی در میان آنها وجود دارد تحت تاثیر رقابت های کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس از سویی و بی پروایی ایالات متحده در همکاری با چنین گروه هایی ادامه خواهد یافت. این در حالی است که همچنان بعضی کشورهای اروپایی نیز با توجه به عواقب خطرناک چنین اقدامی با ارسال سلاح برای شورشیان سوری مخالف هستند.

نقشه مناطق درگیری در سوریه به روایت اکونومیست
مناطق آبی رنگ در اختیار نیروهای ضد دولتی، مناطق زرد رنگ در اختیار ارتش سوریه و مناطق نارنجی رنگ محل درگیری است.
کردها در مناطق خاکستری رنگ و علویون در مناطق با رنگ زرد با نقطه های سیاه مستقر هستند.