آمریکا روسیه را به اعراب ترجیح می دهد

دیپلماسی ایرانی: روس ها سرانجام آمریکایی ها را وادار به پذیرش نفش خود در سوریه کرده اند. تطویل بحران در سوریه و پیچیده شدن ماهیت گروه های مخالف بشار اسد رئیس جمهوری سوریه در این کشور واشنگتن را بیش از آنکه نگران سوریه تحت حاکمیت اسد کند، نگران فردایی کرده است که بشار نباشد و دمشق به جولانگاه القاعده و افراطیونی چون طرفداران جبهه النصره تبدیل شود. روس ها که یک بار دست در دست چین قطعنامه شورای امنیت علیه سوریه را وتو کرده بودند، ساعاتی پیش  با پیش نویس بیانیه شورای امنیت برای "اعلام وضعیت نگران کننده" در شهر القصیر مخالفت و از تصویب آن ممانعت کرده اند. پیش نویس بیانیه شورای امنیت در خصوص نگرانی نسبت به محاصره شهر القصیر سوریه توسط ارتش این کشور و حزب الله لبنان بود. مانورهای سیاسی روسیه در کنار جنجالی که در رسانه های عربی و غربی در خصوص انتقال تجهیزات نظامی از مسکو به دمشق به چشم می خورد، کاخ سفید نشین ها را متفاعد کرده است که توافق بر سر بحران در دمشق چندان در توان عربستان و ترکیه نیست. بازی در سوریه بازی بزرگانی است که این کشور را هدف استراتژیک خود در منطقه می دانند و برد و باخت در آن را در قالب مساله ای در راستای منافع ملی تعبیر می کنند. همکاری های نزدیک مسکو واشنگتن برای برگزاری کنفرانس ژنو 2 هرچند در سایه اختلاف های گسترده انجام می گیرد اما دریچه ای از امیدواری برای رسیدن به راهکاری منطفی در سوریه با حضور روسیه را باز کرده است. در خصوص میزان همکاری های روسیه و آمریکا در پروژه سوریه با دکتر جهانگیر کرمی، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل روسیه گفتگو کردیم:

با توجه به برگزاری کنفرانس ژنو 2 آیا می توان گفت که پس از دو سال اختلاف بر سر آینده سوریه آمریکا و روسیه در حال دستیابی به توافق هستند؟

به نظر من اراده ای بین دو طرف آمریکایی و روسی برای توافق در مورد بحران سوریه وجود دارد. این اراده حتی فراتر از این بحران است و مکاتباتی که بین روسای جمهور دو کشور در دو سه ماه گذشته وجود داشته است و رفت و آمد هایی که صورت گرفته نشان می دهد که دو طرف به نوعی قصد دارند بعضی از مسائل فی ما بین را حل و فصل کنند. طبیعتا یکی از این موضوعات هم موضوع بحران سوریه است. اما نکته اینجاست که در بحران سوریه فقط آمریکا و روسیه نیستند که نقش آفرینند و امروز می بینیم که طرف های مختلفی در این بحران نقش ایفا می کنند. این طرف ها هر کدام برای خودشان نوعی استقلال عمل قائل هستند و کشاندن همه این طرفها به پای میز مذاکره و دستیابی به یک توافق جامع تا حدی مشکل و فراتر از اراده روسیه و آمریکاست.

ولی آنچه که مربوط به آمریکا و روسیه است  شواهدی دیده می شود که نشان می دهد که طرف آمریکایی چندان مایل نیست مسائل سوریه و آینده سوریه و منطقه را به تصمیمات و منافع و مصالح ترکیه و عربستان و قطر و گروههای شورشی مخالف دولت سوریه واگذار کند. آمریکا تمایل دارد که با قدرت های بزرگ و به ویژه با روسیه به توافقی برسد که بتواند وضعیت مشخص تری در مورد آینده سوریه و منطقه ایجاد شود.

شما اشاره کردید که گروههای مخالف را نمی توان به پای مذاکره نشاند. آیا می توان گفت که توافق آمریکا و روسیه منجر می شود که این گروهها نیز به مذاکره متمایل شوند؟

این مسئله در سه مرحله قابل بحث است. مرحله اول کشاندن آنها به پای میز مذاکره است که اگر چنین اتفاقی بیفتد و آمریکا به ویژه بتواند آنها را به پای میز مذاکره بکشاند گام مهمی است. اما مسئله دیگر به بعد از آن مربوط می شود. یعنی این مسئله مطرح است که آیا آنها حاضر هستند که در نشست به توافق برسند؟ آیا اراده ای برای دستیابی به یک توافق و حل و فصل مسائل در یک کنفرانس بین المللی وجود دارد؟ و مرحل سوم پس از نشست است و این که آیا اساسا آنها حاضر هستند که توافقات را اجرا کنند؟ تجربه چنین گروههای در عمل و در صحنه های مختلف بحران های خاورمیانه نشان می دهد که این گروهها تکثر و تعدد دیدگاهای افراطی شان به گونه ای هست که رسیدن به توافق با آنها و اجرایی شدن آن کار مشکلی است ولی آنچه که در حال حاضر مشاهده می شود این است که طرف آمریکایی خیلی مایل نیست که این بحران بیش از این طولانی شود و امیدوار است که این مسیری که دنبال می کند به نتیجه برسد. از این رو به روسیه رو آورده است و فکر می کند که می تواند این موضوع را به کمک روسیه می تواند حل و فصل کند.

شما به اجرایی شدن توافقات اشاره کردید. در کنفرانس ژنو 1 هم توافقاتی صورت گرفت مبنی بر تشکیل یک دولت انتقالی. آیا در این کنفرانس انتظار اجرایی شدن این توافق ژنو 1 وجود دارد؟

من فکر می کنم در همه طرف ها یک نوعی اراده هست، به ویژه در طرف های رسمی. مثلا در طرف آمریکایی نامشخص بودن آینده و نقش آفرینی گروههای شورشی و از طرفی ناکامی های مخالفین دولت بشار اسد و در طرف ترکیه و عربستان این ناکامی ها و امکان تداوم حکومت اسد از طریق مقاومت نظامی و در طرف روسیه هم این است که بتواند در انتخابات آینده سوریه از طریق این کنفرانس بین المللی نقشی داشته باشد و اثر گذار باشد. این مسائل نشان دهنده این است که این اراده در بخش مهمی از  طرف های رسمی بحران سوریه وجود دارد و من فکر می کنم که این احتمال وجود دارد که خود دولت سوریه هم با توجه به این که باید در ده ماه آینده اتخابات را برگزار کند و آن انتخابات طبیعتا باید از مشروعیت بین المللی برخوردار باشد؛ چرا که آن انتخابات وقتی می تواند منجر به یک دولت باثبات باشد که مشروعیت بین المللی داشته باشد. مجموعه این ها منجر می شود که شرایط متفاوت از کنفرانس ژنو 1 دیده شود.

این شرایط متفاوت به این معناست که روسیه دست بالاتری در تحولات دارد؟

بله. به چند دلیل. اولا که روسیه توانست جلوی قطنامه شورای امنیت علیه دولت سوریه را بگیرد. دوم این که، یک مانور قدرت نظامی در حوزه دریای مدیترانه و منطقه خاورمیانه داشته باشد. علاوه بر این توانست برخلاف موارد متعدد گذشته در موضوع یوگوسلاوی، لیبی و ... بتواند از یک متحد استراتژیک حمایت کند و بقای آن را برای مدت مشخصی تضمنی کند. بنابراین به نظر من در مجموع شرایط روسیه متفاوت از ژنو 1 است و روسیه امروز با دست پرتری وارد کنفرانس ژنو2 می شود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: یکشنبه 12 خرداد 1392/ باز انتشار: جمعه 17 خرداد 1392